Katyń Józefa Mackiewicza - dzieje zaświadczone, doświadczone, badane i strzeżone

• Authors: Adam Fitas

Title variants

EN

Józef Mackiewicz’s Katyń – a Story Witnessed, Experienced, Researched and Guarded

Abstracts

EN

The article reconstructs the most important roles played by Józef Mackiewicz (1902–1985) – one of the most eminent of Polish writers and publicists – in the Katyń Massacre case. The encounter of the author of Bunt rojstów [The Revolt of the Mires] with the fate of the Polish officers executed by the Soviet NKVD in Katyń began in the spring of 1943 with his role as a witness to the exhumation of the corpses of the murdered. That dimension of testimony, however, documented by the writer’s harrowing reports, is only the beginning of the subsequent roles played by him in the Katyń case. He was also a documentalist and researcher of this crime, as well as a writer trying to present the event in a vivid and emotional way (his first original monograph on Katyń). Until the end of his life, he also remained a guardian of the truth about it, actively participating in discussions on new evidence of the crime and commenting on all actions (especially Soviet ones) that attempted to falsify historical facts. The author of the article systematically presents all these roles and points out that they are at the core of Mackiewicz’s entire work – we also find them in the writer’s novels, reportage and articles.

PL

Artykuł rekonstruuje najważniejsze role, które pełnił w sprawie Zbrodni Katyńskiej Józef Mackiewicz (1902–1985) – jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy i publicystów. Spotkanie autora Buntu rojstów z losami polskich oficerów rozstrzelanych przez sowieckie NKWD w Katyniu rozpoczęło się wiosną 1943 r. od roli świadka ekshumacji zwłok pomordowanych. Jednak wymiar świadectwa, udokumentowany wstrząsającymi raportami pisarza, to dopiero początek kolejnych ról, pełnionych przez niego w sprawie katyńskiej. Był bowiem także dokumentalistą i badaczem tej zbrodni oraz pisarzem starającym się w sposób obrazowy i emocjonalny przedstawić to wydarzenie (pierwsza autorska monografia o Katyniu). Do końca życia pozostał także strażnikiem prawdy o nim, aktywnie uczestnicząc w dyskusjach na temat nowych dowodów zbrodni i komentując wszelkie działania (zwłaszcza sowieckie), będące próbą fałszowania faktów historycznych. Autor artykułu pokazuje systematycznie wszystkie te role i zwraca uwagę, że wpisane są one w rdzeń całej twórczości Mackiewicza – spotykamy je także w powieściach, reportażach czy publicystyce pisarza.

Keywords

PL

Katyń; Józef Mackiewicz; historia; literatura; prawda

EN

Katyń; Józef Mackiewicz; history; literature; truth

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2023
• Volume: 41
• Issue: 1
• Pages: 351-363

Dates

published

2023

Contributors

author

Adam Fitas

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

References

• Bałżewska K., Przestrzenie totalitarnego zniewolenia. Doświadczenie wojny i okupacji w twórczości Józefa Mackiewicza, Warszawa 2020. 30 Swoistym curiosum była w tym aspekcie „laudacja” dla Mackiewicza z okazji przyznania mu Nagrody Literackiej im. Zygmunta Hertza paryskiej „Kultury” na początku 1981 r., w której z jednej strony wychwalano pisarza jako świetnego prozaika, z drugiej dezawuowano jako niepoczytalnego publicystę. 31 Zob. W. Bolecki, Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu. Zarys monograficzny, wyd. 2 poprawione i poszerzone, Kraków 2007, s. 882-885 (rozdział zatytułowany Nowoczesność Mackiewicza). Niektóre próby nowego w twórczości Józefa Mackiewicza, Warszawa 2020.
• Barcz A., Realizm ekologiczny. Od ekokrytyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Katowice 2016.
• Bolecki W., Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu. Zarys monograficzny, wyd. 2 poprawione i poszerzone, Kraków 2007.
• Jedlicki J., Dzieje doświadczone i dzieje zaświadczone [w:] Dzieło literackie jako źródło historyczne, red. Z. Stefanowska, J. Sławiński, Warszawa 1978.
• Mackiewicz J., Fakty, przyroda i ludzie, Londyn 1984.
• Mackiewicz J., Gest rycerskiej tradycji, Londyn 2020.
• Mackiewicz J., Katyn – ungesühntes Verbrechen, Zürich 1949.
• Mackiewicz J., Najstarsi tego nie pamiętają ludzie, Londyn 2021.
• Mackiewicz J., Nudis verbis, Londyn 2017.
• Mackiewicz J., Sprawa mordu katyńskiego. Ta książka była pierwsza, Londyn 2018.
• Mackiewicz J., Toporska B., Chmielowiec M., Chmielowcowa I., Listy, Londyn 2020.
• Mackiewicz J., Toporska B., Jankowski P., Listy, Londyn 2017.
• Mackiewicz J., Toporska B., Kowalewski J., Listy, Londyn 2020.
• Mackiewicz J., Toporska B., Listy do i od Redakcji „Kultury”, Londyn 2015.
• Mackiewicz J., Toporska B., Listy do Redaktorów „Wiadomości”, Londyn 2010.
• Mackiewicz J., Toporska B., Pawlikowski M.K., Listy, Londyn 2022.
• Mackiewicz J., Toporska B., Sakowski J., Listy, Londyn 2019.
• Mackiewicz J., Toporska B., Wielka niewiadoma. Listy do i od różnych osób, Londyn 2022.
• Mackiewicz J., The Katyn Wood Murders, Londyn 1951.
• Mackiewicz J., Wielkie tabu i drobne fałszerstwa, Londyn 2015.
• Mackiewicz J., Wieszać czy nie wieszać?, Londyn 2015.
• Mackiewicz J., Wrzaski i bomby, Londyn 2021.
• Miłosz Cz., Koniec Wielkiego Xięstwa (o Józefie Mackiewiczu), „Kultura” 1989 (Paryż), nr 5.
• Mord w lesie katyńskim. Przesłuchania przed amerykańską Komisją Maddena w latach 1951 1952, t. 2, wstęp, wybór i oprac. W. Wasilewski, przeł. W.J. Popowski, Warszawa 2018.
• Przewoźnik A., Adamska J., Katyń. Zbrodnia. Prawda. Pamięć, Warszawa 2010.
• Swianiewicz S., W cieniu Katynia, Warszawa 1990.
• Urban T., Katyń. Zbrodnia i walka propagandowa wielkich mocarstw, przeł. E. Zeigler Brodnicka, Warszawa 2019.
• Wolsza T., „To, co widziałem, przekracza swą grozą najśmielsze fantazje”. Wojenne i powojenne losy Polaków wizytujących Katyń w 1943 roku, Warszawa 2015.
• Zamorski K., Autor pierwszej książki o Katyniu [w:] Nad twórczością Józefa Mackiewicza, red. M. Zybura, Warszawa 1990.
• Zawodny J.K., Katyń, Lublin 1989.
• Zemla M., Zbrodnia katyńska w świetle prac Kongresu Stanów Zjednoczonych Ameryki (1951–1952), Warszawa 2020.
• Zybura M., Józef Mackiewicz jako świadek i monografista zbrodni katyńskiej w powojennych Niemczech [w:] Józef Mackiewicz (1902–1985). Świadek krótkiego stulecia, red. K. Ruchniewicz, M. Zybura, Łomianki 2013.

Identifiers

DOI

10.48261/pis234116

Biblioteka Nauki

2230848