Free Will and Moral Evil: John Duns Scotus’s Theory

• Authors: Martyna Koszkało

Title variants

PL

Wolna wola a zło moralne. Stanowisko Jana Dunsa Szkota

Abstracts

PL

W artykule przedstawiam analizy Jana Dunsa Szkota dotyczące związku woli, wolności i zła moralnego. Koncentruję się zwłaszcza na zagadnieniu, czy stworzona wola może grzeszyć ze względu na zło i w jaki sposób można rozumieć akty woli, które mają charakter aktów „ex malitia”. Najpierw prezentuję koncepcję grzesznego aktu moralnego według Akwinaty. Taki akt musi spełniać następujące warunki: sprawca czyni moralnie złe rzeczy celowo, zdecydowanie i bez żalu, ma świadomość popełnianego zła, a akt ten nie jest wynikiem nieuporządkowania emocjonalnego. Na tym tle analizuję koncepcję Dunsa Szkota, pytając z jednej strony o to, czy wola może wydać akt chcenia zła, z drugiej strony, czy ma możliwość chcenia zła w aspekcie zła. Przedstawiam również analizy Szkota dotyczące rodzaju wolności (wolność w ogóle) i gatunków wolności (wolność bezwzględna i wolność ograniczona) oraz poruszam zagadnienie współdziałania woli Boga i woli stworzonej w akcie woli stworzonej, który jest zły moralnie. Ukazuję, że Szkot nie udziela jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy wola może pragnąc zła jako zła. Z jednej strony bowiem twierdzi on, że wola może chcieć tylko dobra, a zła jedynie ujmując je w aspekcie dobra, z drugiej strony uznaje, że jest możliwe chcenie zła jako zła w jednej sytuacji: w akcie nienawiści, który jest skierowany do Boga (absolutnego dobra). W swojej argumentacji Szkot odnosi się do przykładu z dziedziny teologii, powołując się na przykład upadłego anioła, którego akt woli trzeba zinterpretować jako akt „sub ratione mali”, ponieważ nie można ująć nienawiści do Boga jako czegoś dobrego, zwłaszcza dysponując poznaniem, które posiada duch czysty. W artykule ukazuję również związki między etyką Szkota a jego teologią moralną w odniesieniu do aktu woli popełnianego „ex malitia”. Z punktu widzenia teologicznego odróżnienie grzechu z wyboru (pragnienia zła) od grzechu z niewiedzy i grzechu ze słabości pozwala według Szkota sprecyzować i zrozumieć rodzaje grzechów popełniane w odniesieniu do poszczególnych Osób w Trójcy Świętej.

Keywords

PL

wolna wola; zło moralne; grzech; Jan Duns Szkot; Bóg; wolność ograniczona; wolność absolutna

EN

Free will; Moral evil; Sin; John Duns Scotus; God; Limited Freedom; Absolute Freedom

• Publisher: Naukowe Towarzystwo Tomistyczne
• Journal: Rocznik Tomistyczny
• Year: 2020
• Volume: 2
• Issue: 9
• Pages: 89-106

Dates

published

2020

Contributors

author

Martyna Koszkało

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000214754319

References

• Alliney G., Velle malum ex pura libertatem: Duns Scoto e la banalità del male, “Etica e Politica” 2002, no. 2.
• Anselm of Canterbury, Complete Philosophical and Theological Treatises of An¬selm Canterbury, trans. J. Hopkins, H. Richardson, The Arthur J. Banning Press: Minneapolis 2000.
• Dekker E., The Theory of Divine Permission According to Scotus’ Ordinatio I 47, “Vivarium” 2000, no. 2.
• Doctoris Subtilis et Mariani, Joanis Duns Scoti, Lectura II [Lect. II], d. 7–44 [Opera omnia, vol. 19], ed. Commissio Scotistica, Città del Vaticano: Typis Polyglottis Vaticanis 1993.
• Doctoris Subtilis et Mariani, Joannis Duns Scoti, Ordinatio II, d. 4–44 (Opera omnia, vol. 8), eds. B. Hechich, B. Huculak, J. Percan, S. Ruiz de Loizaga, C. Saco Alarcon, Citta del Vaticano: Typis Vaticanis 2001.
• Doctoris Subtilis et Mariani, Joannis Duns Scoti, Ordinatio III, d. 26–40 [Ope¬ra omnia, vol. 10], eds. B. Hechich, B. Huculak, J. Percan, S. Ruiz de Loiza¬ga, Citta del Vaticano: Typis Vaticanis 2007.
• Florido F. L., Odium Dei: Las paradojas de la voluntad en Duns Escoto, “Ana¬les del Seminario de Historia de la Filosofía” 2008, no. 25.
• Hoffmann T., Freedom Beyond Practical Reason: Duns Scotus on Will-Depen¬dent Relations, “British Journal for the History of Philosophy” 2013, no. 6.
• Johannes Duns Scotus, Collationes seu disputationes subtilissimae [Collatio] (Opera omnia, editio nova, t. 5), ed. L. Wadding, Paris: Vivès 1841.
• Kent B., Dressel A., Weakness and Willful Wrongdoing in Aquinas’s De malo [w:] Aquinas’s Disputed Questions on Evil: A Critical Guide, ed. M.V. Do¬ugherty, Cambridge: Cambridge University Press 2016.
• McCord Adams M., Ockham on Will, Nature, and Morality [in:] The Cam¬bridge Companion to Ockham, ed. P.V. Spade, Cambridge: Cambridge Uni¬versity Press 1999.
• Noone T.B., Duns Scotus on Incontinentia [in:] Das Problem der Willenswäche im mittelalterlichen Denken / The Problem of Weakness of Will in Medieval Tho¬ught, eds. T. Hoffmann, J. Müller, M. Perkams, Louvain: Peeters 2006.
• Osborne T.M. Jr., Human Action in Thomas Aquinas, John Duns Scotus and William of Ockham, Washington, DC: The Catholic University of America Press 2014.
• Petri Lombardi, Libri IV Sententiarum, studio et cura PP. Collegii S. Bo¬naventurae, ad Claras Aquas prope Florentiam: Ex Typographia Collegii S. Bonaventurae 1916, lib. 2, t. 1.
• S. Aureli Augustini Opera Omnia, De civitate Dei, XII, 7, https://www.augu-stinus.it/latino/cdd/index2.htm (27.09.2019).106
• Sancti Thomae de Aquino, Summa theologiae, Roma: Editiones Paulinae 1962.
• S. Thomae de Aquino, Questiones disputate de malo [Opera omnia, t. 23], Roma – Paris: Commissio Leonina – Librairie Philosophique J. Vrin 1982
• Torchia J., Creation, Finitude, and the Mutable Will: Augustine on the Origin of Moral Evil, “Irish Theological Quarterly” 2006, no. 71

Identifiers

DOI

10.5281/zenodo.6350200

Biblioteka Nauki

2075551