Pamiętny dzień przy bulwarze Quai d'Orsay, czyli początek politycznych zmagań o granice II Rzeczypospolitej na forum paryskiej konferencji pokojowej w 1919 r.

• Authors: Marek Białokur

Title variants

EN

A Memorable Day on the Boulevard Quai d’Orsay, or the Beginning of the Political Struggle for the Borders of the Second Republic at the 1919 Paris Peace Conference

Abstracts

PL

Gdy zakończyły się działania militarne na frontach Wielkiej Wojny, uwaga międzynarodowej opinii publicznej przeniosła się z dowódców wojskowych na polityków. To oni, na forum licznych spotkań i konferencji, mieli ustalić nowy, powojenny porządek. W gronie zwycięskich mocarstw czołową rolę odegrali wówczas amerykański prezydent Thomas Woodrow Wilson oraz dwaj premierzy – Francji Georges Clemenceau i Wielkiej Brytanii David Lloyd George. Do ich najważniejszego, de facto kilkumiesięcznego spotkania, doszło w Paryżu w pierwszej połowie 1919 r., które było jednym z najważniejszych w historii całego minionego stulecia. Jego uczestnikiem była również polska delegacja, w której kluczową rolę odgrywał lider obozu narodowego oraz Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu Roman Dmowski. Jemu też przypadło w udziale przedstawienie 29 stycznia 1919 r., czyli kilkanaście dni po oficjalnym rozpoczęciu obrad (18 stycznia), polskiego stanowiska w kwestii przyszłych granic odrodzonej Polski. Powyższy tekst odwołuje się do jego wystąpienia. Przeszło ono do historii nie tylko ze względu na długość, gdyż Dmowski przemawiał przed wspomnianymi przywódcami blisko pięć godzin, na co wpływ miał fakt, że pierwotną, francuską wersję jego wystąpienia samodzielnie tłumaczył na język angielski, ale przede wszystkim z uwagi na jego wysoki poziom merytoryczny. Znalazły się w powyższym tekście zarówno wypowiedzi samego Dmowskiego, jak i pozostałych uczestników spotkania. Celem artykułu było nie tylko przedstawienie argumentacji użytej przez polskiego delegata podczas wystąpienia, ale także atmosfery i nastrojów, które mu towarzyszyły. Nie ulega wątpliwości, że spotkanie, do którego doszło w gabinecie francuskiego ministra spraw zagranicznych Stephena Pichona przy bulwarze Quai d’Orsay, było jednym z pierwszych ważnych akordów politycznych zmagań o granice II Rzeczypospolitej.

Keywords

PL

paryska konferencja pokojowa (1919); granice II Rzeczypospolitej; Roman Dmowski

EN

Paris Peace Conference (1919); borders of the Second Polish Republic; Roman Dmowski

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2021
• Issue: 2
• Pages: 97-112

Dates

published

2021

Contributors

author

Marek Białokur

• Uniwersytet Opolski

• https://orcid.org/000000028475033X

References

• Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, W. Bartoszewicz, Mój ojciec i jego czasy. Wspomnienia z lat 1867-1920, rkps 15611/II.
• Białokur M., Myśl społeczno-polityczna Joachima Bartoszewicza, Toruń 2005.
• Białokur M., Roman Dmowski na forum konferencji pokojowej w Paryżu w świetle wspomnień Włodzimierza Bartoszewicza [w:] Roman Dmowski i jego współpracownicy, red. M. Białokur, M. Patelski, A. Szczepaniak, Toruń 2008.
• Bielecki T., W szkole Dmowskiego. Szkice i wspomnienia, Londyn 1968.
• Bułhak W., Za co Dmowskiemu należy się pomnik, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 8-9 (79-80).
• Davies N., Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 1998.
• Dmowski R., Myśli nowoczesnego Polaka, Lwów 1903.
• Dmowski R., Niemcy, Rosja i kwestia polska, Lwów 1908. 44 K. Kawalec, Roman Dmowski: wszystko co polskie jest moje, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 8-9 (79-80), s. 121
• Dmowski R., Polityka polska i odbudowanie państwa, t. 2, Warszawa 1989.
• Gerwarth R., Pokonani. Dlaczego pierwsza wojna światowa się nie zakończyła (1917-1923), tłum. J. Szkudliński, Poznań 2017.
• Hauser P., Niemcy wobec sprawy polskiej. Październik 1918-czerwiec 1919, Poznań 1984.
• Kaczmarek R., Polacy w armii kajzera. Na frontach I wojny światowej, Kraków 2014.
• Karski J., Wielkie mocarstwa wobec Polski. 1919-1945 od Wersalu do Jałty, Warszawa 1992.
• Kawalec K., Roman Dmowski, Warszawa 1996.
• Kawalec K., Roman Dmowski: wszystko co polskie jest moje, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 8-9 (79-80).
• Kershaw I., Do piekła i z powrotem. Europa 1914-1949, tłum. A. Romanek, Kraków 2016.
• Kissinger H., Dyplomacja, tłum. z ang. S. Głąbiński, G. Woźniak, I. Zych, Warszawa 1996.
• Kitchen M., Historia Europy 1919-1939, tłum. T. Rybowski, H. Szłapka, Wrocław 1992.
• Konopczyński W., Dziennik 1918-1921, cz. 1, wstęp i oprac. P. Biliński, P. Plichta, WarszawaKraków 2016.
• Konopczyński W., Historia polityczna Polski 1914-1939, Warszawa 1995.
• Kornat M., Traktat Wersalski i system wersalski z perspektywy dziewięćdziesięciolecia. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej 27 czerwca 2009 r. w Muzeum im. Jana Pawła II w Warszawie, Warszawa 2009.
• Kozicki S., Pamiętnik 1876-1939, oprac., przedmowa i przypisy M. Mroczko, Słupsk 2009.
• Lloyd George D., Prawda o Traktacie Wersalskim, t. 1, tłum. A.L. Pański, Warszawa, b.r..
• MacMillan M., Paryż 1919. Sześć miesięcy, które zmieniły świat: Konferencja pokojowa w Paryżu w 1919 roku i próba zakończenia wojny, tłum. M. Młynarz, Oświęcim 2018.
• Mysiakowska-Muszyńska J., Muszyński W.J., Architekt Wielkiej Polski Roman Dmowski, Warszawa 2018.
• Nicolson H., Curzon the Last Phase, 1919-1925, Boston 1934.
• Niklewska J., Roman Dmowski w Londynie i w Paryżu w świetle jego archiwum z lat 1915-1919 [w:] Myśl polityczna Romana Dmowskiego, red. J. Engelgard, Warszawa 2009.
• Nowak A., Pierwsza zdrada Zachodu. 1920 - zapomniany appeasement, Kraków 2015.
• Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926, Kraków 1995.
• Pajewski J., Odbudowa państwa polskiego 1914-1918, Warszawa 1978.
• Piszczkowski T., Anglia a Polska 1914-1939, Londyn 1975.
• Romer E., Pamiętnik paryski (1918-1919), do druku przygotowali A. Garlicki i R. Świętek, Wrocław 1989.
• Sierpowski S., Między wojnami 1919-1939, cz. 1: Lata 1919-1929, Poznań 1998.
• Skirmunt K., Moje wspomnienia 1866-1945, wstęp i oprac. E. Orlof, A. Pasternak, Rzeszów 1997.
• Sprawy polskie na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały, red. R. Bierzanek, J. Kukułka, t. 1, Warszawa 1965.
• Szczepaniak A., Od autonomii do niepodległości. Działalność polityczna Erazma Piltza w latach 1914-1929, Opole 2015.
• Wapiński R., Roman Dmowski, Lublin 1988.
• Watt R.M., Gorzka chwała. Polska i jej los 1918-1939, Warszawa 2005.
• Wielka historia świata, t. 11: Wielkie wojny XX wieku (1914-1945), red. M. Zgórniak, Kraków 2006.
• Zamoyski J., Powrót na mapę. Polski Komitet Narodowy w Paryżu 1914-1919, Warszawa 1991.

Identifiers

DOI

10.48261/pis213806

Biblioteka Nauki

2154518