W poszukiwaniu porównawczej syntezy aparatu represji w Europie Środkowo-Wschodniej w latach 1944–1954. Uwagi na temat pracy Molly Pucci, "Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe", New Haven–London: Yale University Press 2020, ss. 378

• Authors: Władysław Bułhak

Title variants

EN

In Search of a Comparative Synthesis of the Apparatus of Repression in Central and Eastern Europe in 1944–1954. Comments on Molly Pucci’s Work, "Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe" (New Haven and London: Yale University Press, 2020), pp. 378

Abstracts

EN

The text is a review article of Molly Pucci’s work, Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe published in 2020 by Yale University Press. The reviewer critically discusses the main theses of the analysed work. He states that the author’s main research objective was a comparative description of the role of the coercive apparatus in the seizure of power by communists in Poland, Czechoslovakia and East Germany (i.e. in the north-western part of the Soviet sphere of influence in Europe established as a result of World War II), and an answer to the question to what extent the course of these parallel processes, as well as the manner of reproducing the imposed Soviet model, was in fact similar in individual countries, until the emergence of the ‘common international security space’, composed of ‘almost identical police states’. Thus, as the reviewer states, the book is an attempt to synthesise the first phase of the security apparatuses in the three countries. The reviewer emphasises with appreciation that the author discusses the processes mentioned in a systemic manner, as an important, if not the key part of the forced, top-down construction of a communist-type state. That objective required a powerful coercive apparatus in all the countries mentioned, although not to the same extent. He also considers it rational to focus on those units of the respective national repressive apparatuses which played a key role first in the seizure and "consolidation" of power by the pro-Moscow communists, and then became their pillar of powers both in organisational and operative terms; not forgetting the cells involved in searching for the imaginary enemy within their own ranks, that is, the quintessence of a proper "security service". Above all, however – according to the reviewer – the work offers a whole range of important, though sometimes debatable, interpretative ideas and research questions strongly anchored in the researched, diverse literature on the subject and in Polish, Czech and German archives. Consequently, it will become an important point of reference not only for Polish researchers of the security apparatus, also for critical approaches or those undermining the findings and interpretations proposed by the author. In conclusion, the reviewer states that the discussed book by Molly Pucci, although imperfect in several minor details, undoubtedly fully meets the academic criteria, which make it possible to consider this book as one of the first serious comparative syntheses of the security (repression) apparatus in relation to the periods of the system’s implementation and mature Stalinism. Thus, the book can also be given the title of a pioneering work (next to Nikita Petrov’s texts). The reviewer also suggests that this work should be published in Polish by the IPN.

PL

Autor artykułu recenzyjnego książki Molly Pucci Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe, wydanej w 2020 r. przez Yale University Press, krytycznie omawia główne tezy analizowanej pracy. Konstatuje przy tym, że podstawowy cel badawczy Autorki stanowiło porównawcze opisanie roli aparatu przymusu w przejmowaniu władzy przez komunistów w Polsce, Czechosłowacji i w Niemczech Wschodnich, a także odpowiedź na pytanie, na ile przebieg tych równoległych procesów oraz sposób odwzorowania narzucanego modelu sowieckiego były w poszczególnych krajach podobne, aż do powstania „wspólnej międzynarodowej przestrzeni bezpieczeństwa” (common international security space) złożonej z „niemal identycznych państw policyjnych”. Tym samym – jak stwierdza recenzent – książka stanowi próbę syntezy pierwszej fazy istnienia aparatów bezpieczeństwa w trzech wymienionych krajach. Recenzent z uznaniem podkreśla, że Autorka widzi przywołane procesy w ujęciu systemowym jako ważną, o ile nie kluczową część wymuszonej, odgórnej budowy państwa typu komunistycznego. Do tego niezbędny był – we wszystkich wymienionych krajach, choć nie w takim samym stopniu – potężny aparat przymusu. Za racjonalne uznaje też skupienie się przez Autorkę na tych pionach, służbach czy wydziałach odpowiednich krajowych aparatów represji, które odegrały zasadniczą rolę najpierw w przejęciu i „utrwalaniu” władzy przez promoskiewskich komunistów, aby potem stać się ich kluczową częścią zarówno w sensie organizacyjnym, jak i operacyjnym; nie zapominając przy tym o komórkach zajmujących się poszukiwaniem wyimaginowanego wroga we własnych szeregach, czyli na kwintesencji właściwej „bezpieki”. Przede wszystkim jednak – zdaniem recenzenta – praca oferuje cały szereg ważnych, choć bywa, że i dyskusyjnych pomysłów interpretacyjnych i pytań badawczych silnie zakotwiczonych w przebadanej, różnorodnej, literaturze przedmiotu i w archiwaliach polskich, czeskich i niemieckich. Dzięki temu stanowić będzie ważny punkt odniesienia, także do ujęć krytycznych, czy podważających ustalenia i interpretacje proponowane przez Autorkę. W konkluzji recenzent stwierdza, że książka Molly Pucci, jakkolwiek niedoskonała w rozmaitych drobnych szczegółach, bez wątpienia całkowicie spełnia naukowe parametry pozwalające uznać ją za jedną z pierwszych poważną porównawczych syntez aparatu bezpieczeństwa (represji) w odniesieniu do okresów implementacji systemu i dojrzałego stalinizmu. Tym samym też można jej nadać tytuł pracy pionierskiej i umieścić obok prac Nikity Pietrowa). Recenzent sugeruje też wydanie tej pracy w języku polskim przez IPN.

Keywords

EN

Molly Pucci; security apparatus; repression apparatus; Stalinism; communisation; Sovietisation

PL

Molly Pucci; aparat bezpieczeństwa; aparat represji; stalinizm; komunizacja; sowietyzacja

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2021
• Issue: 19
• Pages: 943-975

Dates

published

2021

Contributors

author

Władysław Bułhak

• Instytut Pamięci Narodowej

• https://orcid.org/0000000308033061

References

• Archiwum IPN w Warszawie (AIPN)
• A Handbook of the Communist Security Apparatus in East-Central Europe 1944–1989, red. K. Persak, Ł. Kamiński, Warsaw 2005
• Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1: 1944–1956, red. K. Szwagrzyk, Warszawa 2005
• Applebaum A., Iron Curtain, New York 2012 (wersja polska: eadem, Za żelazną kurtyną. Ujarzmienie Europy Wschodniej 1944–1956, tłum. B.Gadomska, Warszawa 2018)
• Bagieński W., Wywiad cywilny Polski Ludowej w latach 1945–1961, t. 1–2, Warszawa 2017
• Bozeman A., Political Intelligence in Non-Western Societies. Suggestions for Comparative Research [w:] Comparing Foreign Intelligence: The US, the USSR, the UK, and the Third World, red. R. Godson, Washington 1988
• Brzeziński Z., The Soviet Bloc. Unity and Conflict, Cambridge MA 1967
• Bułhak W., Ujęcia teoretyczne, metodologiczne i komparatystyczne jako punkt odniesienia w badaniach nad wywiadem cywilnym w strukturze aparatu bezpieczeństwa PRL w latach 1954–1990 [w:] Archiwalia komunistycznego aparatu represji – zagadnienia źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2012
• Cajthalm P., Antonín Prchal (1923–1996), „Securitas Imperii” 2006, t. 13
• Chmielowiec P., Urząd Bezpieczeństwa w Łańcucie 1944–1956, Rzeszów 2006
• Chodakiewicz M., Between Nazis and Soviets. Occupation politics in Poland 1939–1947, Lanham 2004
• Ciesielski R., Materski W., Paczkowski A., Represje sowieckie wobec Polaków i obywateli polskich, Warszawa 2002
• Cuhra J., In the shadow of liberalization. Repressions in Czechoslovakia in the 1960s, „Cahiers du Monde Russe”, 2006 (I–VI), t. 47, nr 1–2
• Czekiści. Organy bezpieczeństwa w europejskich krajach bloku sowieckiego 1944–1989, Warszawa 2010
• Czubara K., Bezpieka. Urząd Bezpieczeństwa na Zamojszczyźnie, Zamość 2003
• Danilecki T., Zwolski M., Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bielsku Podlaskim (1944–1956), Białystok 2008
• Das MfS-Lexikon. Begriffe, Personen und Strukturen der Staatssicherheit der DDR, red. R. Egelmann, B. Florath, H. Heidemeyer, D. Münkel, A. Polzin, W. Süß, Berlin 2011
• Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944–1990. Rozwój i działalność w świetle dokumentów MSW, Warszawa 1997
• Dudek J., Obrazy codzienności we wspomnieniach funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa [w:] Życie codzienne w PRL, red. M. Choma-Jusińska, M. Kruszyński, T.Osiński, Lublin 2019
• Dziak J.J., Soviet System of Security and Intelligence [w:] Security and Intelligence in a Changing World. New Perspectives for the 1990s, red. A.S. Farson, D. Stafford, W.K.Wark, London 1991
• Fry M.G., Hochstein M., Epistemic communities. Intelligence Studies and International Relations [w:] Espionage. Past, Present, Future, Abington–New York 1994
• Gross J.T., Revolution from Abroad. The Soviet Conquest of Poland’s Western Ukraine and Western Belorussia, Princeton 1988 (wznowienie 2002)
• Gross J.T., Social consequences of War. Preliminaries to the Study of the imposition of the Communist Regime in East Central Europe, „East European Politics and Societies” 1989, t. 3, nr 2
• Gross J.T., War as Revolution [w:] Establishment of the Communist Regimes in Eastern Europe, red. N. Naimark, L. Gibianskii, Boulder 1997
• Gruszczak A., Hybrydowość współczesnych wojen – analiza krytyczna [w:] Asymetria i hybrydowość – stare armie wobec nowych konfliktów, red. W. Sokała, B. Zapała, Warszawa [2011]. Handbuch der kommunistischen Geheimdienste in Osteuopa 1944–1991, red. Ł. Kamiński, J. Gieseke, K. Persak, Göttingen 2009
• Herzog T., Upholding Justice. Society, State, and the Penal System in Quito, Ann Arbor 2004
• Iwaneczko D., Urząd Bezpieczeństwa w Przemyślu 1944–1956, Rzeszów 2004
• Jasiński Ł., Polish and Czechoslovak Retribution against Germany, 1945–1949. A comparison [w:] Political and Transitional Justice in Germany, Poland and the Soviet Union from the 1930s to the 1950s, red. M. Brechtken, W. Bułhak, J. Zarusky, Göttingen 2019
• Jaworowska A., Wspomnienia z pracy w organach bezpieczeństwa w okresie 1944–1945 (AIPN 2241/75)
• Jusupowić A., „Nie matura, lecz chęć szczera zrobi z ciebie oficera”, czyli rola przyzakładowego szkolnictwa w kształceniu kadr RBP/MBP/MSW (1944–1990), „Dzieje Najnowsze” 2015, R. 47, nr 4
• Kalaus J., Bartá M., Já ti dám komunistickou spravedlnost. Dokumenty k případu Josefa Pavla, „Paměť a Dějiny” 2012, t. 6
• Kiss R., 1956 – instytucje i dynamika represji porewolucyjnych, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2016, nr 2(28)
• Klementowski R., Urząd Bezpieczeństwa w Lubinie 1945–1956, Wrocław 2007
• Kułak J., Rok pierwszy sowieckiej okupacji. Białystok 1944–1945, Białystok 1996
• Lesiakowski K., Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna, Warszawa 1999
• Lukes I., The Czechoslovak Special Services and Their American Adversary during the Cold War, „Journal of Cold War Studies” 2007 (Winter), t. 9, nr 1
• Mertelsmann O., How to Define Sovietisation [w:] Sovietisation and Violence. The Case of Estonia, red. M. Saueauk, T. Hiio, Tartu 2018 („Proceedings of Estonian Institute of Historical Memory”, t. 1)
• Musiał F., Stan badań nad dziejami komunistycznego aparatu represji za lata 2006–2010/2011 [w:] Archiwalia komunistycznego aparatu represji – zagadnienia źródłoznawcze, red. F. Musiał, Kraków 2012
• Okváth I., Sprawozdanie z tajnej narady szefów bezpieki państw socjalistycznych 7–12 marca 1955 r., „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2020, nr 18
• Pucci M., Security Empire. The Secret Police in Communist Eastern Europe, New Haven–London 2020
• Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Lubelszczyźnie (lipiec 1944 – czerwiec 1945), red. L. Pietrzak, S. Poleszak, R.Wnuk, M. Zajączkowski, Warszawa 2004
• Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Pomorzu i Kujawach (luty–grudzień 1945), red. B. Binaszewska, P. Rybarczyk, Warszawa–Bydgoszcz–Gdańsk 2010
• Rok pierwszy. Powstanie i działalność aparatu bezpieczeństwa publicznego na Rzeszowszczyźnie (sierpień 1944 – lipiec 1945), red. D. Iwaneczko, Z.Nawrocki, Rzeszów 2005
• Rokicki K., Portret zbiorowy kadry X Departamentu [w:] Departament X MBP. Wzorce, struktury, działanie, red. K. Rokicki, Warszawa 2007
• Ruzikowski T., Tajni współpracownicy pionów operacyjnych aparatu bezpieczeństwa 1950–1984, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 2/1(3)
• Schmole A., Die Spitzenfrauen des MfS. Bei der Staatssicherheit diente das weibliche Personal nur selten in gehobenen Stellungen, „Zeitschrift des Forschungsverbundes SED-Staat” 2005, nr 18
• Spałek R., Komuniści przeciwko komunistom. Poszukiwanie wroga wewnętrznego w kierownictwie partii komunistycznej w Polsce w latach 1948–1956, Warszawa–Poznań 2014
• Spałek R., Potęga szpiegomanii. Departament X w poszukiwaniu „wroga wewnętrznego” w kierownictwie komunistycznym (1948–1956) [w:] Departament X MBP. Wzorce, struktury, działanie, red. K. Rokicki, Warszawa 2007
• Sychowicz K., Urząd Bezpieczeństwa w Łomży. Powstanie i działalność (1944–1956), Białystok 2009
• Twarze koszalińskiej bezpieki. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa województwa koszalińskiego. Informator personalny, red. P. Knap, M.Ozga, P. Skubisz, M. Kapella, Szczecin 2008
• Twarze olsztyńskiej bezpieki. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w Olsztynie. Informator personalny, red. P. Kardela, R. Gieszczyńska, Białystok–Olsztyn 2007
• Wildt M., An Uncompromising Generation. The Nazi Leadership of the Reich Security Main Office, Madison 2009
• Zapała B., Wpływ zagrożeń asymetrycznych na koncepcję równowagi sił [w:] Asymetria i hybrydowość – stare armie wobec nowych konfliktów, red. W. Sokała, B. Zapała, Warszawa [2011]
• Zaremba M., Wielka Trwoga. Polska 1944–1947. Ludowa reakcja na kryzys, Kraków 2012
• Петров Н.В., Кто руководил органами госбезопасности: 1941–1954, Москва 2010
• Петров Н.В., По сценарию Сталина: роль органов НКВД-МГБ СССР в советизации стран Центральной и Восточной Европы. 1945–1953 гг.,
• Москва 2011 (wersja polska: idem, Nowy ład Stalina. Sowietyzacja Europy 1945–1953, tłum. J. Prus-Wojciechowska, K. Syska, Warszawa 2015)
• Президиум ЦК КПСС. 1954–1964. Черновые протокольные записи заседаний. Стенограммы. Постановления, t. 2: Постановления 1954–1958, red. А.А. Фурсенко, Москва 2006

Identifiers

DOI

10.48261/ARPRL211926

Biblioteka Nauki

20874641