Uwarunkowania prawne procesu księdza Jana Machy przed Wyższym Sądem Krajowym w Katowicach w 1942 r.

• Authors: Konrad Graczyk

Title variants

EN

The Legal Circumstances of the Trial of Father Jan Macha before the National High Court in Katowice in 1942

Abstracts

PL

Opracowanie poświęcono uwarunkowaniom prawnym procesu wytoczonego ks. Janowi Masze i towarzyszom przed Wyższym Sądem Krajowym w Katowicach w 1942 r., w którego efekcie polski duchowny wraz z dwoma współoskarżonymi został skazany na karę śmierci i stracony. Pierwszoplanową postacią opracowania jest ks. Macha ze względu na odgrywanie przez niego roli przywódczej, toteż omówiono jego życiorys, ustalenia aktu oskarżenia oraz przyjętą w nim kwalifikację prawną, a także wyrok i jego wykonanie. Przy wykorzystaniu metody historycznej i formalno-dogmatycznej przeprowadzono analizę kwalifikacji prawnej czynu zdrady stanu. Sięgnięto do orzecznictwa Trybunału Ludowego w Berlinie, które umożliwiło odniesienie wyroku wydanego w tytułowej sprawie do wielu innych, podobnych orzeczeń. Doprowadziło to do konkluzji, że sądy III Rzeszy traktowały każdą formę spotkań i zrzeszeń poza NSDAP i podległymi jej strukturami jako przygotowanie do zdrady stanu. Z tego punktu widzenia nie miało znaczenia dla skazania nastawienie konspiratorów na działalność charytatywną.

Keywords

PL

Sądy III Rzeszy; Trybunał Ludowy; kara śmierci; zdrada stanu; ksiądz

EN

the courts of the Third Reich; the People’s Court; capital punishment; high treason; priest

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2021
• Volume: 37
• Issue: 1
• Pages: 501-522

Dates

published

2021

Contributors

author

Konrad Graczyk

• Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
• Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie

• https://orcid.org/0000000209912036

References

• Ruch oporu w rejencji katowickiej 1939-1945. Wybór dokumentów, oprac. Z. Boda-Krężel i in., Warszawa 1972.
• Żyłem krótko, lecz cel swój osiągnąłem. Jan Macha (1914-1942), wybór i oprac. D. Bednarski, Katowice 2014.
• Banaś K., Dziurok A., Represje wobec duchowieństwa śląskiego w latach 1939-1956, „Biuletyn IPN” 2001, nr 3.
• Bednarski D., Ks. Jan Macha (1914-1942). Życie z sercem na dłoni, Katowice-Chorzów 2015.
• Broszat M., Zweihundert Jahre deutsche Polenpolitik, Frankfurt am Main 1972.
• Cofałka J., Księga Ślązaków, Warszawa 2009.
• Cofałka J., Ślązacy w Warszawie, Warszawa 2008.
• Dress H., Die Rolle der Straufjstiz im Rahmen des Faschistischen Terrorapparates, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1977, t. 3.
• Graczyk K., Das Sondergericht Kattowitz 1939-1945, Organisation und Besetzung, „Zeitschrift der Savigny-Stiuftng fur Rechtsgeschichte, Germanistische Abteilung” 2020, t. 137.
• Graczyk K., Operacja „Reichswehrministerium”. Misja majora Jerzego Sosnowskiego. Niemiecki i polski proces karny, Warszawa 2017.
• Gruchmann L., Justiz im Dritten Reich 1933-1940. Anpassung und Unterwerfung in der Ära Gürtner, München 2001.
• Janke Z.W., Podziemny Śląsk. Początki konspiracji na Śląsku 1939-1941, Warszawa 1968.
• Köckritz M., Die deutschen Oberlandesgerichtspräsidenten im Nationalsozialismus (1933-1945), Frankfurt am Main 2011.
• Konieczny A., Organizacja wymiaru sprawiedliwości na Śląsku w latach II wojny światowej [w:] Studia historycznoprawne, Wrocław 1996 („Acta Universitatis Wratislaviensis”, t. 249).
• Konieczny A., Pod rządami wojennego prawa karnego Trzeciej Rzeszy. Górny Śląsk 1939-1945, Warszawa-Wrocław 1972.
• Kulesza W., Crimen laesae iustitiae. Odpowiedzialność karna sędziów i prokuratorów za zbrodnie sądowe według prawa norymberskiego, niemieckiego, austriackiego i polskiego, Łódź 2013.
• Lewandowski J., Macha Jan Franciszek [w:] Słownik biogracfizny katolickiego duchowieństwa ślą- skiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996.
• Matl K., Die Entwicklung der strafrechtlichen Bestimmungen über den Landesverrat seit 1870, Gießen 1937.
• Michelberger H., Berichte aus der Justiz des Dritten Reiches. Die Lageberichte der Oberlandesgerichtspräsidenten von 1940-45 unter vergleichender Heranziehung der Lageberichte der Generalstaatsanwälte, Pfaefnweiler 1989.
• Myszor J., Historia diecezji katowickiej, Katowice 1999.
• Myszor J., Stosunki Kościół - państwo okupacyjne w diecezji katowickiej 1939-1945, Katowice 1992.
• Niekrasz J., Z dziejów AK na Śląsku, Katowice 1993.
• Rüdorf H., Strafgesetzbuch für das Deutsche Reich. Text-Ausgabe mit Anmerkungen und Sachregister, Berlin 1910.
• Ryszka F., Państwo stanu wyjątkowego. Rzecz o systemie państwa i prawa Trzeciej Rzeszy, Wrocław 1985.
• Schönke A., Strafgesetzbuch für das Deutsche Reich. Kommentar, München-Berlin 1944.
• Słownik biogracfizny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Pater, Katowice 1996.
• Starczewski M., Ruch oporu na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim w latach 1939-1945, Katowice 1988.
• Werle G., Justiz-Strafrecht und polizeiliche Verbrechensbekämpfung im Dritten Reich, Berlin-New York 1989.
• Wiek XX - czas męczenników. W 100. rocznicę urodzin ks. Jana Machy, red. D. Bednarski, Katowice 2014.
• Wojskowa służba śląskich duchownych w latach 1918-1980, red. Z. Kapała, J. Myszor, Katowice 1999.
• Zarusky J., Mehringer H., Widerstand als „Hochverrat” 1933-1945. Die Verfahren gegen deutsche Reichsangehörige vor dem Reichsgericht, München 1998.

Identifiers

DOI

10.48261/pis213723

Biblioteka Nauki

2156721