Field administrative bodies of the Polish army in matters of food requisitioning during the November Uprising in 1830–1831

• Authors: Marcin Konarski

Title variants

PL

Polowe organy administracji wojska polskiego w sprawach rekwizycji żywności w okresie powstania listopadowego 1830–1831 roku

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono organizację i działalność administracji żywności wojska, którą przez większość czasu w okresie powstania listopadowego wykonywała Służba Intendentury Generalnej Wojska. Przez 10 miesięcy powstania administracja żywności przeszła kilka zmian organizacyjnych, a jej wykonywanie powierzono różnym organom. Rozważania dotyczą zagadnień organizacji tej administracji ze szczególnym uwzględnieniem charakterystyki działalności jej polowego aparatu administracyjnego, który został powierzony komisarzom wojennym przy poszczególnych dywizjach wojska oraz komisarzom obwodowym jako cywilnym organom rekwizycyjnym w poszczególnych obwodach administracyjnych będących ogniwami administracji żywności wojska. Natomiast w celu szybkiego uskutecznienia uchwalonych przez sejm w czerwcu 1831 r. rekwizycji żywności, nadzór nad nimi powierzono specjalnie ustanowionym komisarzom nadzwyczajnym. Poza charakterystyką kompetencji przyznanych tym wszystkim funkcjonariuszom autor dokonuje analizy procedury prawnej stosowanej przez nich do czynności rekwizycji żywności i furażu dla wojska na tle ówczesnych wydarzeń.

EN

The article concerns the organisation and activities of the army food administration, which for most of the time during the November Uprising was carried out by the Army General Commissariat Service. During the 10 months of the uprising, the food administration underwent several organisational changes, and its execution was entrusted to various bodies. The discussion undertaken is related to issues concerning the organisation of this administration, with particular emphasis on the characteristics of the activity of its field administrative apparatus, which was entrusted to War Commissioners at individual army divisions and to Regional Commissioners as civilian requisitioning bodies in individual administrative regions which were links of the army’s food administration. On the other hand, in order to make the food requisitions enacted by the Sejm in June 1831 effective and rapid, Extraordinary Commissioners were established and entrusted with their supervision. In addition to the description of the powers conferred on all these officers, the author analyses the legal procedure applied by them to the requisitioning of food and fodder for the army against the background of events at the time.

Keywords

EN

history of administration; provisioning the army; wartime contributions; requisitions; November Uprising

PL

historia administracji; aprowizacja wojska; świadczenia wojenne; rekwizycje; powstanie listopadowe

• Publisher: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
• Journal: Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego
• Year: 2022
• Volume: XXV
• Issue: 25
• Pages: 37-59

Dates

published

2022

Contributors

author

Marcin Konarski

• Warsaw Management University

• https://orcid.org/000000018791884X

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [The Central Archives of Historical Records in Warsaw]: “Archiwum Królestwa Polskiego”, fonds no. 11, file no. 279, 282. “Władze Centralne Powstania Listopadowego”, fonds no. 200, file no. 131, 132, 133, 134.
• Archiwum Państwowe w Lublinie [The State Archives in Lublin]: “Komisja Województwa Lubelskiego”, fonds no. 115, file no. 494, 517, 521, 526, 564.
• Akty Powstania Kościuszki, published by S. Askenazy, W. Dzwonkowski, Akademia Umiejętności, vol. I–II: Protokóły i dzienniki Rady Zastępczej Tymczasowej i Rady Najwyższej Narodowej, Kraków 1918.
• Diariusz Sejmu z r. 1830–1831, vol. 1: Od 18 grudnia 1830 r. do 8 lutego 1831 r., vol. 4: Od 26 maja do 18 czerwca 1831 r., published by M. Rostworski, Akademia Umiejętności, Kraków 1907.
• Volumina Legum, vol. IX, Akademia Umiejętności, Kraków 1889.
• Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831, vol. 1: Od 30 listopada 1830 do 4 marca 1831 r., published by B. Pawłowski, Wojskowe Biuro Historyczne, Warszawa 1931.
• Pamiętnik Xięcia Józefa Poniatowskiego, transl. by X. Godebski, Lwów 1863.
• Pamiętniki generała Prądzyńskiego, ed. by B. Gembarzewski, vol. I, Księgarnia Spółki Wydawniczej Polskiej, Kraków 1909.
• Baczko B., Jak wyjść z Terroru. Termidor i rewolucja, transl. by W. Dłuski, Słowo/ObrazTerytoria, Gdańsk 2005.
• Barszczewska A., Województwo kaliskie i mazowieckie w powstaniu listopadowym (1830–1831), Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1965.
• Barszczewska A., Z dziejów rad obywatelskich w Królestwie Polskim w okresie powstanialistopadowego, “Przegląd Historyczny” 1962, vol. 53, no. 2, pp. 258–272.
• Bauer K., Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1985.Bednarski W.W., Rola wojskowa Lubelszczyzny i Podlasia w powstaniu listopadowym, [self--published], Puławy 2003.
• Bucholc-Srogosz K., Departament Wojskowy Rady Nieustającej w latach 1775–1789 i 1793–1794, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007.
• Clausewitz C. von, O wojnie, transl. by A. Cichowicz, L.W. Koc, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1928.
• Cossec A.L. Le, Francastel, représentant en mission dans la guerre de Vendée, “La Révolution française. Chiers de l’Institut d’histoire de la Révolution française” 2017, no. 12, https://doi.org/10.4000/lrf.1726.
• Eile H., Dzieje administracji w wojsku Księstwa Warszawskiego. Zaopatrzenie wojska, Główna Księgarnia Wojskowa, Warszawa 1928.
• Eile H., Powstanie listopadowe. Finanse i administracja wojska, Towarzystwo Wydawnicze “Polska Zjednoczona”, Warszawa 1930.
• Eile H., Rola intendentury w wojsku powstania listopadowego, “Przegląd Intendencki” 1930, no. 4, pp. 3–44.
• Gołba Z., Rozwój władz Królestwa Polskiego w okresie powstania listopadowego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1971.
• Jakimowicz K., Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2020.
• Konarski M., Feudal duties of the population in the light of old Polish law. The case of public transport and traffic duties, “Acta Iuridica Olomucensia” 2020, vol. 15, no. 1, pp. 22–35.
• Konarski M., Legal aspects of organising the administration of food for the army in the Duchy of Warsaw between 1807 and 1812, “Biuletyn Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 2020, vol. 15, no. 17(1), pp. 99–128, https://doi.org/10.32084/sawp.2020.15.1-6.
• Konarski M., Myśl polityczno-prawna Louisa de Saint-Just (1767–1794), “Studia Prawnicze i Administracyjne” 2016, no. 2(16), pp. 15–34.
• Konarski M., Osobiste i rzeczowe ciężary wojenne w świetle prawodawstwa okresu insurekcji kościuszkowskiej 1794 roku, “Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis” 2020, vol. 9, no. 2, pp. 8–37, https://doi.org/10.34616/fiuw.2020.2.8.37.
• Konarski M., Prawo i rewolucja: Rozważania jurysty o rewolucji francuskiej 1789–1794, “Studia Prawnicze i Administracyjne” 2016, no. 1(15), pp. 31–47.
• Konarski M., Publiczne posługi transportowe w okresie Księstwa Warszawskiego w świetle postanowień dekretu z dnia 22 maja 1810 roku “względem koni i podwód dostarczonych pod transporty i wojskowych”, “Czasopismo Prawno-Historyczne” 2019, vol. 71, no. 2, pp. 113–135, https://doi.org/10.14746/cph.2019.2.5.
• Kowalczyk R., Intendentura wojsk Księstwa Warszawskiego. Komisja Żywności 1807–1809, [in:] Studia z historii społeczno-gospodarczej XIX i XX wieku, ed. W. Puś, vol. 4, Łódź 2006, pp. 7–48.
• Markowska K., Struktura i organizacja prowincji rzymskich – wprowadzenie do zagadnień prawno-ustrojowych, “Krytyka Prawa. Niezależne Studia nad Prawem” 2015, vol. 7, no. 1, pp. 281–308, https://doi.org/10.7206/kp.2080-1084.86.
• Mathiez A., Les réquisitions de grains sous la terreur, “Revue d’histoire économique et sociale” 1920, vol. 8, no. 2, pp. 231–254.
• Meller S., Rewolucja w Dolinie Loary. Miasto Chinon 1788–1798, PWN, Warszawa 1987.
• Mencel T., Działalność władz cywilnych województwa lubelskiego w okresie powstania listopadowego, “Rocznik Lubelski” 1962, vol. 5, pp. 91–146.
• Moullier I., Une recomposition administrative: le bureau des subsistances, de l’Ancien Régime à la fin du Premier Empire, “Annales historiques de la Révolution française” 2008, no. 352, p. 29–51.
• Osiński T., Komisarze obwodu (naczelnicy powiatu) zamojskiego w latach 1816–1866, “Rocznik Lubelski” 2009, vol. 35, pp. 115–137.
• Pokrowskij J.A., Historia prawa rzymskiego, vol. I, transl. by H. Insadowski, Uniwersytet Lubelski, Lublin 1927.
• Ratajczyk L., Wojsko i obronność Rzeczypospolitej 1788–1792, Wydawnictwo MON, Warszawa 1975.
• Rostocki W., Władza wodzów naczelnych w powstaniu listopadowym (studium historycznoprawne), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1955.
• Rostocki W., Postawa polityczna komisarzy obwodowych w 1830–1831 r., [in:] Społeczeństwo Królestwa Polskiego. Studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, vol. III, ed. W. Kula, PWN, Warszawa 1968.
• Rothiot J.P., Les représentants en mission face au dilemme, de ravitailler les armées ou la population civile (l’exemple des Vosges en 1793), “Annales historiques de la Révolution française” 2007, no. 347, https://doi.org/10.4000/ahrf.8443.
• Saint-Just L., Wybór pism, transl. by J. Ziemilski, B. Kulikowski, Książka i Wiedza, Warszawa 1954.
• Skarbek J., Województwo lubelskie w powstaniu listopadowym 1830–1831, part 1–2, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011.
• Strzeżek T., Kawaleria Królestwa Polskiego w powstaniu listopadowym – mobilizacja i podstawy funkcjonowania w wojnie, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2006.
• Taźbirek D., Aprowizacja twierdzy zamojskiej w czasie pobytu korpusu Dwernickiego w marcu i na początku kwietnia 1831 r., “Teka Komisji Historycznej PAN Oddział w Lublinie” 2011, vol. 8, pp. 91–112.
• Taźbirek D., Lublin w czasie powstania listopadowego, Lubelskie Towarzystwo Naukowe i Wydawnictwo “Olech”, Lublin 2009.
• Taźbirek D., Zaopatrzenie Twierdzy Zamość w żywność, w furaż i drzewo opałowe przed wybuchem wojny z Rosją w czasie powstania listopadowego, “Rocznik Lubelski” 2009, no. 35, pp. 103–114.
• Tokarz W., Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, Warszawa 1930.
• Tulard J., Joseph Fouché, transl. by G. Majcher, PIW, Warszawa 2021.
• Wallon H., Les représentants du peuple en mission et la justice révolutionnaire dans les départements en l’an II (1793–1794), vol. 4, Librairie Hachette et Compagnie, Paris 1890.
• Wolański A. [pen-name Tadeusz Soplica], Wojna polsko-rosyjska 1792 r., vol. I: Kampania Koronna, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1924.
• Zahorski A., Ignacy Wyssogota Zakrzewski. Prezydent Warszawy, PIW Warszawa 1963.
• Zahorski A., Warszawa w powstaniu kościuszkowskim, Wiedza Powszechna, Warszawa 1985.
• Ziółek J., Komendy placów w czasie wojny 1831 roku, “Roczniki Humanistyczne” 1973, vol. 21, no. 2, pp. 345–349.
• Ziółek J., Magazyny żywnościowe intendentury wojsk w powstaniu 1830/31, “Roczniki Humanistyczne” 1972, vol. 20, no. 2, pp. 171–185.
• Ziółek J., Mobilizacja sił zbrojnych na lewobrzeżu Wisły 1830–31, Towarzystwo Naukowe KUL, Warszawa 1973.

Identifiers

DOI

10.48269/2450-6095-sdpipp-25-002

Biblioteka Nauki

2189288