Stylizacja ludowa w XVII-wiecznych pastorałkach Jana Żabczyca (na materiale „Symfonij anielskich”)

• Authors: Cecylia Galilej

Title variants

EN

The folk style in 17th pastoral carols by Jan Żabczyc (with a case study of “Symfonije anielskie”)

Abstracts

EN

The aim of this article is a review some typical linguistic and stylistic features of 17th pastoral carols, which establish a specifi cation of this genre. Pastoral carols are not authentic folk texts. They were written in educated church environments. The early baroque poet Jan Żabczyc is thought as a father of this genre in polish literature. A part of his literary production shows a imitation of folk language by using for example the same fable scheme, dialogue, monologue, a creation of the characters, attempts of polonisation of Naitivity Scene, folk model of versifi cation. The Żabczyc’s pastoral carols were very popular more than three centuries and two of them (Przybieżeli do Betlejem pasterze, A wczora z wieczora) are still alive.

PL

Jan Żabczyc, wczesnobarokowy poeta nadworny, jest autorem jednego z najpopularniejszych w historii literatury polskiej zbioru kolęd pt. Symfonije anielskie. Różnorodność gatunkowa zamieszczonych w nim pieśni (kolędy teologiczne, noworoczne, pastorałki) oraz ich oryginalny kształt językowy, dostrzeżony przede wszystkim w utworach pasterskich utrwaliły nazwisko Żabczyca jako twórcy nowej polskiej odmiany kolędowej – pastorałki. Celem niniejszego artykułu jest przegląd typowych dla pastorałki cech stylistyczno-językowych, które stanowią jej wyróżniki spośród pozostałych odmian gatunkowych kolędy. Analiza Symfonij pokazuje, iż pastorałki nie są autentycznymi utworami ludowymi, lecz jedynie stylizowanymi na ludowe za pomocą kilku zręcznych zabiegów m.in. poprzez zastosowanie stałego schematu kompozycyjnego, odpowiedniej segmentacji tekstu (incipity o charakterze ludowym), formy podawczej (dialog, monolog), ludowego modelu wiersza oraz elementów ludowej poetyki (typizacja postaci, stosowanie zdrobnień). Te właściwości językowe współtworzą w Symfonijach harmonijną całość, dzięki której Żabczycowe kolędy przez wieki funkcjonowały w żywej praktyce wykonawczej, dwie zaś z nich na stałe weszły do zasobu pieśni kościelnych.

Keywords

EN

stylisation; pastoral carol; the folk style; folklore; baroque

PL

stylizacja; pastorałka; styl ludowy; folklor; barok

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2008
• Volume: 1
• Issue: 1
• Pages: 285-301

Dates

published

2008

Contributors

author

Cecylia Galilej

References

• Balbus S., Problem stylizacji w poetyce i niektóre zagadnienia stylu poetyckiego, w: Poetyka i historia, red. J. Trzynadlowski, Wrocław 1968.
• Bartmiński J., Folklor – język – poetyka, Wrocław 1990.
• Bartmiński J., Ludowy styl artystyczny, w: Encyklopedia kultury polskiej XX, t. 1, red. J. Bartmiński, Wrocław 1993.
• Bartnicka B., Stylizacja językowa w powieściach historycznych Henryka Rzewuskiego, w: Polska powieść XIX i XX wieku. Interpretacja, analizy, konteksty, t. 2, red. L. Ludorowski, Lublin 1993.
• Bereza A., Problemy stylizacji w satyrze, Warszawa 1966.
• Bernacki M., Pawlus M., Słownik gatunków literackich, Bielsko-Biała 2005.
• Bernacki M., Pawlus M., Słownik gatunków literackich, Bielsko-Biała 2008.
• Chrzanowski T., Wędrówki po Sarmacji europejskiej, Kraków 1988.
• Czechowicz J., „Lilie” Ballada Adama Mickiewicza, w: Wyobraźnia stwarzająca. Szkice literackie, wstęp, wybór i oprac. T. Kłak, Lublin 1972.
• Czernik S., „Stare złoto”. O polskiej pieśni ludowej, Warszawa 1962.
• Głowiński M., O stylizacji, w: Problemy socjologii literatury, red. J. Sławiński, Warszawa 1971.
• Godyń J., Folklor i gwara w pastorałkach karmelitańskich z XVIII w., w: Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach słowiańskich, red. T. Budrewicz, S. Koziara, J. Okoń, Tarnów 1996.
• Klemensiewicz Z., Jak charakteryzować język osobniczy, w: tegoż, W kręgu języka literackiego i artystycznego, Warszawa 1961.
• Kotarska J., Poetyka popularnej liryki miłosnej, Wrocław 1970.
• Krzyżanowski J., Ludowość w poezji Kochanowskiego, w: Paralele. Studia z pogranicza literatury i folkloru, Warszawa 1977.
• Kupiszewski W., Stylizacja językowa w „Syzyfowych pracach” Stefana Żeromskiego, w: Polska powieść XIX i XX wieku. Interpretacja, analizy, konteksty, t. 2, red. L. Ludorowski, Lublin 1993.
• Kurkowska H., Skorupka S., Stylistyka polska. Zarys, Wrocław 2001.
• Nieznanowski S., Barokowe kolędy polskie, w: Necessitas et ars. Studia staropolskie dedykowane Profesorowi Januszowi Pelcowi, red. B. Otwinowska, Warszawa 1993.
• Polskie kolędy ludowe. Antologia, oprac. J. Bartmiński, Kraków 2002.
• Sierotwiński S., Słownik terminów literackich, Kraków 1960.
• Skwarczyńska S., Stylizacja i jej miejsce w nauce o literaturze, w: tejże, Wokół teatru i literatury (studia i szkice), Warszawa 1970.
• Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990.
• Staropolskie pastorałki dramatyczne. Antologia, oprac. J. Okoń, Wrocław 1989.
• Wilkoń A., Dzieje języka artystycznego w Polsce. Język i style literatury barokowej, Kraków 2002.
• Wilkoń A., Problemy stylizacji językowej w literaturze, w: Język artystyczny. Studia i szkice, Katowice 1999.
• Wilkoń A., Spójność i struktura tekstu, Kraków 2002.

Identifiers

DOI

10.56583/fs.336

Biblioteka Nauki

26850759