Organizacja i system zabezpieczenia granicy przez organa Zwiadu i Kontroli Ruchu Granicznego WOP – notatka oficerów Zarządu II Dowództwa WOP z 1960 roku

• Authors: Łukasz Grabowski

Title variants

EN

Organisation and System of Securing the Borders by the Units of Reconnaissance and Border Traffic Control of WOP – a Memo of Officers of the Division II of the Border Protection Troops Command in 1960

Abstracts

EN

The process of reform of the security apparatus departments carried out in Poland in 1954–1956 and the introduction of the Decree of the Council of State on 7 December 1954 on the chief organs of state administration dealing with the matters of internal affairs and public security, led to an institutional change in the subordination of the Border Guard with its field units. The establishment of the Ministry of Internal Affairs and the placement of the Border Protection Troops in its structures resulted in this Ministry taking over responsibility for the protection of border crossings and counterintelligence protection of the borderland. In 1956–1965, the operative units of the Ministry of Internal Affairs (MSW) continued their cooperation with the 7th Reconnaissance Division of Border Protection Troops (WOP) (and after subsequent reorganisations in WOP: the 2nd Reconnaissance Division, the 2nd Division of the WOP Reconnaissance and the Division of the WOP Reconnaissance). Mutual exchange of information was conducted on both the central and field levels. The source edition attached to this article aims at presenting information on changes that took place in 1956–1963 in the organisation and scope of operative activities carried out by the WOP reconnaissance unit. A characteristic feature of this period is a clear evolution of the working methods used in contacts with the agent network. Moreover, the paper discusses the issue of incorporating the Border Traffic Control MSW department into the Second Division of the WOP Reconnaissance.

PL

Reformy w resorcie bezpieczeństwa publicznego z lat 1954–1956 oraz Dekret Rady Państwa o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego z 7 grudnia 1954 r. doprowadziły do instytucjonalnej zmiany podległości Wojsk Ochrony Pogranicza wraz z ich jednostkami terenowymi. Powołanie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz umieszczenie WOP w jego strukturach spowodowały, że resort ten przejął odpowiedzialność za zabezpieczenie przejść granicznych i kontrwywiadowczą ochronę granic. Współpracę z Zarządem VII Zwiadowczym WOP (oraz po kolejnych reorganizacjach w WOP: Zarządem II Zwiadowczym, Zarządem II Zwiadu WOP oraz Zarządem Zwiadu WOP) kontynuowały w latach 1956–1965 piony operacyjne MSW. Wzajemną wymianę informacji prowadzono zarówno na szczeblu centralnym, jak i terenowym. Załączona do artykułu edycja źródłowa ma na celu przybliżenie informacji o zmianach, jakie zaszły w latach 1956–1963 w organizacji i zakresie działań operacyjnych prowadzonych przez Zwiad WOP. Cechą charakterystyczną tego okresu jest wyraźna ewolucja metod pracy, które wykorzystywano w kontaktach z posiadaną siecią agenturalną. Ponadto w prezentowanym opracowaniu omówiona została kwestia włączenia pionu Kontroli Ruchu Granicznego do Zarządu II Zwiadu WOP.

Keywords

EN

WOP Reconnaissance; 7th Reconnaissance Division; Border Protection Troops; WOP Command; operational activities; border; border protection

PL

Zwiad WOP; Zarząd VII Zwiadowczy; Wojska Ochrony Pogranicza; Dowództwo WOP; działania operacyjne; granica; ochrona granicy

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2021
• Issue: 19
• Pages: 88-131

Dates

published

2021

Contributors

author

Łukasz Grabowski

References

• Archiwum IPN w Warszawie (AIPN)
• Biuletyny Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego grudzień 1954 – listopad 1956, wstęp M. Filipiak, oprac. W. Chudzik, M. Filipiak, J. Gołębiewski, Warszawa 2009
• Dekret z dnia 7 XII 1954 r. o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego [w:] Historycznoprawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. A. Jusupović, R. Leśkiewicz, Warszawa 2013
• Instrukcja nr 03/60 z dnia 2 lipca 1960 r. o podstawowych środkach i formach pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa [w:] Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945–1989). Materiały pomocnicze Biura Edukacji Publicznej IPN, oprac. i wstęp T. Ruzikowski, Warszawa 2005
• Instrukcje pracy operacyjnej aparatu bezpieczeństwa (1945–1989). Materiały pomocnicze Biura Edukacji Publicznej IPN, oprac. i wstęp T. Ruzikowski, Warszawa 2005
• Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005
• Bednarek J., Przestępczość wśród funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa w latach 1946–1950 w ocenie Biura do Spraw Funkcjonariuszy MBP, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2008, t. 1
• Bołcun G., Wojsko i obronność w pracach Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1947–1952, Warszawa 2006
• Dominiczak H., Powstanie i rozwój organizacyjny Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1945–1983, Warszawa 1984 („Studia z Dziejów Organów Resortu Spraw Wewnętrznych”, z. 5)
• Goryński G., Organizacja treści szkolenia żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1945–1965, „Problemy Ochrony Granic. Biuletyn” 2000, nr 13
• Goryński G., Pułkownik Stefan Sobczak (Sobczuk) w służbie komunistycznego aparatu represji [w:] Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, red. W. Skóra, P. Skubisz, Szczecin 2015
• Goryński G., Rola, miejsce i zadania Wojsk Ochrony Pogranicza w strukturze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (1949–1954) i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (1955–1965), cz. II, „Problemy Ochrony Granic. Biuletyn” 2000, nr 12
• Goryński G., Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1965. Próba oceny, cz. II, „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej” 2011, nr 2
• Goryński G., Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza widziany oczami jego szefa, płk. Stefana Sobczaka. Ocena zaprezentowana na odprawie kadry kierowniczej tej formacji na początku 1955 r., „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2012, nr 1(10)
• Grabowski Ł., Hipolit Władysław Sławiński – żołnierz Polskiego Batalionu Specjalnego, oficer Zarządu Informacji KBW i zastępca szefa Zarządu Zwiadu WOP, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2018, nr 1(16)
• Grabowski Ł., Maruszak M., Zarys struktur oraz zadania Zwiadu Wojsk Ochrony Pogranicza i Kontroli Ruchu Granicznego w latach 1945–1991, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 2
• Jackiewicz Z., Wojska Ochrony Pogranicza (1945–1991). Krótki informator historyczny, Kętrzyn 1998
• Jusupović A., Organy bezpieczeństwa państwa w dokumentach MSW. Próba systematyki [w:] Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. A. Jusupovič i R. Leśkiewicz, Warszawa 2013
• Kamuda D., Trybus M., Straż Graniczna i jej zadania w zakresie ochrony bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej – zarys problematyki, „Humanities and Social Sciences” 2013, vol. 18, t. 20, nr 3
• Kłodziński M., Kontrola operacyjna rybołówstwa morskiego przez Wydział II Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza (Wybrane zagadnienia), „Problemy Ochrony Granic. Biuletyn” 2010, nr 45
• Komaniecka M., Organizacja i funkcjonowanie kartotek ogólnoinformacyjnej i zagadnieniowej aparatu bezpieczeństwa [w:] Wokół teczek bezpieki – zagadnienia metodologiczno-źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2006
• Pawlikowicz L., Niektóre funkcje terenowego kontrwywiadu realizowane wobec obywateli polskich i obcokrajowców oraz zadania w zakresie zwalczania przemytu i ochrony transportu w latach 1956–1964 na przykładzie Wydziału II Komendy Wojewódzkiej MO w Rzeszowie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza” 2010, z. 64
• Prochwicz J.R., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Wybrane problemy, Piotrków Trybunalski 2011
• Stefaniak M., Działalność aparatu represji na zachodnim pograniczu Polski w latach 1945–1950, Szczecin 2008
• Wygoda J., Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza jako organ bezpieczeństwa państwa w rozumieniu ustawy lustracyjnej, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2011, nr 1(8–9)
• Zaremba G., Wpływ przemian politycznych w Polsce po 1956 roku na strukturę organizacyjną WOP oraz uchwalenie Dekretu o ochronie granic 23 marca 1956 r., „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej” 2008, nr 4

Identifiers

DOI

10.48261/ARPRL211904

Biblioteka Nauki

20434468