Zaangażowanie Tomasza Zamoyskiego w problemy konfederacji lwowskiej 1622 roku

• Authors: Marta Kupczewska

Title variants

EN

Tomasz Zamoyski’s Involvement in the Problems of the Lviv Confederation of 1622

Abstracts

EN

This article examines the Confederation sworn in Lviv in February 1622, which is also called the Kowenicki Confederation, after the name of its marshal. The Lviv Confederation took place just after the devastating siege of Khotyn Fortress in the fall of 1621, which ended the military conflict between the Commonwealth of Poland and the Ottoman Empire. At the time of the Lviv Confederation, in addition to financial requests, the army representatives demanded that King Sigismund III should meet their high political expectations. The radicalism of the military representatives forced the king and the country’s main decision-makers to act more vigorously in order to quell the rebellion of the disobedient soldiers. Due to the absence of the crown hetmans during the negotiations with the confederates, it was the powerful magnates that gradually took control of the confederate army. The personal rivalry between the confederated magnates over goods and offices for themselves and their military clients manifested itself in the pressure exerted on the king and the soldiers, bribery, and slander. The author analyzes these issues mainly on the example of the the Voivode of Kiev, Tomasz Zamoyski, and his rival, Stanisław Lubomirski.

PL

Niniejszy artykuł jest poświęcony problematyce konfederacji zaprzysiężonej we Lwowie w lutym 1622 roku (zwanej także od nazwiska jej marszałka konfederacją Kowenickiego). Miała ona miejsce tuż po wyniszczającej wojsko wojnie oblężniczej pod Chocimiem jesienią 1621 roku kończącej konflikt Rzeczypospolitej z Imperium Osmańskim. W czasie trwania konfederacji lwowskiej, oprócz wysuwanych postulatów finansowych, wojsko zażądało od Zygmunta III spełnienia rozbudowanych oczekiwań politycznych. Radykalizm wojskowych zmusił króla i głównych decydentów kraju do bardziej energicznego działania na rzecz rozwiązania buntu niepokornych żołnierzy. Nieobecność na negocjacjach ze skonfederowanymi żołnierzami hetmanów koronnych sprawiła, iż zakulisowe wpływy w skonfederowanym wojsku stopniowo przejmowali niektórzy ówcześni magnaci. Osobista rywalizacja pomiędzy zaangażowanymi w problemy konfederacji magnatami o dobra i urzędy dla nich samych i ich wojskowych klientów była prowadzona przy wykorzystaniu takich narzędzi oddziaływania jak presja wytwarzana na królu, wywieranie wpływu na postawy żołnierzy, przekupstwo czy wreszcie pomówienie. Zagadnienia te zostaną przeanalizowane głównie przez pryzmat osoby wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego oraz jego rywala Stanisława Lubomirskiego.

Keywords

EN

Lviv Confederation; clientelism; rivalry between magnates; royal opposition; Aleksander Kowenicki; Stanisław Lubomirski; Tomasz Zamoyski; 17th century

PL

konfederacja lwowska; klientelizm; rywalizacja magnacka; opozycja królewska; Aleksander Kowenicki; Stanisław Lubomirski; Tomasz Zamoyski; XVII wiek

• Publisher: Akademia Zamojska
• Journal: Facta Simonidis
• Year: 2022
• Volume: 15
• Issue: 1
• Pages: 11-41

Dates

published

2022

Contributors

author

Marta Kupczewska

• Uniwersytet w Białymstoku

References

• Anusik Z., Kasztelan krakowski Jerzy ks. Zbaraski wobec króla Zygmunta III i problemów politycznych Rzeczypospolitej w latach 1621-1631, w: Wobec króla i Rzeczpospolitej: magnateria w XVI-XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, Kraków 2012, s. 499-552.
• Anusik Z., Kasztelan krakowski Jerzy ks. Zbaraski (1574-1631). Szkic do portretu antyregalisty, „Przegląd Nauk Historycznych”, 9 (2010), nr 1, s. 55-138.
• Augustyniak U., Klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła (1585-1640), Warszawa 2004.
• Augustyniak U., Plotka, pomówienie, prowokacja – jako narzędzia walki politycznej za Zygmunta III, w: Kultura, polityka, dyplomacja. Studia ofiarowane Profesorowi Jaremie Maciszewskiemu w sześćdziesiątą rocznicę Jego urodzin, Warszawa 1990, s. 29-45.
• Filipczak-Kocur A., Contra majestatem czy pro publico bono? Jerzy Zbaraski, kasztelan krakowski 1621-1631, w: Faworyci i opozycjoniści: król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, red. M. Markiewicz, R. Skowron, Kraków 2006, s. 261-282.
• Byliński J., Srzedzińscy herby Leliwa w służbie Jana i Tomasza Zamoyskich, w: Studia historyczno-prawne. Prace dedykowane Profesorowi Janowi Seredyce w siedemdziesiątą piątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej, red. J. Dorobisz, W. Kaczorowski, Opole 2004, s. 31-50.
• Fluda-Krokos A., Konfederat lwowski z roku 1622 – próba przedstawienia postaci na podstawie starodruku pt. Confoederacia Abo Umowa Spolna Rycerstwa Koronnego…, w: Lwów: miasto, społeczeństwo, kultura: studia z dziejów Lwowa, t. 7: Urzędy, urzędnicy, instytucje, red. K. Karolczak, Ł.T. Sroka, Kraków 2010, s. 205-214.
• Goszczyński A., Lubomirscy w systemie politycznym Rzeczypospolitej za Zygmunta III i Władysława IV, Kraków 2018 (mps pracy doktorskiej obronionej na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego).
• Kaniewski J., Z badań nad zjawiskiem korupcji w nowożytnej Rzeczpospolitej XVII-XVIII wieku, „Wieki Stare i Nowe”, 1 (2009), s. 136-159.
• Kąkolewski I., Nadużycia władzy i korupcja w Prusach Książęcych w połowie XVI wieku. Narodziny państwa wczesnonowożytnego, Warszawa 2000.
• Kovalets T., Korupcja i wojsko zaporoskie w latach 20.-30. XVII wieku, w: Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 4, red. Z. Hundert, K. Żojdź, J.J. Sowa, Oświęcim 2015, s. 144-154.
• Kupczewska M., Między interesem prywatnym a dobrem publicznym – zaangażowanie wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego w organizację i przebieg kampanii chocimskiej 1621 roku, w: Honestas et turpitudo. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz i in., Białystok 2019, s. 331-370.
• Kupisz D., Szlachta wołyńska wobec agresji tureckiej na Rzeczpospolitą w 1621 roku, „Kwartalnik Historyczny”, 128 (2021), nr 2, s. 577-599.
• Łopatecki K., „Disciplina militaris” w wojskach Rzeczypospolitej do połowy XVII wieku, Białystok 2012.
• Łopatecki K., Konfederacje byłych klientów, sług i pracowników Janusza Ostrogskiego działające w latach 1620-1621, „Studia Historyczne”, 59 (2016), z. 3, s. 263-289.
• Łopatecki K., Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2013.
• Mączak A., Rządzący i rządzeni. Władza i społeczeństwo w Europie wczesnonowożytnej, Warszawa 1986.
• Nagielsk M., Liczebność i organizacja gwardii przybocznej i komputowej za ostatniego Wazy (1648-1668), Warszawa 1989.
• Nagielski M., Rokosz Jerzego Lubomirskiego w 1665 roku, Warszawa 1994.
• Pietrzak J., Konfederacja lwowska w 1622 roku, „Kwartalnik Historyczny”, 80 (1973), nr 4, s. 845-871.
• Pietrzak J., W przygaszonym blasku wiktorii chocimskiej. Sejm 1623 r., Wrocław 1987.
• Ronikier J., Hetman Adam Sieniawski i jego regimentarze. Studium z historii mentalności szlachty polskiej 1706-1725, Kraków 1992.
• Tazbir J., Korupcyje, posuły, kubany, wziątki, w: Parlament, prawo, ludzie. Studia ofiarowane Profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćdziesięciolecie pracy twórczej, red. K. Iwanicka, M. Skowronek, K. Stembrowicz, Warszawa 1996, s. 300-306.
• Urwanowicz J., Koła w wojsku Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku: od zgromadzeń samorządowych do aspiracji politycznych, w: Po unii: sejmik szlacheckie w Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, red. H. Lulewicz, M. Wagner, Siedlce 2013, s. 89-98.
• Urwanowicz J., Wojskowe „sejmiki”: koła w wojsku Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, Białystok 1996.
• Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, oprac. K. Chłapowski i in., Kórnik 1992.
• Wagner M., Kadra oficerska armii koronnej w drugiej połowie XVII wieku, Toruń 1993.
• Witusik A.A., Młodość Tomasza Zamoyskiego: o wychowaniu i karierze syna magnackiego w Polsce w pierwszej połowie XVII wieku, Lublin 1977.

Identifiers

DOI

10.56583/fs.419

Biblioteka Nauki

26850568