Osobowościowe korelaty zachowań zdrowotnych wśród mężczyzn trenujących rekreacyjnie w interdyscyplinarnym duchu pedagogiki zdrowia

• Authors: Joanna Lewczuk , Anna Anyżewska

Abstracts

PL

Celem pracy było wyodrębnienie cech osobowości (według pięcioczynnikowego modelu osobowości) sprzyjających zachowaniom zdrowotnym mężczyzn trenujących rekreacyjnie. Badanie przeprowadzono z udziałem 100 mężczyzn. Do oceny zachowań zdrowotnych wykorzystano Inwentarz Zachowań Zdrowotnych autorstwa Juczyńskiego, zaś główne wymiary cech osobowości określono za pomocą Inwentarza Osobowości autorstwa Costy i McCrae (NEO-FFI) w polskiej adaptacji. Stwierdzono istotne korelacje pomiędzy ogólnym nasileniem lub poszczególnymi rodzajami zachowań zdrowotnych sportowców amatorów i poszczególnymi cechami osobowości. Wyodrębniono dwa skupienia (profile osobowościowe), które sprzyjały zachowaniom prozdrowotnym. Stwierdzone korelacje pomiędzy zachowaniami zdrowotnymi mężczyzn trenujących rekreacyjnie potwierdzają zasadność przeprowadzonych badań oraz podejmowanie działań edukacyjnych w tym zakresie. Znajomość zależności pomiędzy cechami osobowości a podejmowaniem zachowań zdrowotnych może być wykorzystywana w pedagogice zdrowia, m.in. do opracowywania skutecznych metod edukacji i profilaktyki zdrowotnej sportowców amatorów.

Keywords

PL

pedagogika zdrowia; zachowania zdrowotne; osobowość; sport

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie
• Journal: Studia z Teorii Wychowania
• Year: 2022
• Volume: XIII(4 (41))
• Pages: 193-212

Dates

published

2022

Contributors

author

Joanna Lewczuk

• Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie

author

Anna Anyżewska

• Akademia Ekonomiczno-Humanistyczna w Warszawie

References

• Argyle, M. (2004). Psychologia szczęścia. Wrocław: Wydawnictwo Astrum.
• Błajet, P. (2014). Sport i zdrowie w okresie dorosłości. Rocznik Andragogiczny, 21, 173-185.
• Brookfield, S. D. (2000). The Concept of Critically Reflective Practice, W: A. L. Wilson, E. R. Hayes (red.), Handbook of Adult and Continuing Education. San Francisco.
• Cervone, D., Pervin, L. A. (2011). Osobowość. Teoria i badania. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Cheng, C. E., Weiss, J. W., Siegel, J. M. (2015). Personality traits and health behaviors as predictors of subjective wellbeing among a multiethnic sample of university-attending emerging young adults. International Journal of Wellbeing, 5(3), 21-43.
• Chmielecka, M. (2019). Ewolucja teorii transformatywnego uczenia się. Edukacja ustawiczna dorosłych, 4, 9-18.
• Czapiński, J. (2004). Osobowość szczęśliwego człowieka, W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna (51-102). Warszawa: PWN.
• Czechowski, J. (2013). Ewokowane przez sport wartości. Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku 24-27. Pobrano z: http://wswfit.com.pl (dostęp: 27.09.2022).
• Demel, M. (1980). Pedagogika zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne. Wyd. 2.
• Doyle, Ch., Slaven, G. (2004). Związek między negatywną afektywnością a niekorzystnymi reakcjami na stresory, W: J. Strelau (red.), Osobowość, a ekstremalny stres (141–166). Gdańsk: GWP.
• Fronczyk, K. (2004). Palenie papierosów a cechy osobowości - przegląd badań. Roczniki Psychologiczne, 7, 45–61.
• Green, L. W., Kreuter, M. W. (2005). Health program planning: Aneducational and ecological approach. Boston: McGraw-Hill, Wyd. 4.
• Gruszczycka, M., Bąk-Sosnowska, M., Plinta, R. (2015). Zachowania zdrowotne jako istotny element aktywności życiowej człowieka. Stosunek Polaków do własnego zdrowia. Hygeia Public Health, 50(4), 558-565.
• Heszen, I, Sęk, H. (2012). Psychologia zdrowia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Huntsinger, E. T., Luecken, L. J. (2004). Attachment relationships and health behavior: the mediational role of self-esteem. Psychological Health, 19, 515–526.
• Heszen, I., Sęk, H. (2007). Modele społecznej psychologii poznawczej wyjaśniające zachowania zdrowotne i zmianę zachowań, W: Psychologia zdrowia (120-140). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Jabłońska, K., Sobieraj, A. (2013). Metodyka dobierania próby badawczej w naukach społecznych. Bezpieczeństwo i Technika Pożarnicza, 4, 31-36.
• Jaworski, M., Rozenek, H. (2016). Selected personality traits and frequency of taking some healthy eating behaviours in young women. Journal of Public Health, Nursing And Medical Rescue, 3, 42-48.
• Juczyński, Z. (2001). Narzędzia pomiaru w promocji i psychologii zdrowia. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
• Lalonde, M. (1974). A New Perspective on the Health of Canadians. A Working Document. Ottawa: Minister of Supply and Services.
• Lipowski, M., Bieleninik, Ł. (2014). Personality superfactors and healthy behaviors of professional athletes. Current Issues in Personality Psychology, 2(2), 57-67.
• Łobocki, M., (2010). Dobór próby w badaniach pedagogicznych, W: M. Łobocki (red.), Wprowadzenie do metodologii badań pedagogicznych (171-175), Wyd. VIII. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Maćkowska, P., Basińska, M. A. (2010). Osobowościowe korelaty zachowań zdrowotnych u osób z cukrzycą typu 1 i chorobą Gravesa-Basedowa. Diabetologia Praktyczna, 11(2), 39–45.
• Mądrzycki, T. (2020). Osobowość jako system tworzący i realizujący plany. Gdańsk: GWP.
• McCrae, R., Costa, P. (2005). Osobowość dorosłego człowieka. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• McCrae, R., Costa, P. (1997). Personality trait structure as a human universal. American Psychologist, 52, 509-516.
• Mezirow, J. (2000). Learning to Think Like an Adult. Core Concepts of Transformation Theory, W: J. Mezirow et all., Asscociates, Learning as Transformation. Critical Perspectives on a Theory in Progress (12-30). San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Mezirow, J. (1991). Transformative Dimensions of Adult Learning. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2008). Osobowość, stres a zdrowie. Warszawa: Centrum Doradztwa i Informacji Difin.
• Oleś, P. K. (2015). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: Wyd. Naukowe Scholar.
• Olszewski, J. (2008). Wpływ osobowości na choroby i dysfunkcje somatyczne. Wybrane zagadnienia. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J, Paedagogia-Psychologia, 21, 113-129.
• Pierścieniak, K. (2009). Nieformalna edukacja dorosłych: wokół zakresów i znaczeń. Rocznik Andragogiczny, 79-98.
• Pisarek, A., Gruszkowska, M., Zagórska, A., Lenartowicz, M. (2011). Characteristics of Athletes’ Approach to the Question of Physical Health and Health Behaviors: Do Athletes Lead Healthy Lifestyles? Journal of Applied Sport Psychology, 23, 4, 459-473.
• Pleskot-Makulska, K. (2007). Teoria uczenia się transformatywnego autorstwa Jack’a Mezirowa. Rocznik Andragogiczny, 14, 81-96.
• Puchalski, K. (2010). Uwarunkowania zachowań zdrowotnych i możliwości ich kształtowania, W: E. Korzeniowska, K. Puchalski (red.), Nisko wykształcenia pracownicy a zdrowie – wyzwania dla edukacji zdrowotnej (33-43). Łódź: Edukacja i Kultura.
• Puchalski, K., Korzeniowska, W. (2004). Dlaczego nie dbamy o zdrowie. Rola potocznych racjonalizacji w wyjaśnianiu aktywności prozdrowotnej, W: W. Piątkowski (red.), Zdrowie, choroba społeczeństwo. Studia z socjologii medycyny (107-126). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Sanderson, C. (2004). Health Psychology. New York: Wiley.
• Sherman, G. L. (2021). Transformative Learning and Well-Being for Emerging Adults in Higher Education. Journal of Transformative Education, 19(1), 29-49. Pobrano z: https://doi.org/10.1177%2F1541344620935623 (dostęp: 20.09.2022).
• Sinaj, D. (2017). Associations between the five-factor model of personality and health behaviors among adult in Albania. European Journal of Psychological Research, 2(3), 1-6.
• Steptoe, A., Wardle, J. (2017). Life skills, wealth, health, and wellbeing in later life. Psychological and Cognitive Sciences, 114(17), 4354-4359. Pobrano z: http://www.pnas.org/content/114/17/4354.full.pdf (dostęp: 21.06.2022).
• Schugurensky, D. (2000). The forms of informal learning: Towards a conceptualization of the field, Working Paper nr 19 Toronto.
• Szczukiewicz, P. (2014). Osobowościowe korelaty radzenia sobie ze stresem u osób dotkniętych chorobą nowotworową na tle grupy porównawczej. Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 14(3), 188-195.
• Unrug, M., Malesza, M. (2013). Różnice w osobowości i temperamencie osób trenujących sporty walki amatorsko i zawodniczo, W: M. Maćkiewicz, E. Drop (red.), Młoda Psychologia (117-131), tom 1. Warszawa: UKSW.
• WHO, Health promotion glossary. Geneva. Pobrano z: http://www.who.int/healthpromotion/about/HPR%20Glossary%201998.pdf (dostęp: 27.08.2022).
• Woynarowska, B. (2017). Styl życia i zachowania zdrowotne, W: B. Woynarowska (red.), Edukacja zdrowotna (61-88). Warszawa: Wydawnictwo PWN.
• Zawadzki, B., Strelau, J., Szczepaniak, P., Śliwińska, M. (1998). Inwentarz Osobowości NEO-FFI Costy i McCrae. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0016.1644

Biblioteka Nauki

36413368