Zacharski – historia prawdziwa? Wywiadowcza działalność Mariana Zacharskiego w świetle materiałów Departamentu I MSW PRL

• Authors: Władysław Bułhak , Patryk Pleskot

Title variants

EN

Zacharski – A True Story? Marian Zacharski’s Intelligence Activities in the Light of the Materials of Department I of the Ministry of Internal Affairs in the Polish People’s Republic

Abstracts

EN

The article presents the intelligence activity of Marian Zacharski, who was probably the best-known spy of the People’s Republic of Poland. The analysis is based on archival records declassified a few years ago and kept in the Institute of National Remembrance. They make it possible to verify the self-portrait drawn by Zacharski (and by some journalists) and reveal a somewhat less heroic image of the main character, who was portrayed as an experienced intelligence officer from the very beginning. However, one cannot be overwhelmingly impressed by documents produced by the communist Security Service and claim that they present a full-scale profile of Zacharski. However, they constitute one more element necessary to create such an image.

PL

Artykuł przedstawia wywiadowczą działalność Mariana Zacharskiego – zapewne najbardziej znanego szpiega PRL. Podstawą analizy są odtajnione parę lat temu archiwalia przechowywane w Instytucie Pamięci Narodowej. Pozwalają one zweryfikować autoportret kreślony przez samego Zacharskiego (a także niektórych dziennikarzy) i ukazują nieco mniej heroiczny wizerunek głównego bohatera, kreującego się od samego początku na doświadczonego oficera wywiadu. Nie można jednak do końca ulegać wrażeniu, jakie pozostawiają po sobie dokumenty wytworzone przez komunistyczną Służbę Bezpieczeństwa, i twierdzić, że przedstawiają one pełnowymiarową sylwetkę Zacharskiego. Stanowią jednak jeszcze jeden element potrzebny do stworzenia takiego wizerunku.

Keywords

EN

PRL intelligence service; Zacharski; SB documentation; IPN

PL

wywiad PRL; Zacharski; dokumentacja SB; IPN

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2021
• Issue: 19
• Pages: 752-786

Dates

published

2021

Contributors

author

Władysław Bułhak

• Instytut Pamięci Narodowej

• https://orcid.org/0000000308033061

author

Patryk Pleskot

• Instytut Pamięci Narodowej
• Uniwersytet Rzeszowski

• https://orcid.org/0000000156278325

References

• Archiwum IPN w Warszawie (AIPN)
• Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych (AMSZ)
• Andrews N.G., Poland 1980–1981. Solidarity versus the Party, Washington 1985
• Crumpton H.A., The Art of Intelligence. Lessons from a Life in the CIA’s Clandestine Service, New York 2012
• Czechowicz A., Siedem trudnych lat, Warszawa 1973
• Czechowicz A., Straceniec czyli Przypadki urodzonego w niewłaściwym czasie, t. 1–2, Warszawa 2019
• Devine J., Loeb V., Good Hunting. An American Spymaster’s Story, New York 2014
• Kapitan Czechowicz wykonał zadanie. Fragmenty relacji Andrzeja Czechowicza dla prasy, radia i telewizji, red. W. Duraczyńska, W. Zaniewska, Warszawa 1971
• Pawłowski J., Najdłuższy pojedynek, Warszawa 1994
• Ranelagh J., The Agency. The Rise and Decline of the CIA, New York 1986
• Spowiedź patrioty. Rozmowa ze Zdzisławem J. Starosteckim, „Tygodnik Powszechny” 2008, nr 35
• Wyniki pracy wywiadu naukowo-technicznego MSW PRL 1971–1989, oprac. M. Sikora, Katowice–Warszawa 2019
• Zacharski M., Nazywam się Zacharski. Marian Zacharski. Wbrew regułom, Poznań 2009
• Zacharski M., Rosyjska ruletka, Poznań 2010
• "Poznałem go w Los Angeles", film dokumentalny, 1989
• "S jak szpieg" (odcinek "Szpieg na eksport"), cykl dokumentalny, TVP Info, 2004
• "Szpieg" (6 odcinków), cykl dokumentalny, TVN, 2008
• At Cold Wars’s End. US Intelligence on the Soviet Union and Eastern Europe, red. B.B. Fischer, Washington 1999
• Bagieński W., Wkład wywiadu gospodarczego w rozwój przemysłowy w dekadzie Edwarda Gierka [w:] Dekada Gierka. Wnioski dla obecnego okresu modernizacji Polski, red. K. Rybiński, Warszawa 2011
• Blees T., Glienicker Brücke: Ausufernde Geschichten, Berlin 1996
• Bułhak W., Pleskot P., Szpiedzy PRL-u, Kraków 2014
• Cenckiewicz S., Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy), Warszawa 2011
• Cimbala S.J., US Military Strategy and the Cold War Endgame, Portland 1995
• Domber G., Empowering Revolution. America, Poland, and the End of the Cold War, Chapel Hill 2014
• High-tech za żelazną kurtyną. Elektronika, komputery i systemy sterowania w PRL, red. M. Sikora, współprac. P. Fuglewicz, Katowice–Warszawa 2017
• Hoc S., Wymiana agentów wywiadu – aspekty prawne i polityczne, „Studia Prawnoustrojowe” 2019, nr 44
• Jeffreys D., FBI, tłum. J. Serwański, Poznań 1996
• Jeffreys-Jones R., FBI. Historia, tłum. W. Usakiewicz, Kraków 2009
• Jones S.G., A Covert Action. Reagan, the CIA, and the Cold War Struggle in Poland, New York–London 2018
• MacEachin D.J., Amerykański wywiad i konfrontacja w Polsce 1980–1981, tłum. K. Bażyńska-Chojnacka, P. Chojnacki, Warszawa 2011
• Mania A., Détente i polityka Stanów Zjednoczonych wobec Europy Wschodniej, styczeń 1969 – styczeń 1981, Kraków 2003
• Markham J.M., Shcharansky to Be Released in a Berlin Exchange Today, "The New York Times", 11 II 1986
• Pleskot P., Kłopotliwa panna "S". Postawy polityczne Zachodu wobec "Solidarności" na tle stosunków z PRL (1980–1989), Warszawa 2013
• Sikora M., Służba Bezpieczeństwa wobec przekształceń ekonomicznych w Polsce 1980–1989. Przyczynek do badań nad ingerencją polskich służb specjalnych w gospodarkę, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 2
• Sulick M.J., American Spies. Espionage against the United States from the Cold War to the Present, Washington 2013
• Tyszkiewicz J., Rozbijanie monolitu. Polityka Stanów Zjednoczonych wobec Polski 1945–1988, Warszawa 2015
• Wieliński B.T., Adwokat od szpiegów i sprzedawania Niemców Niemcom, „Ale Historia” 2012, nr 48
• Woodward B., Veil. The Secret Wars of the CIA, 1981–1987, New York 1987

Identifiers

DOI

10.48261/ARPRL211919

Biblioteka Nauki

27691680