Załogi kutrów Przedsiębiorstwa Połowów i Usług Rybackich „Koga” a działalność operacyjna granicznej placówki kontrolnej Wojsk Ochrony Pogranicza w Helu w latach 1986–1989. Wybrane przypadki

• Authors: Mateusz Kubicki

Title variants

EN

Cutter Crews of the “Koga” Fishing and Fishing Services Company and the Operational Activities of the Border Control Post of the Border Protection Troops in Hel in 1986–1989. Selected Cases

Abstracts

EN

The end of the 1980s brought changes to the operation of fisheries in the Baltic Sea. As a result of the deteriorating economic situation, fishing and fishing services companies, including the “Koga” enterprise from Hel, started to cooperate with foreign entities. The process involved sending cutters abroad, which could entail crewmen fleeing or committing misdemeanours or crimes. Therefore, the Reconnaissance Division of the Border Protection Troops stationed at that time in the port of Hel was engaged in the matter. The soldiers began their surveillance of the suspected fishermen. The purpose of this article is to present selected cases related to the cruises of “Koga” cutters to Denmark, operated by the Border Control Post of the Border Protection Troops in Hel. It discusses issues related to the activities of Border Protection Troops in securing the maritime border of the Polish People’s Republic and presents three operational cases that involved the company’s crew. Each had different foundations, and the investigations carried out by the soldiers revealed the different motives of the fishermen involved in the cases. The cases mostly ended with the suspects being excluded from the cruises to Bornholm. Thanks to the materials produced and preserved, it is possible to investigate the influence of the Reconnaissance Division of the Border Protection Troops on the daily life of the fishermen working on the “Koga” cutters and the extent of this interference.

PL

Koniec lat osiemdziesiątych XX w. przyniósł zmiany w funkcjonowaniu rybołówstwa na Morzu Bałtyckim. Wskutek pogarszającej się koniunktury Przedsiębiorstwa Połowów i Usług Rybackich, w tym helska „Koga”, rozpoczęły kooperację z podmiotami zagranicznymi. Proces ten wymagał wysyłania kutrów za granicę, co mogło się wiązać z ucieczką załogantów czy popełnianiem przez nich wykroczeń lub przestępstw. W sprawy te zaangażowano więc Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza stacjonujący wówczas w helskim porcie. Żołnierze formacji rozpoczęli inwigilowanie podejrzanych rybaków. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie wybranych spraw, powiązanych z rejsami do Danii kutrów PPiUR „Koga”, prowadzonych przez Graniczną Placówkę Kontrolną WOP w Helu. Omówiono w nim zagadnienia związane z działalnością żołnierzy WOP polegającą na zabezpieczeniu morskiej granicy PRL oraz zaprezentowano trzy sprawy operacyjne, które dotyczyły załogantów przedsiębiorstwa. Każda z nich miała inne podłoże, a prowadzone przez żołnierzy dochodzenia wykazały różne motywy rybaków figurantów spraw. Sprawy kończyły się w większości przypadków wyłączeniem podejrzanych osób z udziału w rejsach na Bornholm. Dzięki wytworzonym i zachowanym materiałom można zbadać wpływ Zwiadu WOP na życie codzienne rybaków pracujących na kutrach PPiUR „Koga” i zakres tej ingerencji.

Keywords

EN

Baltic fishery; Koga Fisheries; fishing cutters; Reconnaissance Division of the Border Protection Troops; history of fisheries

PL

rybołówstwo bałtyckie; PPiUR „Koga”; kuter rybacki; Zwiad WOP; historia rybołówstwa

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989
• Year: 2022
• Issue: 20
• Pages: 650-679

Dates

published

2022

Contributors

author

Mateusz Kubicki

• Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Gdańsku
• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000335050473

References

• Archiwum Akt Nowych (AAN)
• Archiwum Firmowe Przedsiębiorstwa Połowów i Usług Rybackich „Koga” w Helu (AF PPiUR „Koga”)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN)
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku (AIPN Gd)
• Archiwum Zakładu Ekonomiki Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni (AZE MIR)
• Wywiad z szyprem Hubertem Konkelem, przeprowadzony 13 II 2013 r., mps.
• Wywiad z szyprem Mieczysławem Antoszkiem, przeprowadzony 16 II 2013 r., mps.
• Andrzejuk M., Zarys kształtowania się systemu ochrony granicy morskiej państwa [w:] Granice Rzeczypospolitej Polskiej (na przestrzeni dziejów), red. Z.B. Kumoś, Warszawa 2005
• Bieniecki I., Obserwacja i radiolokacyjny dozór Wojsk Ochrony Pogranicza na polskim wybrzeżu morskim w latach 1960–1991 (powstanie – rozwój – organizacja), cz. 3: Lata 80, „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego” 2012, nr 1–2
• Dominiczak H., Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1948, Warszawa 1971
• Goryński G., Rola i miejsce Wojsk Ochrony Pogranicza w strukturze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego (1949–1954) i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (1955–1965), cz. II, „Problemy Ochrony Granic” 2000, nr 12
• Gospodarka rybna w latach 1986–1989, red. J. Grzenia, M. Gustowska, T. Jasińska et al., Gdynia 1991
• Gospodarka rybna w latach 1990–1992, „Studia i Materiały Morskiego Instytutu Rybackiego” (Gdynia) 1994, Seria E, nr 50
• Gospodarka rybna w latach 1991–1993, „Studia i Materiały Morskiego Instytutu Rybackiego” (Gdynia) 1995, Seria E, nr 52
• Gospodarka rybna w latach 1992–1994, „Studia i Materiały Morskiego Instytutu Rybackiego” (Gdynia) 1996, Seria E, nr 53
• Grabowski Ł., Maruszak M., Zarys struktur oraz zadania Zwiadu Wojsk Ochrony Pogranicza i Kontroli Ruchu Granicznego w latach 1945–1991, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 2 (20)
• Jarmoliński T., Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990, Warszawa–Koszalin 2013
• Jarmoliński T., Kontrola ruchu granicznego w latach 1945–1990 [w:] Granice Rzeczypospolitej Polskiej (na przestrzeni dziejów), red. Z.B. Kumoś, Warszawa 2005
• Kłodziński M., Kontrola operacyjna rybołówstwa morskiego przez Wydział II Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Wybrane zagadnienia, „Problemy Ochrony Granic” 2010, nr 45
• Kłodziński M., Ochrona granicy państwowej przed nielegalnymi ucieczkami przez Wydział II Kaszubskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1980–1983. Procedury i metody działania, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2012, nr 1 (19)
• Kubicki M., Helscy rybacy na Morzu Północnym w latach 1957–1967. Wspomnienia byłych członków załóg, „Zapiski Puckie” 2017, nr 16
• Kubicki M., Kutry typu B-25s/A w polskiej flocie rybackiej na Morzu Bałtyckim w latach 1972–1992, „Zapiski Puckie” 2018, nr 17
• Kubicki M., „Mam kilka bryłek bursztynu…” Załoga kutra „Hel-100” i historia pewnego przemytu, „Zapiski Puckie” 2020, nr 19
• Kubicki M., Modernizacja floty rybackiej Przedsiębiorstwa Połowów i Usług Rybackich „Koga” w Helu – budowa i wprowadzenie do służby kutrów rybackich typu B-280 w latach 1986–1991 [w:] Additamenta Historica. Studia z dziejów bliskich i dalekich, red. B. Klassa, Gdańsk 2016
• Kubicki M., Planowany proces czy seria niefortunnych decyzji? Analiza przebiegu prywatyzacji Przedsiębiorstwa Połowów i Usług Rybackich „Koga” w Helu w latach 1986–1992, „Komunizm. System – ludzie – dokumentacja” 2019, nr 8
• Kubicki M., Prywatyzacja kutrów burtowych floty Przedsiębiorstwa Połowów i Usług Rybackich „Koga” w Helu w latach 1988–1993, „Argumenta Historica. Czasopismo naukowo-dydaktyczne” 2021, nr 8
• Kubicki M., Tucholska K., Od tradycyjnego rzemiosła do branży uprzemysłowionej. Rybołówstwo bałtyckie w XX w. [w:] Bałtyk w dziejach ludów Morza Bałtyckiego, red. M. Franz, Z. Pilarczyk, Toruń 2020 („Mare Integrans. Studia nad Dziejami Wybrzeży Morza Bałtyckiego”, t. 15)
• Kubicki M., Wpływ modernizacji floty PPiUR „Koga” w Helu na realne wyniki połowowe przedsiębiorstwa w latach 1974–1992, „Studia i Materiały Instytutu Transportu i Handlu Morskiego” 2016, nr 6
• Kula H., Granica morska PRL 1945–1950, Warszawa 1979
• Leszczyński R., Tragedie rybackiego morza, t. 3, Gdańsk 2006
• Leśkiewicz R., Paterman R., Wojskowe organy bezpieczeństwa państwa [w:] Historyczno-prawna analiza struktur organów bezpieczeństwa państwa w Polsce Ludowej (1944–1990). Zbiór studiów, red. A. Jusupović, R. Leśkiewicz, Warszawa 2013
• Łach H., System ochrony polskiej granicy państwowej w latach 1989–2004, Olsztyn 2013
• Ławski J., Ochrona granic Polski Ludowej 1945–1948, Warszawa 1974
• Moraczewski R., Sagański S., Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1949–1991 [w:] Granice Rzeczypospolitej Polskiej (na przestrzeni dziejów), red. Z.B. Kumoś, Warszawa 2005
• Prochwicz J.R., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Wybrane problemy, Piotrków Trybunalski 2011
• System ochrony granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej. Stan obecny i prognozy na przyszłość, red. B. Wiśniewski, R. Jakubczak, Szczytno 2015
• Wygoda J., Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza jako organ bezpieczeństwa państwa w rozumieniu ustawy lustracyjnej, „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2011, nr 1 (8–9)

Identifiers

DOI

10.48261/arprl222021

Biblioteka Nauki

20299397