Sztab Generalny Wojska Polskiego w bitwach nad Wisłą i nad Niemnem (sierpień-wrzesień 1920 roku)

• Authors: Janusz Odziemkowski

Title variants

EN

General Staff of the Polish Armed Forces in the battles of the Vistula and the Niemen Rivers (August-September 1920)

Abstracts

EN

The article describes the General Staff of the High Command of the Polish Armed Forces, its functioning as well as its overall planning of operational and logistic work during the two decisive battles of the Polish-Soviet war: the battle of Warsaw and the battle of the Niemen River. The author stresses the role of General Józef Rozwadowski, the Head of General Staff, in preparing, together with Commander-in-Chief Józef Piłsudski, the plan for a counterattack from the Wieprz River, as well as in managing the defence of Warsaw, organising activities and assigning tasks to individual fronts and in ensuring their proper implementation. The victory of the Polish side would be impossible if it were not for the efficient logistics organised by the General Staff, which was manifested primarily in forming the so-called “staging areas” together with their supporting commands and formations. Their task was to defend railway junctions and logistics facilities against the saboteurs and partisans’ actions. The author especially emphasises a decisive role of rail transport in providing the army with logistics services (transportation of troops, equipment, supplies) and in evacuation the civilians and their belongings from areas threatened by the Red Army’s activities.

PL

Artykuł przedstawia funkcjonowanie i całokształt pracy planistycznej, operacyjnej oraz logistycznej Sztabu Generalnego Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich (SG NDWP) podczas dwóch krytycznych bitew wojny polsko-bolszewickiej: warszawskiej i niemeńskiej. Autor omówił rolę SG, a zwłaszcza jej szefa gen. Józefa Rozwadowskiego, w przygotowaniu wspólnie z Wodzem Naczelnym Józefem Piłsudskim planu kontruderzenia znad Wieprza, a także kierowaniu obroną Warszawy, organizowaniu działań i wyznaczaniu zadań poszczególnym frontom oraz czuwaniu nad ich właściwą realizacją. Zwycięstwo strony polskiej byłoby niemożliwe, gdyby nie ogromny wysiłek włożony przez SG w organizację sprawnej logistyki, przejawiający się przede wszystkim w stworzeniu Okręgów Etapowych wraz z obsługującymi je dowództwami (DOE) i formacjami etapowymi, których zadaniem była obrona węzłów kolejowych i zaplecza logistycznego przed działaniami sabotażystów i partyzantów. Autor zwraca szczególną uwagę na decydujące znaczenie transportu kolejowego w obsłudze logistycznej armii (przewożenie mas wojska, sprzętu, zaopatrzenia) oraz ewakuacji ludności cywilnej i jej dobytku z obszarów zagrożonych aktywnością Armii Czerwonej.

Keywords

PL

wojna polsko-bolszewicka; bitwa warszawska; bitwa niemeńska; Sztab Generalny Dowództwa Wojsk Polskich; gen. Józef Rozwadowski; Józef Piłsudski; okręgi etapowe; kolej; logistyka

EN

Polish-Bolshevik war/Polish-Soviet war; battle of Warsaw; battle of the Niemen River; General Staff of the High Command of the Polish Armed Forces; General Józef Rozwadowski; Józef Piłsudski; staging areas; railway; logistics

• Publisher: Centralna Biblioteka Wojskowa im Marszałka Józefa Piłsudskiego
• Journal: Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej
• Year: 2023
• Volume: 1
• Issue: 19
• Pages: 243-272

Dates

published

2023

Contributors

author

Janusz Odziemkowski

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

• https://orcid.org/0000000235150688

References

• CAW, DOE 6 Armii, I.331.28.5, Rozwiązanie i likwidacja DOE 2 i 3 Armii, 11 VIII 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 1 Armii, I.311.1.16, Pismo SGen. Oddział IV z 14 VIII 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 1 Armii, I.311.1.16, Ruch transportowy na kolejach. Wdrożenie. Pismo NDWP z 14 VIII 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 2 Armii, I.311.2.324, Meldunek płk Kalickiego, kwatermistrza 2 Armii z 23 VIII 1920 i odpowiedź NDWP z 29 VIII 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 2 Armii, I.311.4.289, Kierownictwo Transportu Wojskowego do dowództwa 4 Armii, 18 IX 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 3 Armii, I.311.3.116, NDWP Kierownictwo Transportów Wojskowych, Nota do dowództwa 3 Armii i szefa kolejnictwa Lublin z 27 VIII 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 3 Armii, I.311.3.116, NDWP Kierownictwo Transportów Wojskowych, Zarządzenie transportowe 25 VIII 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 3 Armii, I.311.3.127, Dowództwo 6 Armii. Operacyjny rozkaz zaopatrzenia nr 17 z 17 VIII 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 3 Armii, I.311.3.13, NDWP Kierownictwo Transportów Wojskowych, Nota do dow. 3 Armii i szefa kolejnictwa z 9 IX 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 3 Armii, I.311.3.135, Depesza kwatermistrzostwa 3 Armii do NDWP z 30 VIII 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 3 Armii, I.311.3.176, Zarządzenie transportowe do dowództwa 3 Armii, szefa kol. 3 Armii z 30 VIII 1920 r.;
• CAW, Dowództwo 3 Armii, I.311.3.8, NDWP (SGen.) Oddział I, 27 VIII 1920 r., Zniesienie rozkazu nr 3761/I;
• CAW, Dowództwo 4 Armii, I.311.4.511, Instrukcja ewakuacyjna;
• CAW, Dowództwo Frontu Płd. Wsch., I.310.7.29, NDWP (SGen.) Oddział IV 28 VII 1920 r., Ewakuacja: strefa III i IV;
• CAW, Dowództwo Frontu Południowo-Wschodniego I.310.7.29, NDWP (SGen.) Szef kolejnictwa polowego, 8 VIII 1920 r., Organizacja szefostw kol. Frontów i armii;
• CAW, Dowództwo Frontu Południowo-Wschodniego, I.310.7.29, NDWP (SGen.), 8 VIII 1920 r., Uzupełnienie rozkazu I.41000/IV;
• CAW, Dowództwo Frontu Południowo-Wschodniego, I.310.7.6, NDWP (SGen.) Oddział I, 27 VII 1920, Do dowództwa Frontu Południowo-Wschodniego. Uzupełnienie 6 Armii;
• CAW, Dowództwo Frontu Południowo-Wschodniego, I.310.7.6, NDWP (SGen.) Oddział I, 27 VII 1920, Instrukcja dla kawalerii do Dowództwa Frontu Południowo-Wschodniego;
• CAW, Dowództwo Frontu Południowo-Wschodniego, I.310.7.6, NDWP (SGen.) Oddział IV, 3 VIII 1920 r., Zarządzenie w sprawie zaopatrzenia w amunicję;
• CAW, Oddział I NDWP, I.301.7.100, NDWP (SGen.) Oddział III, 15 VIII 1920 r., Dyrektywy operacyjne dla frontu południowego;
• CAW, Oddział I NDWP, I.301.7.101, NDWP (SGen.) Oddział IV, 19 VIII 1920 r., Zabezpieczenie etapów Frontu Środkowego;
• CAW, Oddział I NDWP, I.301.7.103, NDWP (SGen.) Oddział I, 26 VIII 1920 r., Program uzupełnienia stanów osobowych wojsk do końca 1920 r.;
• CAW, Oddział I NDWP, I.301.7.109, NDWP (SGen.) Oddział IV, 14 IX 1920 r. Dalsze dyspozycje materialne dla 2 i 4 Armii;
• CAW, Oddział IV NDWP, I.301.10.45, NDWP (SGen.) Oddział IV, 24 VIII 1920 r., Instrukcja materialna do reorganizacji frontu wschodniego;
• CAW, Oddział V NDWP, I.301.11.63;
• CAW, Szef kolejnictwa polowego NDWP, I.301.15.101, NDWP (SGen.) Szef kolejnictwa polowego, 30 IX 1920 r., Zarządzenia i dyspozycje wojskowo-kolejowe w związku z nowym ugrupowaniem armii;
• CAW, Szefostwo kolejnictwa polowego NDWP, I. 301.15.106, NDWP (SGen.) Oddział IV, 10 IX 1920 r., Zarządzenia materialne. Przygotowanie operacji 3 oraz 6 i 4 Armii;
• CAW, Szefostwo kolejnictwa polowego NDWP, I.301.15.106, NDWP (SGen.) Oddział IV, 3 X 1920 r., Zarządzenie materialne;
• CAW, Szefostwo służby łączności NDWP, I.301.13.30, NDWP (SGen.) Oddział IV, 30 VIII 1920 r., Wytyczne z zakresu służby kwatermistrzowskiej po przegrupowaniu;
• CAW, Wojskowe Biuro Historyczne, I.341.1.177, NDWP (SGen.) Oddział III, 13 VIII 1920 r., Instrukcja taktyczna dla defensywy pod Warszawą;
• CAW, Wojskowe Biuro Historyczne, I.341.1.179, NDWP (SGen.) Oddział II, 18 VIII 1920, Zmiany w sytuacji nieprzyjacielskiej w ciągu ostatnich 24 godzin;
• CAW, Wojskowe Biuro Historyczne, I.341.1.179, Wstępne wytyczne do pościgu i rozkaz w sprawie składania meldunków sytuacyjnych;
• Bitwa Lwowska 25 VII-18 X 1920. Dokumenty operacyjne. Część 1, (25 VII-5 VIII), red. M. Tarczyński, „Rytm”, Warszawa 2002;
• Bitwa Lwowska 25 VII-18 X 1920. Dokumenty operacyjne. Część 2, (6-20 VIII), red. M. Tarczyński, Wojskowe Biuro Badań Historycznych, Rytm, Warszawa 2004;
• Bitwa Niemeńska 29 VIII-18 X 1920. Dokumenty operacyjne. Część 1, (29 VIII-19 IX), red. M. Tarczyński, „Rytm”, Warszawa 1998;
• Bitwa Niemeńska 29 VIII-18 X 1920. Dokumenty operacyjne. Część 2, (20 IX-18 X), red. M. Tarczyński, „Rytm”, Warszawa 1999;
• Bitwa Warszawska 13-28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Część 1, (13-17 VIII), red. M. Tarczyński, „Rytm”, Warszawa 1995;
• Bitwa Warszawska 13-28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne. Część 2, (17 VIII-28 VIII), red. M. Tarczyński, „Rytm”, Warszawa 1996;
• Bitwa Warszawska, T. 2, Bitwa nad Wisłą, ks. 1, 7 VIII-12 VIII 1920 r., cz. 1, Wojskowe Biuro Historyczne, Warszawa 1939;
• Bitwa wołyńsko-podolska 5 IX-21 X 1920. Dokumenty operacyjne, red. M. Tarczyński, Oficyna Wydawnicza Rytm, Muzeum Józefa Piłsudskiego, Warszawa – Sulejówek 2014;
• Odziemkowski J., Polskie formacje etapowe na Litwie i Białorusi 1919-1920, [Wydawnictwo i Poligrafia Kurii Prowincjonalnej Zakonu Pijarów], Kraków 2011;
• Odziemkowski J., Polskie kolejnictwo wojskowe na Froncie Wschodnim 1918-1920, [Wydawnictwo i Poligrafia Kurii Prowincjalnej Zakonu Pijarów], Kraków 2011;
• Piłsudski J., Pisma zbiorowe. Wydanie prac dotychczas drukiem ogłoszonych, T. 5, Instytut Józefa Piłsudskiego, Warszawa 1937.

Identifiers

DOI

10.5281/zenodo.10078549

Biblioteka Nauki

28328200