Upodmiotowienie obszarów wiejskich w kontekście ewolucji polityki spójności Unii Europejskiej

• Authors: Agata Mróz

Title variants

EN

Empowering of Rural Areas Due to the Evolution of EU Cohesion Policy

Abstracts

EN

The aim of the study is to examine how and at what stage in the evolution of the cohesion policy rural areas have been incorporated, thus gaining space for empowerment. The role of the territorial instrument, CLLD, will also be considered. The research problem was verified through a review of literature and EU legislative documents as well as empirical material from two evaluation projects. It was found out that the extension of the cohesion policy to include the objective of territorial cohesion was of particular importance for rural areas. In the 2014–2020 financial perspective, due to the territorialisation of cohesion policy – previously perceived as mainly urban – rural areas were considered for participation. CLLD has been proven to strengthen the sense of empowerment of local communities.

PL

Celem opracowania jest sprawdzenie, w jaki sposób i na jakim etapie ewolucji polityki spójności obszary wiejskie zostały do niej włączone, w wyniku czego uzyskały przestrzeń do wzmacniania swojej podmiotowości. Rozważaniom poddano także rolę instrumentu terytorialnego – Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (RLKS). Weryfikację problemu badawczego przeprowadzono, sięgając po przegląd literatury i dokumentów legislacyjnych UE oraz materiał empiryczny z dwóch projektów ewaluacyjnych. Wskazano, że poszerzenie zakresu polityki spójności o cel spójności terytorialnej miało szczególne znaczenie dla obszarów wiejskich. W perspektywie finansowej 2014–2020 dzięki terytorializacji polityki spójności – postrzeganej dotychczas jako głównie miejskiej – obszary wiejskie mogły zacząć w niej uczestniczyć. Udowodniono, że RLKS wzmacnia poczucie sprawstwa społeczności lokalnych.

Keywords

PL

polityka spójności; obszary wiejskie; wymiar terytorialny; spójność terytorialna; RLKS

EN

cohesion policy; rural areas; territorial approach; territorial cohesion; CLLD

• Publisher: University of Warsaw - Centre for European Regional and Local Studies (EUROREG) and Regional Studies Association - Polish Section
• Journal: Studia Regionalne i Lokalne
• Year: 2024
• Volume: 95
• Issue: 1
• Pages: 55-69

Dates

published

2024

Contributors

author

Agata Mróz

• Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska

• https://orcid.org/000000034665482X

References

• Abramowicz, J., Borowczak, A., Grabowska, I., Polańska, Z., Popis, Z., Kopczyńska, M., Krzewski, A., Ledzion, B. (2019). Raport końcowy z badania pn. Określenie optymalnego modelu funkcjonowania Lokalnych Grup Działania w nowej perspektywie finansowej oraz ocena jakości i efektywności ich funkcjonowania. Ministerstwo Rolnictwa.
• Barca, F. (2009). An Agenda for a Reformed Cohesion Policy. A Place-based Approach to Meeting European Union Challenges and Expectations. Independent Report Prepared at the Request of Danuta Hübner. Commissioner for Regional Policy.
• Begg, I. (2010). Cohesion or confusion: A policy searching for objectives. European Integration, 32(1), 77–96. https://doi.org/10.1080/07036330903375115.
• Brambert, P., Kiniorska, I. (2018). Aktywność społeczności wiejskiej w ramach funkcjonowania Lokalnych Grup Działania w województwie świętokrzyskim. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica, 32, 89–107.
• Camagni, R. (2008). Towards a concept of territorial capital. W: R. Camagni, B. Chizzolini, U. Fratesi (red.), Modelling Regional Scenarios for the Enlarged Europe. Springer.
• Churski, P. (2011). Spójność a przestrzeń – dylematy polityki regionalnej. Artykuł na podstawie referatu przygotowanego na konferencję zorganizowaną przez Wyższą Szkołę Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa w Poznaniu oraz Polskie Towarzystwo Socjologiczne pt. „Przestrzeń we współczesnych naukach społecznych” 15 listopada 2010 r.
• Churski, P. (2018). Podejście zorientowane terytorialnie (place-based policy) – teoria i praktyka polityki regionalnej. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 41, 31–50.
• Churski, P., Perdał, R., Herodowicz, T. (2016). Can a biggie get more? The role of regional centres in the process of absorption of European funds in Polish voivodeships. Europa XXI, 30, 59–76. https://doi.org/10.7163/Eu21.2016.30.4.
• Deklaracja Cork 2.0. (2016). Lepsze życie na obszarach wiejskich. Urząd Publikacji Unii Europejskiej.
• Demeterova, B., Goodwin-Hawkins, B., Fischer, T. (2020). Conceptualisations of territorial cohesion in Central European border regions. European Planning Studies, 28(12), 2287–2306. https://doi.org/10.1080/09654313.2020.1716692.
• Dziennik Urzędowy UE (2007). Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (2007/C 306/01). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=OJ:C:2007:306:FULL&from=PL.
• Dziennik Urzędowy UE (2012). Wersja skonsolidowana Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, L326, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:12012E/TXT.
• Eiselt, I. (2008). What is wrong with EU cohesion policy? Observations of an over-ambitious policy design. EIF Working Paper, 29.
• European Commission (2020). Key achievements of Regional Policy 2014–2020. https://ec.europa.eu/regional_policy/en/policy/what/key-achievements/.
• European Union (2002). Consolidated versions of the Treaty on European Union and of the Treaty Establishing the European Community (2002/c 325/01). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:12002E/TXT&from=PL.
• Faludi, A. (2004). Territorial cohesion: Old (French) wine in new bottles?. Urban Studies, 41(7), 1349– 1365.
• Fésüs, G., Roller, E. (2011). Zmiana paradygmatu w polityce spójności. W: M. Kolczyński, P. Żuber (red.), Nowy paradygmat rozwoju – najnowsze trendy i perspektywy polityki regionalnej (s. 124–137). Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
• Gorzelak, G. (2009). Fakty i mity rozwoju regionalnego. Studia Regionalne i Lokalne, (2), 5–27.
• Gorzelak, G. (2014). Wykorzystanie środków Unii Europejskiej dla rozwoju kraju – wstępne analizy. Studia Regionalne i Lokalne, (3), 5–25.
• Gorzelak, G., Smętkowski, M. (2018). Rozwój Regionalny. Polityka Regionalna. FOR.
• Halamska, M., Michalska, S., Śpiewak, R. (2010). LEADER w Polsce: drogi implementacji programu. Wieś i Rolnictwo, (4), 104–119.
• Hałasiewicz, A. (2020). Koncepcje ożywienia i wzmocnienia rozwoju wsi. W: J. Wilkin (red.), Polska wieś 2020. Raport o stanie wsi (s. 179–193). Wydawnicwo Naukowe Scholar.
• Hausner, J. (2019). Społeczna czasoprzestrzeń gospodarowania. W kierunku ekonomii wartości. Wydawnictwo Nieoczywiste.
• Heraud, J.A. (2007). Multi-level governance of science and innovation in regions. Provocation paper presented at the PRIME conference, 15 grudnia, Aix.
• Hübner, D. (2006). Spójność i konkurencyjność – czy można je połączyć. Referat na IV Kongresie Polskiego Forum Strategii Lizbońskiej, Warszawa, 13 października 2006 r. https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/SPEECH_06_665.
• Jewtuchowicz, A. (2016). Terytorium i terytorializacja w europejskiej polityce rozwoju regionalnego. Studia Prawno-Ekonomiczne, XCVIII, 221–235.
• Jones, R., Goodwin‐Hawkins, B., Woods, M. (2020). From territorial cohesion to regional spatial justice: The well‐being of future generations act in Wales. International Journal of Urban and Regional Research, 44(5), 894–912. https://doi.org/10.1111/1468-2427.12909.
• Jørgensen, A., Fallov, M., Nielsen, R. (2021). ‘Just ask Eric’: On the importance of governance efficacy, territorial ties and heterogenous Networks for rural development. Sociologia Ruralis, 61(2), 303–321. https://doi.org/10.1111/soru.12328.
• Kalinowski, S., Komorowski, Ł., Rosa, A. (2021). Koncepcja smart villages. Przykłady z Polski. IRWiR PAN, Grupa Cogito.
• Kik, K. (2015). Unia Europejska: socjalna czy neoliberalna. Myśl Ekonomiczna i Polityczna, 4(51), 146–164.
• Kisiała, W., Bajerski, A., Stępiński, B. (2015). Realizacja regionalnych programów operacyjnych: analiza profili absorpcji funduszy unijnych w układzie centrum-peryferie. SOEP, 3, 113–130.
• Knieć, W., Goszczyński, W. (2011). Uwarunkowania procesów aktywizacji społeczności wiejskich: wyniki badań nad lokalnymi grupami działania oraz grupami partnerskimi. Polityka Społeczna, 5(1), 24–27.
• Komisja Europejska (2008). Komunikat Komisji do Rady, Parlamentu Europejskiego, Komitetu Regionów i Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Zielona księga w sprawie spójności terytorialnej. Przekształcenie różnorodności terytorialnej w siłę. Bruksela, 06.10.2008, TFEU.
• Komisja Europejska (2010). Komunikat Komisji, Europa 2020, Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. KOM(2010) 2020 wersja ostateczna. Bruksela.
• Komisja Europejska (2022). Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego I Komitetu Regionów dotyczący 8. sprawozdania na temat spójności: Spójność w Europie do 2050 r. Bruksela, 04.02.2022.
• Komorowski, Ł., Mróz, A., Stanny, M. (2021). The spatial pattern of the absorption of Cohesion Policy Funds in Polish rural areas. Land, 10(1), 26. https://doi.org/10.3390/land10010026.
• Kudliński, E., Siwiński, W. (1985). Szkice o gospodarce światowej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Medeiros, E. (2016). Is there a rise of the territorial dimension in the EU Cohesion Policy? Finisterra, 103, 89–112. https://doi.org/10.18055/Finis7940.
• Medeiros, E. (2017). From smart growth to European spatial planning: A new paradigm for EU cohesion policy post-2020. European Planning Studies, 25(10), 1856–1875. https://doi.org/10.1080/09654313.2017.1337729.
• Mendez, C. (2011). The lisbonization of EU cohesion policy: A successful case of experimentalist governance? European Planning Studies, 19(3), 519–537.
• Mendez, C. (2013). The post-2013 reform of EU cohesion policy and the place-based narrative. Journal of European Public Policy, 20(5), 639–659. https://doi.org/10.1080/13501763.2012.736733.
• Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (2010). Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010–2020. Regiony, miasta, obszary wiejskie. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.
• Molle, W. (2007). European Cohesion Policy. Routledge.
• Mróz, A. (2023). Sprawiedliwość w wymiarze terytorialnym – przegląd najnowszych ujęć. Wieś i Rolnictwo, 1(198), 101–115.
• Mróz, A., Komorowski, Ł., Wolański, M., Stawicki, M., Kozłowska, P., Stanny, M. (2022). The impact of territorial capital on cohesion policy in rural Polish areas. Regional Studies, 57(3), 109–123. https://doi.org/10.1080/00343404.2022.2091774.
• Novosák, J., Hájek, O., Horváth, P., Nekolová, J. (2017). Structural funding and intrastate regional disparities in post-communist countries. Transylvanian Review of Administrative Sciences, 51, 53–69. https://doi.org/10.24193/tras.51E.4.
• Novosák, J., Novosáková, J., Hájek, O., Horváth, P. (2017). Regional disparities, absorption capacity and structural fund payments: A case study of the Czech Republic. Quaestiones Geographicae, 36, 81–92. https://doi.org/10.1515/quageo-2017-0037.
• Nowakowska, A. (2017). Terytorializacja procesów gospodarczych – od specjalizacji do specyficzności w rozwoju. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 320, 5–17.
• OECD (2022). Urban-Rural Linkages in Poland. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/94b5c782-en.
• Perdał, R., Churski, P., Herodowicz, T., Konecka-Szydłowska, B. (2020). Geograficzny wymiar (nie)sprawiedliwości społecznej – wyzwania rozwoju regionalnego i lokalnego. Studia Regionalne i Lokalne, (3), 23–50. https://doi.org/10.7366/1509499538102.
• Piasecki, A., Ptak, A. (2018). Sto lat władzy lokalnej na polskiej wsi. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (2022). Wersja 1.1. https://ksow.pl/wspolna-polityka-rolna/wpr-2023-2027.
• Rauhut, D., Medeiros, E. (2018). Territorial cohesion cities: Possible development hubs in lagging regions? Paper prepared for the annual AESOP congress. Gothenburg, 10–14.07.2018.
• Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 maja 2016 r. w sprawie nowych narzędzi rozwoju terytorialnego w polityce spójności na lata 2014–2020: Zintegrowane inwestycje terytorialne (ZIT) oraz rozwój lokalny kierowany przez społeczność (CLLD) (2015/2224[INI]).
• Rodríguez-Pose, A. (2018). The revenge of the places that don’t matter (and what to do about it). Journal of Regions, Economy and Society, 11(1), 189–209.
• Rodríguez-Pose, A., Fratesi, U. (2004). Between development and social policies: The impact of European Structural Funds in objective 1 regions. Regional Studies, 38(1), 97–113. https://doi.org/10.1080/00343400310001632226.
• Rodríguez-Pose, A., Garcilazo, E. (2015). Quality of government and the returns of investment: Examining the impact of cohesion expenditure in European regions. Regional Studies, 49, 1274–1290. https://doi.org/10.1080/00343404.2015.1007933.
• Rogowska, M. (2012). Kwestie przestrzenne w polityce spójności Unii Europejskiej. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu, 42, 223–232.
• Rosner, A., Stanny, M. (2017). Socio-economic Development of Rural Areas in Poland. Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
• Stanny, M., Strzelecki, P. (2020). Ludność wiejska. W: J. Wilkin, A. Hałasiewicz (red.). Polska wieś 2020. Raport o stanie wsi (s. 31–56). Wydawnictwo Naukowe Scholar, FDPA.
• Szlachta, J. (2012). Strategia Europa 2020 a europejska polityka spójności po 2013 roku. Prace i Materiały Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH, 88, 231–253.
• Szpak, J. (2003). Historia gospodarcza powszechna. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
• Sztompka, P. (1989). Socjologiczna teoria podmiotowości. W: P. Buczkowski, R. Cichocki (red.), Podmiotowość. Możliwość – rzeczywistość – konieczność. Redakcja Wydawnictw Ośrodka Analiz Społecznych ZMW.
• Weckroth, M., Moisio, S. (2020). Territorial cohesion of what and why? The challenge of spatial justice for EU’s cohesion policy. Social Inclusion, 8(4), 183–193. https://doi.org/10.17645/si.v8i4.3241.
• Wolański, M., Stanny, M., Komorowski, Ł., Brzóska, A., Stawicki, M., Pieróg, M., Kozłowska, P. (2019). Wpływ Polityki Spójności na rozwój obszarów wiejskich, raport końcowy. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.
• Zaucha, J., Brodzicki, T., Ciołek, D., Komornicki, T., Mogiła, Z., Szlachta, J., Zaleski, J. (2015). Terytorialny wymiar wzrostu i rozwoju. Difin.
• Zubek, N., Henning, Ch.H.C.A. (2016). Local government, spatial spillovers and the absorption of EU structural funds. Journal of Agricultural Economics, 67, 368–397. https://doi.org/10.1111/1477-9552.12146.

Identifiers

DOI

10.7366/1509499519504

Biblioteka Nauki

36467026