“Idzie o to, żeby szło. Miało wzięcie. Działało. Żyło”. Improwizowanie filomatów

• Authors: Agata Żaglewska

Title variants

EN

The point is to get it going, to make it alluring. To make it work. To keep it alive. The Philomaths’ Improvising

Abstracts

EN

The article discusses improvisational performances of the Philomaths in the context of the advent of a so-called modernity which correlated with a rapid change in people’s lifestyles. My starting point in examining the most characteristic phenomena of the literary life in Vilnius is the newly emerged economic environment: the enormous popularity of improvised poems (performed or written impromptu) and the development of the printed press. The analysis of the Philomaths’ performances, letters and poems focuses on various aspects of improvising, and not only on poetry presentations but also on a spontaneous way of living and the process of literary production. I argue that the improvisational activity of the Philomaths can be considered as an act of experimenting with and adapting various (traditional as well as innovative) literary patterns, and therefore as a poetic laboratory of the new romantic era.

Keywords

EN

Vilnius; Sociability; Improvisation; Modernity; The press; Romanticism; Philomaths

• Publisher: Associazione Italiana Polonisti (AIP)
• Journal: pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi
• Year: 2022
• Issue: 13
• Pages: 132-151

Dates

published

2022

Contributors

author

Agata Żaglewska

• University of Warsaw

• https://orcid.org/0000000161925531

References

• Auslender P. (2008), Liveness. Performance in a Mediatized Culture, Routledge, London-New York.
• Beauvois D. (1991), Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803-1832, t. 1: Uniwersytet Wileński, przeł. I. Kania, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Białoszewski M. (2015), O tym Mickiewiczu jak go mówię, w: tegoż, Proza stojąca, proza lecąca, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Bielik-Robson A. (2000), Inna nowoczesność. Pytania o współczesną formułę duchowości, Universitas, Kraków.
• Borowczyk J., Okulicz-Kozaryn R. (2002), Obyczaj filomacki w III części “Dziadów”, czyli ponura festyna u bazylianów, “Ruch Literacki”, 1: 37-46.
• Czeczot J., Malewski F., Mickiewicz A., Łoziński T., Pietraszkiewicz O., Zan T. et al. (1913), Korespondencya filomatów, red. J. Czubek, t. 1-3, nakł. Akademii Umiejętności i Towarzystwa dla Popierania Wydawnictw Akademii, Kraków.
• Czeczot J., Malewski F., Mickiewicz A., Łoziński T., Pietraszkiewicz O., Zan T. et al. (1922), Poezyja filomatów, t. 1-2, red. J. Czubek, nakł. Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków.
• Czubek J. (1922), Wstęp, w: Czeczot J. et al., Poezyja filomatów, t. 1, nakł. Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków.
• Esterhammer A. (2008), Romanticism and Improvisation: 1750-1850, Cambridge University Press, Cambridge.
• Finnegan R. (1977), Oral poetry: its nature, significance and social context, Cambridge University Press, Cambridge.
• Halberstam J. (2018), Przedziwna sztuka porażki, przeł. M. Denderski, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Łódź.
• Janowski M. (2008), Narodziny inteligencji 1750-1831, Instytut Historii PAN, Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
• Jędrzejewski T. (2016), Rhetoric and Poetry: The Occasional Works of the Philomaths, “Darbai ir dienos”, 66: 9-21.
• Jędrzejewski T. (2021), “O ty, ze szkła zrobiona, przeźroczysta szklanko!”. Biesiadne wiersze filomackie wobec przemian tradycji anakreontycznej w początkach XIX wieku, “pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi”, XII, 12: 180-200.
• Jokiel I. (2012), Wielkie i małe improwizacje Adama Mickiewicza, w: Mateja E., Solski Z.W. (red.), Między liturgiką a performatyką. 1, Rekonesans, Wydział Teologiczny Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
• Kamionka-Straszakowa J. (1974), Nasz naród jak lawa. Studia z literatury i obyczaju doby romantyzmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Kowal J. (2014), “Talent (nie)wyższy nad mierność”. Kilka uwag o zjawisku wierszomanii na Litwie w latach 1815-1830, “Prace Polonistyczne”, 69: 9-20.
• Kula W. (1988), Wokół historii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Kuziak M. (2013), Inny Mickiewicz, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
• Kuziak M. (2020), Pejzaż myśli. Warszawa Chopina i początek polskiej nowoczesności, Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Warszawa.
• Libera L. (2002), “Wszyscy byli najzupełniej trzeźwi…”. Kilka uwag o improwizacjach Mickiewicza, w: tegoż, Mickiewicz, Słowacki. Szkice i rozprawy, Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Tadeusza Kotarbińskiego, Zielona Góra.
• Morawski S. (1959), Kilka lat młodości mojej w Wilnie 1818-1825, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Mościcki H. (red.) (1924), Z filareckiego świata: zbiór wspomnień z lat 1816-1824, Instytut Wydawniczy “Bibljoteka Polska”, Warszawa.
• Nawarecki A. (1991), Czarny karnawał. “Uwagi śmierci niechybnej” księdza Baki – poetyka tekstu i paradoksy recepcji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Odyniec A.E. (1884), Wspomnienia z przeszłości opowiadane Deotymie, nakł. Gebethnera i Wolffa, Warszawa.
• Opacka A. (1998), Trwanie i zmienność: romantyczne ślady oralności, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Puchalska I. (2013), Improwizacja poetycka w kulturze polskiej XIX wieku na tle europejskim, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Puzynina G. (1928), W Wilnie i w dworach litewskich: pamiętnik z lat 1815-1843, druk Józefa Zawadzkiego, Wilno.
• Rusell G., Tuite C. (2002), Romantic Sociability: Social Networks and Literary Culture in Britain, 1770-1840, Cambridge University Press, Cambridge.
• Saunders M. (2020), Autobiografikcja. Eksperymenty z życiopisaniem od przełomu wieków po modernizm, przeł. A. Sobolewska, “Autobiografia Literatura Kultura Media”, 2: 41-65.
• Schulz B. (1998), Opowiadania. Wybór esejów i listów, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Sikora A. (2015), “Aż do najmniejszej kropki”: o prawie i biurokracji filomatów, “Teksty Drugie”, 5: 95-118.
• Skwarczyński Z. (1962), Wstęp, w: tenże (red.), “Wiadomości Brukowe”. Wybór, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Sobolewska A. (2020), Życiopisanie i modernizm: Maxa Saundersa uwagi o autobiografikcji, “Autobiografia Literatura Kultura Media”, 2: 33-39.
• Stefanowska Z. (1976), Wielka – tak, ale dlaczego improwizacja?, w: tejże, Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Stankiewicz-Kopeć M. (2009), Pomiędzy klasycznością a romantycznością: młodzi autorzy Wilna, Krzemieńca i Lwowa wobec przemian w literaturze polskiej lat 1817-1828, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Świrko S. (1972), Z kręgu filomackiego preromantyzmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Tylor Ch. (2001), Źródła podmiotowości: narodziny tożsamości nowoczesnej, przeł. M. Gruszczyński et al., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Witkowska A. (1998), Rówieśnicy Mickiewicza, Rytm, Warszawa.
• Weintraub W. (19982), Poeta i prorok. Rzecz o profetyzmie Mickiewicza, Biblioteka Narodowa, Warszawa.
• Wojda P. (2022), Jak filomaci opowiadali swoją młodość? Analiza przemówień Towarzystwa Filomatycznego z lat 1818-1822, “Pamiętnik Literacki”, 3: 101‑120.
• Zan T. (1962), Świat i miłość, w: “Wiadomości Brukowe”. Wybór, oprac. Z. Skwarczyński, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Identifiers

DOI

10.57616/PLIT_2022_09

Biblioteka Nauki

28407860