Adnotacja w parafialnym Liber Natorum (1864–1869) jako rodzaj tekstu. Studium tekstologiczno-kodykologiczne

• Authors: Piotr A. Owsiński

Abstracts

PL

Artykuł stanowi próbę tekstologiczno-kodykologicznej analizy i prezentacji charakterystycznych cech polskiego i rosyjskiego języka urzędowego w adnotacjach parafialnej, metrykalnej księgi uro- dzonych (ochrzczonych) z Buska-Zdroju z XIX wieku. Celem eksploracji jest próba odpowiedzi na pytanie, czy analizowane wpisy w księgach mogą być postrzegane jako schemat noty w parafialnej księdze metrykalnej, a zatem jako typ tekstu. Autor koncentruje uwagę na strukturze i cechach charakterystycznych poszczególnych adnotacji. Tłem tak zdefiniowanego obszaru badawczego jest natomiast zarys struktury i funkcji parafialnej księgi metrykalnej oraz jej wpisów.

Keywords

PL

księga kościelna; lingwistyka tekstu; tekst; tekstualność

• Publisher: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: tekst i dyskurs - text und diskurs
• Year: 2021
• Issue: 15
• Pages: 539-560

Dates

published

2021

Contributors

author

Piotr A. Owsiński

References

• Adamzik Kirsten (2001): Sprache. Wege zum Verstehen. Tübingen-Basel. Google Scholar
• Assmann Jan (1988): Kollektives Gedächtnis und kulturelle Identität. Pobrane z: https://archiv.ub.uni-heidelberg.de/propylaeumdok/1895/1/Assmann_Kollektives_Gedaechtnis_1988.pdf (1.10.2020). Google Scholar
• Beaugrande de Robert-Alain, Dressler Wolfgang Ulrich (1981): Eine Einführung in die Textlinguistik. Tübingen. Google Scholar
• Becker-Mrotzek Michael (1999): Die Sprache der Verwaltung als Institutionensprache. In: Hoffmann Lothar, Kalverkämper Hartwig, Wiegand Herbert Ernst (eds.): Fachsprachen, t. 2. Berlin, 1391‒1402. Google Scholar
• Berdychowska Zofia (1989): Gemeinsames und differentes. Häufigkeit und Exklusivität in den Fachsprachen. Studien zum polnisch-deutschen Sprachvergleich 3. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze, 94, 15‒19. Google Scholar
• Berdychowska Zofia (1993): Die funktionale Satzperspektive und Textablauf in deutschen medizinischen Zeitschriftenaufsätzen. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace językoznawcze, 113, 24‒41. Google Scholar
• Berdychowska Zofia (1994): Sprachliche und kulturelle Aspekte der (internationalen) Produktvermarktung in einem Reformland. In: Bungarten Theo (ed.): Sprache und Kultur in der interkulturellen Marketingkommunikation. Tostedt, 9‒23. Google Scholar
• Biaduń-Grabarek Hanna (2017): Zur Realisierung der mundartlichen frühneuhochdeutschen Neuerungen im Schöffenbuch der Alten Stadt Thorn (1363–1443). In: Biaduń-Grabarek Hanna, Firyn Sylwia (eds.): Sprache der deutschsprachigen Kanzleien in der frühneuhochdeutschen Zeit im südlichen Ostseeraum, t. 1: Phonologische und graphematische Ebene. Frankfurt/Main, 97‒115. Google Scholar
• Biaduń-Grabarek Hanna, Grabarek Józef (2019): Zur Realisierung der frühneuhochdeutschen standardsprachlichen vokalischen Neuerungen in dem Altthornischen Schöffenbuch aus dem ersten Jahrhundert des Frühneuhochdeutschen. In: Wiktorowicz Józef, Just Anna, Owsiński Piotr A. (eds.): Facetten der Sprachwissenschaft: Bausteine zur diachronen und synchronen Linguistik. Berlin, 21‒38. Google Scholar
• Bilut Zofia (1990): Der literarische Text in funktional-kommunikativer Sicht. In: Aktuelle Fragen der funktionalen Sprachbetrachtung. Wissenschaftliche Konferenz 3. und 4. Oktober 1989, Protokollband. Leipzig, 92‒94. Google Scholar
• Bilut Zofia (1993a): Zu ausgewählten Fragen der linguistischen Textbeschreibung (dargestellt am Beispiel literarischer Texte). In: Darski Józef, Vetulani Zygmunt (eds.): Sprache-Kommunikation-Informatik. Akten des 26. Linguistischen Kolloquiums Poznań 1991, t. 2. Tübingen, 735‒739. Google Scholar
• Bilut Zofia (1993b): Zur Textkomposition in der deutschsprachigen Kurzprosa bei Brecht, Kafka, Kunert und Polgar. In: Germanistische Dissertationen in Kurzfassung. Jahrbuch für Internationale Germanistik. Seria B, t. 12. Frankfurt/Main, 219‒225. Google Scholar
• Bilut-Homplewicz Zofia (2009): Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech – próba bilansu. W: Bilut-Homplewicz Zofia, Czachur Waldemar, Smykała Marta (red.): Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław, 325‒341. Google Scholar
• Biszczanik Marek (2013): Die ältesten Stadtbücher von Sprottau/Szprotawa. Ein Beitrag zur Erforschung des Frühneuhochdeutschen in Niederschlesien. Zielona Góra. Google Scholar
• Błachut Edyta (2018): Textanalyse oder Textinterpretation? Überlegungen aus textlinguistischer Sicht. Studia Germanica Posnaniensia, 39, 89‒103. Google Scholar
• Bogacki Jarosław (2009): Graphematische Untersuchungen zum Vokalismus im deutschsprachigen Schrifttum des 15. und 16. Jahrhunderts aus Namslau, Brieg, Neisse und Leobschütz. Berlin. Google Scholar
• Brinker Klaus (2010): Linguistische Textanalyse. Eine Einführung in Grundbegriffe und Methoden. Berlin. Google Scholar
• Bußmann Hadumod (1990): Lexikon der Sprachwissenschaft. Stuttgart. Google Scholar
• Chromik Grzegorz M. (2010): Schreibung und Politik. Untersuchungen zur Graphematik der frühneuhochdeutschen Kanzleisprache des Herzogtums Teschen. Kraków. Google Scholar
• Czachur Waldemar (2007):Textmuster im Wandel. Ein Beitrag zur textlinguistischen Erforschung der Vereinssatzungen im 19.Jahrhundert. Wrocław–Dresden. Google Scholar
• Czachur Waldemar (2008): Die Analyse der Vereinssatzungen des 19. Jahrhunderts vor dem Hintergrund der pragmatisch und kognitiv orientierten Sprachgeschichte. In: Czachur Waldemar, Czyżewska Marta (eds.): Vom Wort zum Text. Studien zur deutschen Sprache und Kultur. Festschrift für Józef Wiktorowicz zum 65. Geburtstag. Warszawa, 461‒474. Google Scholar
• Czachur Waldemar (2009): Miejsce lingwistyki tekstu w kanonie przedmiotów uniwersyteckich w kształceniu filologicznym w Polsce i w Niemczech. Lingwistyka tekstu w polskich i niemieckich podręcznikach. W: Bilut-Homplewicz Zofia, Czachur Waldemar, Smykała Marta (red.): Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław, 297‒309. Google Scholar
• Czachur Waldemar, Zimmer Agnieszka (2018): Das Testament als eine Textsorte. Eine linguistische Analyse des Testaments des galizischen Adligen Herman de Brunicki aus dem Jahre 1835. Studia Germanica Posnaniensia, 39, 35‒51. Google Scholar
• Feret Magdalena Zofia (2019): Wiedza o języku w pytaniach i odpowiedziach. Kielce. Google Scholar
• Firyn Sylwia (2017): Zur Realisierung der frühneuhochdeutschen standardsprachlichen Diphthongierung und Monophthongierung im Schöffenbuch der Alten Stadt Thorn (1363–1443). In: Biaduń-Grabarek Hanna, Firyn Sylwia (eds.): Sprache der deutschsprachigen Kanzleien in der frühneuhochdeutschen Zeit im südlichen Ostseeraum. Tom 1. Phonologische und graphematische Ebene. Frankfurt/Main, 117‒131. Google Scholar
• Firyn Sylwia, Owsiński Piotr A. (2020): Sprache der deutschsprachigen Kanzleien in der frühneuhochdeutschen Zeit im südlichen Ostseeraum. Teil 2. Morphologische Ebene. Zu den Kategorien des Adjektivs und den Ablautklassen. Berlin. Google Scholar
• Franz Eckhart G. (1993): Einführung in die Archivkunde. Darmstadt. Google Scholar
• Göpferich Susanne (1995): Textsorten in Naturwissenschaften und Technik. Pragmatische Typologie, Kontrastierung, Translation. Tübingen. Google Scholar
• Grabarek Józef (1984): Die Sprache des Schöffenbuches der Alten Stadt Toruń. Rzeszów. Google Scholar
• Grabarek Józef (2017): Zur Realisierung der standardsprachlichen vokalischen Neuerungen des Frühneuhochdeutschen im Text der Protokolle des Generallandtags von Preußen Königlichen Anteils (1527–1528). In: Biaduń-Grabarek Hanna, Firyn Sylwia (eds.): Sprache der deutschsprachigen Kanzleien in der frühneuhochdeutschen Zeit im südlichen Ostseeraum, t. 1: Phonologische Und graphematische Ebene. Frankfurt/Main, 78‒94. Google Scholar
• Grucza Sambor (2003): Badania z zakresu tekstu specjalistycznego w Polsce. W: Kielar Barbara, Grucza Sambor (red.): Języki specjalistyczne 3. Lingwistyczna identyfikacja tekstów specjalistycznych. Warszawa, 35‒55. Google Scholar
• Grucza Sambor (2004): Od lingwistyki tekstu do lingwistyki tekstu specjalistycznego. Warszawa. Google Scholar
• Grucza Sambor (2006): Zu den Forschungsgegenständen und den Forschungszielen der Fachtextlinguistik. In: Grucza Franciszek et al. (eds.): Texte – Gegenstände germanistischer Forschung und Lehre. Materialien der Jahrestagung des Verbandes Polnischer Germanisten, 12.-14. Mai 2006, Toruń. Warszawa, 101-122. Google Scholar
• Grucza Sambor (2009): Lingwistyka tekstu – jej przedmiot i cele cząstkowe badań. W: Bilut-Homplewicz Zofia, Czachur Waldemar, Smykała, Marta (red.): Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław, 95‒107. Google Scholar
• Grulkowski Marcin (2015): Najstarsze księgi miejskie Głównego Miasta Gdańska z XIV i początku XV wieku. Studium kodykologiczne. Warszawa. Google Scholar
• Hartmann Josef (2004): Allgemeine Entwicklung des Amtsbuchwesens. In: Beck Friedrich, Henning Eckart (eds.): Die archivalischen Quellen. Mit einer Einführung in die Historischen Hilfswissenschaften. Köln–Weimar–Wien, 40‒53. Google Scholar
• Heinemann Wolfgang (2008): Textpragmatische und kommunikative Ansätze. In: Janich Nina (ed.): Textlinguistik. 15 Einführungen. Tübingen, 113‒143. Google Scholar
• Hoffmann Lothar (1989): Rechtsdiskurse. Tübingen. Google Scholar
• Hrynicki Wojciech M. (2016): Organizacja rejestracji stanu cywilnego w Polsce w ujęciu historycznym, 358‒374. Pobrane z: https://iusnovum.lazarski.pl/fileadmin/user_upload/oficyna/Ius_Novum_4-16_24-W.Hrynicki.pdf (15.10.2020). Google Scholar
• Iluk Jan (1992): Personenbezeichnungen in juristischen Texten. Überlegungen zu ihrer Übersetzbarkeit und Lehrbarkeit. Fremdsprachen und Hochschule, 34, 70‒88. Google Scholar
• Iluk Jan (1998): Problemy tłumaczenia nazw medycznych na przykładzie języka polskiego i niemieckiego. Glottodidactica, 26, 123‒136. Google Scholar
• Kaczmarkowski Michał (1987): Lingwistyka tekstu. Geneza, rozwój, stan obecny. Roczniki Humanistyczne, XXXV, 3, 105‒125. Google Scholar
• Kaleta-Wojtasik Sławomira (2001): Mittelalterliches Testament als Textsorte. Versuch einer Untersuchung anhand deutschsprachiger Testamente der Krakauer Bürger aus dem XV. Jh. In: Schwarz Alexander, Abplanalp-Luscher Laure (eds.): Textallianzen am Schnittpunkt der germanistischen Disziplinen. Frankfurt/Main, 259‒272. Google Scholar
• Kaleta-Wojtasik Sławomira (2004): Graphematische Untersuchungen zum Codex Picturatus von Balthasar Behem. Kraków. Google Scholar
• Kapuścińska Anna (2013): Być albo nie być... tekstem. Problemy definicji tekstu w kontekście tekstów medialnych. tekst i dyskurs – text und dyskurs, 6, 121‒130. Google Scholar
• Kretzschmar Robert (2018): Amtsbücher. Pobrane z: https://www.leo-bw.de/themenmodul/sudwestdeutsche-archivalienkunde/archivaliengattungen/amtsbucher#x01 (4.10.2020). Google Scholar
• Labocha Janina (2009): Lingwistyka tekstu w Polsce. W: Bilut-Homplewicz Zofia, Czachur Waldemar, Smykała Marta (red.): Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław, 45‒56. Google Scholar
• Łopuszańska Grażyna (2017): Zur Danziger Kanzleisprache im Mittelalter. In: Biaduń-Grabarek Hanna, Firyn Sylwia (eds.): Sprache der deutschsprachigen Kanzleien in der frühneuhochdeutschen Zeit im südlichen Ostseeraum, t. 1: Phonologische und graphematische Ebene. Frankfurt/Main, 63‒75. Google Scholar
• Malinowska Ewa (2001): Wypowiedzi administracyjne – struktura i pragmatyka. Opole. Google Scholar
• Mazur Jan (1990): Styl i tekst w aspekcie pragmatycznym (Z zagadnień teoretyczno-metodologicznych). Socjolingwistyka, 9, 71‒87. Google Scholar
• Moskała Paweł, Owsiński Piotr A. (2019): Zum schlesischen Dialekt in Kleinpolen anhand der Sprachanalyse ausgewählter Juramenta aus dem 15. Jahrhundert. Germanica Wartislaviensia. Das Universelle und das Spezifische, 144, 199‒212. Google Scholar
• Owsiński Piotr A. (2017a):Graphematische Untersuchungen zur ostdeutschen Apostelgeschichte aus dem 14. Jahrhundert. Frankfurt/Main. Google Scholar
• Owsiński Piotr A. (2017b): Das Schlesische in Krakau: Versuch einer graphematischen Analyse der Krakauer Hutmacherstatuten. In: Biaduń-Grabarek Hanna, Firyn Sylwia (eds.): Sprache der deutschsprachigen Kanzleien in der frühneuhochdeutschen Zeit im südlichen Ostseeraum, t. 1: Phonologische und graphematische Ebene. Frankfurt/Main, 43‒60. Google Scholar
• Owsiński Piotr A. (2017c): Versuch einer Sprachanalyse ausgewählter deutscher Willküren (14. Jh.) aus Antiquum registrum privilegiorum et statutorum civitatis Cracoviensis. In: Owsiński Piotr A., Feret Andrzej S., Chromik Grzegorz M. (eds.): Auf den Spuren der Deutschen in Mittel- und Osteuropa: Sławomira Kaleta-Wojtasik in memoriam. Frankfurt/Main, 113‒129. Google Scholar
• Owsiński Piotr A. (2019): Das werdende einheitliche Deutsch im Lichte der graphematischen Untersuchung des Konsonantismus in einer Dorfwillkür aus dem 17. Jahrhundert. In: Błachut Edyta, Gołębiowski Adam (eds.): Synchronie und Diachronie. Gegenstand – Methoden – Ziele. Wrocław‒Dresden, 133‒145. Google Scholar
• Owsiński Piotr A., Paluch Anna (2020a): Zum sprachlichen Weltbild in ausgewählten Begriffen aus dem Bereich des Erbrechts in der deutschen und polnischen Sprache. Colloquia Germanica Stetinensia, 29, 255‒276. Google Scholar
• Owsiński Piotr A., Paluch Anna (2020b): Zur (In)Korrektheit der erbrechtlichen Terminologie in der polnischen und deutschen Rechtssprache anhand ausgewählter Beispiele. Eine kritische Studie. Osteuropa Recht, 66, 205‒216. Google Scholar
• Paluch Anna, Owsiński Piotr A. (2020): O (nie)poprawności terminologii prawa spadkowego w polskim i niemieckim języku prawnym na przykładzie wybranych pojęć. Studium krytyczne. Pobrane z: https://glosprawa.pl/artykul-88/o-nie-poprawnosci-terminologii-prawa-spadkowego-w-polskim-i-niemieckim-jezyku-prawnym-na-przykladzie-wybranych-pojec-studium-krytyczne (4.10.2020). Google Scholar
• Pałuszyńska Edyta (2010): Analiza tekstu jako zdarzenia komunikacyjnego. Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców, 17, 157‒165. Google Scholar
• Piętkowa Romualda (2004): Gatunki stylu urzędowego – wzorce i realizacja. W: Ostaszewska Danuta (red.): Gatunki mowy i ich ewolucja, t. 1: Mowy piękno wielorakie. Katowice, 230‒245. Google Scholar
• Pike Kenneth Lee (1971): Language in Relation to a Unified Theory of the Structure of Human Behaviour. Hague. Google Scholar
• Polański Kazimierz (red.) (1999): Encyklopedia Językoznawstwa Ogólnego, Wrocław. Google Scholar
• Richter Gregor (1979): Lagerbücher- oder Urbarlehre, Hilfswissenschaftliche Grundzüge nach Württembergischen Quellen. Stuttgart. Google Scholar
• Rzeszutko-Iwan Małgorzata (2009): Pojęcie tekstu w badaniach tekstologicznych. W: Bilut-Homplewicz Zofia, Czachur Waldemar, Smykała Marta (red.): Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław, 57‒68. Google Scholar
• Schwarz-Friesel Monika, Consten Manfred (2014): Einführung in die Textlinguistik. Darmstadt. Google Scholar
• Simmler Franz (2002): Textsorte „Diatessaron” und seine Traditionen: Kontinuitäten und Neuansätze vom 9. bis 15. Jahrhundert. In: Simmler Franz (ed.): Textsorten deutscher Prosa vom 12./13. bis 18. Jahrhundert. Akten zum Internationalen Kongress in Berlin 20. bis 22. September 1999. Bern, 289‒367. Google Scholar
• SJP PWN, Słownik języka polskiego PWN, https://sjp.pwn.pl/ (4.10.2020). Google Scholar
• Smykała Marta (2009): Kontrastywna lingwistyka tekstu w Polsce i Niemczech. W: Bilut-Homplewicz Zofia, Czachur Waldemar, Smykała Marta (red.): Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław, 277‒296. Google Scholar
• Spáčilová Libuše (2000): Deutsche Testamente von Olmützer Bürgern: Entwicklung einer Textsorte in der Olmützer Stadtkanzlei in den Jahren 1416‒1566. Wien. Google Scholar
• Sztandera Grzegorz (2015): Akta metrykalne parafii Korczew. Pobrane z: http://repozytorium.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/13447/11-225_235-Sztandera.pdf?sequence=1&isAllowed=y (8.10.2020). Google Scholar
• Topbaş Pamuk Nursen, Yilmaz Onur (2019): Die Korrelation zwischen Textlinguistik und Lehrbüchern anhand einer textlinguistischen Analyse von „Lagune”. Pobrane z: https://dergipark.org.tr/en/pub/huefd/issue/39315/578830 (3.10.2020). Google Scholar
• Transliteracja z alfabetów cyrylickich na alfabet łaciński, Pobrane z: http://www.ib.uj.edu.pl/documents/15512005/21552662/transliteracja (18.10.2020). Google Scholar
• Waligóra Krystyna (2002): Zunftsatzung als Textsorte. In: Simmler Franz (ed.): Textsorten deutscher Prosa vom 12./13. Jh. bis 18. Jahrhundert und ihre Merkmale. Berlin, 475‒499. Google Scholar
• Waluś Justyna (2010): Księgi metrykalne Pomorza Zachodniego. Colloquia Theologica Ottoniana, 1, 141‒168. Google Scholar
• Weigt Zenon (2000): Pragmatyczno-językowe aspekty powszechnej informacji medycznej na przykładzie polskich i niemieckich ulotek do lekarstw. W: Michalewski Kazimierz (red.): Regulacyjna funkcja tekstów. Łódź, 425‒433. Google Scholar
• Wiktorowicz Józef (2009): Niemieckojęzyczne badania nad historycznymi gatunkami tekstu. W: Bilut-Homplewicz Zofia, Czachur Waldemar, Smykała Marta (red.): Lingwistyka tekstu w Polsce i w Niemczech. Pojęcia, problemy, perspektywy. Wrocław, 265‒273. Google Scholar
• Wiktorowicz Józef (2011): Die Textsorte ‘Testament’ in der Krakauer Kanzleisprache. In: Wiktorowicz Józef (ed.): Krakauer Kanzleisprache. Forschungsperspektiven und Analysemethoden. Warszawa, 155‒164. Google Scholar
• Wiktorowicz Józef (2019): Zur Entstehung und zu den konstitutiven Merkmalen der Textsorte Gebet. In: Wiktorowicz Józef, Just Anna, Owsiński Piotr A. (eds.): Facetten der Sprachwissenschaft: Bausteine zur diachronen und synchronen Linguistik. Berlin, 215‒225. Google Scholar
• Wilkoń Aleksander (2002): Spójność i struktura tekstu. Kraków. Google Scholar
• Wojtak Maria (2004): Gatunki urzędowe na tle innych typów piśmiennictwa użytkowego – zarys problematyki. W: Malinowska Ewa (red.): Język – prawo – społeczeństwo. Opole, 131‒141. Google Scholar
• Ziegler Arne (2003): Städtische Kommunikationspraxis im Spätmittelalter. Historische Soziopragmatik und Historische Textlinguistik. Berlin. Google Scholar
• Żmudzki Jerzy (2019): Zur Ontologie des Textes. In: Wiktorowicz Józef, Just Anna, Owsiński Piotr A. (eds.): Facetten der Sprachwissenschaft: Bausteine zur diachronen und synchronen Linguistik. Berlin, 227‒241. Google Scholar

Identifiers

DOI

10.7311/tid.15.2021.23

Biblioteka Nauki

2119740