„W ogóle autobusu nie widać”. Życie na obszarach wykluczenia transportowego

• Authors: Justyna Orchowska

Title variants

EN

“You Cannot See the Bus at All”: Life in the Areas of Transport Exclusion

Abstracts

EN

The issue of transport-related exclusion in Poland is increasingly being raised in the public debate. This problem intensified during the COVID-19 pandemic due to the reduction in the number of routes and the frequency of buses and trains. However, in Poland, the scientific literature on this subject is still insufficient. This article attempts to broaden our knowledge on this topic. The main objective of the paper is to show, from the perspective of the residents, various aspects of transport-related exclusion. Three dimensions of this phenomenon are considered: limited access to public transport, spatial and temporal limitations, and the inability to participate in important social institutions. The article is based on three case studies in the Masovian Voivodeship, namely from Ostrów Mazowiecka, Żuromin, and Tczów. The research was carried out in 2021 through the use of two methods: an analysis of secondary resources and individual in-depth interviews. Based on the opinions and observations of the residents of the above-mentioned towns, this article presents the social consequences of limited access to bus and train connections.

PL

Kwestia wykluczenia transportowego w Polsce jest coraz częściej podnoszona przez polityków, publicystów i organizacje pozarządowe. Problem nasilił się w okresie pandemii COVID-19 wobec zmniejszenia liczby tras i częstotliwości kursowania autobusów i kolei. Krajowy dorobek naukowy dotyczący wykluczenia transportowego jest niewystarczający. Niniejszy artykuł jest próbą poszerzenia wiedzy w tym zakresie. Celem jest ukazanie różnych aspektów wykluczenia transportowego z perspektywy mieszkańców. Uwzględniono trzy płaszczyzny tego zjawiska: ograniczony dostęp do publicznych środków transportu, ograniczenia przestrzenno-czasowe oraz trudności w uczestnictwie w ważnych instytucjach społecznych. Artykuł opiera się na studiach przypadku trzech miejscowości w województwie mazowieckim: Ostrowi Mazowieckiej, Żuromina i Tczowa. Badanie realizowano w 2021 r. za pomocą wywiadów pogłębionych oraz analizy danych zastanych. Na podstawie opinii i spostrzeżeń mieszkańców powyższych miejscowości przedstawiono społeczne konsekwencje ograniczonego dostępu do połączeń autobusowych i kolejowych.

Keywords

PL

transport publiczny; usługi publiczne; województwo mazowieckie; wykluczenie transportowe

EN

public transport; public services; the Masovian Voivodeship; transport-related exclusion

• Publisher: University of Warsaw - Centre for European Regional and Local Studies (EUROREG) and Regional Studies Association - Polish Section
• Journal: Studia Regionalne i Lokalne
• Year: 2022
• Issue: 2(88)
• Pages: 108-121

Dates

published

2022

Contributors

author

Justyna Orchowska

• Uniwersytet Warszawski, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych (EUROREG), Warszawa

References

• Baran A., 2021, Raport o stanie gminy Tczów, Tczów: Urząd Gminy Tczów.
• Bauer J., 2021, Raport o stanie miasta Ostrów Mazowiecka za 2020 rok, Ostrów Mazowiecka: Miasto Ostrów Mazowiecka.
• Beim M., 2008, „Perspektywy rozwoju transportu publicznego na poznańskich suburbiach”, Autobusy ‒ Technika, Eksploatacja, Systemy transportowe, t. 9, nr 11, s. 14–20.
• Beim M., 2009, „Wpływ suburbanizacji na zmianę zachowań transportowych mieszkańców aglomeracji poznańskiej”, Transport Miejski i Regionalny, t. 11, s. 2–10.
• Beim M., Błażeczek A., Dąbrowska A., Dębiak P., Olczyk A., 2019, „Badania dostępności publicznego transportu zbiorowego w podregionie pilskim”, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, t. 22, nr 4 s. 95–118. Doi: 10.4467/2543859XPKG.19.021.11542.
• Beim M., Gadziński J., 2009, „Dostępność przestrzenna lokalnego transportu publicznego w Poznaniu”, Transport Miejski i Regionalny, nr 5, s. 10–16.
• Błaszczak Ł., Trojanowska M., Wincewicz A., Zyzik R., 2021, Srebrząca się gospodarka. Jak uwolnić potencjał seniorów? Policy Paper, Warszawa: Polski Instytut Ekonomiczny.
• Bubrzycki M., 2019, „Nie ma autobusów z Ostrołęki do Ostrowi Mazowieckiej. Kursy są nieopłacalne”, Tygodnik Ostrołęcki, https://to.com.pl/nie-ma-autobusow-z-ostroleki-do-ostrowi-mazowieckiej-kursysa-nieoplacalne/ar/13897074 (dostęp: 16.12.2021).
• Cairns S., Harmer C., Hopkin J., Skippon S., 2014, „Sociological Perspectives on Travel and Mobilities: A Review”, Transportation Research Part A: Policy and Practice, t. 63, s. 107–117. Doi: 10.1016/j.tra.2014.01.010.
• Carruthers R., Dick M., Saurkar A., 2005, Affordability of Public Transport in Developing Countries. Washington DC.: World Bank.
• Church A., Frost M., Sullivan K., 2000, „Transport and Social Exclusion in London”, Transport Policy, t. 7, nr 3, s. 195–205. Doi: 10.1016/S0967-070X(00)00024-X.
• Cichuta M., 2021, Analiza wykluczenia komunikacyjnego uczniów wrocławskich szkół, Wrocław: Komisja ds. Wykluczenia Komunikacyjnego przy Młodzieżowej Radzie Miasta Wrocławia.
• Ciechański A., 2020a, „Bariery w przemieszczaniu się osób dorosłych na obszarach wykluczonych transportowo – przykład rejonu Komańczy”, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, t. 23, nr 5, s. 34–52. Doi: 10.4467/2543859XPKG.20.030.13247.
• Ciechański A., 2020b, „Zmiany w sieci transportu publicznego na obszarach Beskidu Niskiego i Bieszczad 1990–2019 i ich konsekwencje”, Studia Regionalne i Lokalne, t. 81, nr 3, s. 49‒77. Doi: 10.7366/1509499538103.
• Currie G., Richardson T., Smyth P., Vella-Brodrick D., Hine J., Lucas K., Stanley J., Morris J., Kinnear R., Stanley J., 2009, „Investigating Links between Transport Disadvantage, Social Exclusion and Well-Being in Melbourne ‒ Preliminary Results”, Transport Policy, t. 16, nr 3, s. 97–105. Doi: 10.1016/j. tranpol.2009.02.002.
• Dziennik Ustaw, 2017, Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59).
• E-podróżnik, 2021, https://www.e-podroznik.pl/ (dostęp: 15.12.2021).
• Fiszer K., 2019, „Mobilis zamyka wszystkie PKS-y: Ostróda, Mława, Mrągowo”, Transport Publiczny, https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/mobilis-zamyka-wszystkie-pksy-ostroda-mlawamragowo-61917.html (dostęp: 16.12.2021).
• Frieske K., 2005, „Społeczne wykluczenie: o nicowaniu pojęć”, w: S. Golinowska, E. Tarkowska, I. Topińska (red.), Ubóstwo i wykluczenie społeczne. Badania. Metody. Wyniki, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych.
• Gadziński J., 2012, „Lokalizacja przystanków a konkurencyjność transportu publicznego w aglomeracji poznańskie”, w: M. Szymczak (red.), Lokalizacja przystanków a konkurencyjność transportu publicznego w aglomeracji poznańskie, Biblioteka Aglomeracyjna (s. 69–90), Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• Gadziński J., 2013, Funkcjonowanie lokalnego system transportowego na tle współczesnych procesów urbanizacyjnych. Przykład aglomeracji poznańskiej, Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• Gadziński J., 2016, „Wpływ dostępności transportu publicznego na zachowania transportowe mieszkańców – przykład aglomeracji poznańskiej”, Prace Komisji Geografii Komunikacji PTG, t. 19, nr 1, s. 31–42.
• Genca M., 2018, „PKS Radom likwiduje dwa kursy w powiecie zwoleńskim. Samorządy i przewoźnik: od środy, 5 września autobusy wyjadą z gmin Kazanów i Tczów”, Echo Dnia Radomskie, https://echodnia.eu/radomskie/pks-radom-likwiduje-dwa-kursy-w-powiecie-zwolenskim-samorzady-i-przewoznikod-srody-5-wrzesnia-autobusy-wyjada-z-gmin-kazanow-i/ar/13465900 (dostęp: 16.12.2021).
• Goliat A., 2021, Raport o stanie gminy i miasta Żuromin 2020 rok, Żuromin: Urząd Gminy i Miasta Żuromin.
• Guzik R., 2014, Dostępność transportowa wybranych miast Małopolski, 2014‒2023, Kraków: Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Departament Polityki Regionalnej.
• Guzik R., Kołoś A., 2021, „Dostępność obszarów wiejskich do miast powiatowych w Polsce transportem publicznym w 2019 r.”, Przegląd Geograficzny, t. 93, nr 2, s. 181–206. Doi: https://doi.org/10.7163/PrzG.2021.2.3.
• Jarosz M. (red.), 2008, Wykluczeni: wymiar społeczny, materialny i etniczny, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Kaufmann J.-C., 2010, Wywiad rozumiejący, przeł. A. Kopciak, Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Kenyon S., Lyons G., Rafferty J., 2002, „Transport and Social Exclusion: Investigating the Possibility of Promoting Inclusion through Virtual Mobility”, Journal of Transport Geography, t. 10, nr 3, s. 207–19. Doi: 10.1016/S0966-6923(02)00012-1.
• Koliński K., 2021, „Wykluczenie transportowe uczniów szkół ponadpodstawowych powiatu wągrowieckiego”, Studia Regionalne i Lokalne, nr 3, s. 87–101. Doi: 10.7366/1509499538505.
• Komornicki T., 2019, Polska sprawiedliwa komunikacyjnie, Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
• Komornicki T., Rosik P., Stępniak M., Goliszek S., Kowalczyk K., 2017, Oszacowanie oczekiwanych rezultatów interwencji za pomocą miar dostępności transportowej dostosowanych do potrzeb dokumentów strategicznych i operacyjnych dot. perspektywy finansowej 2014‒2020 (aktualizacja). Warszawa: Ministerstwo Rozwoju.
• Kościńska, J., Jarzynowski M., Mencwel J., 2021, Wykluczenie transportowe w województwie mazowieckim. Warszawa: Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze.
• Lucas K., 2012, „Transport and Social Exclusion: Where Are We Now?”, Transport Policy, t. 20, s. 105–13. Doi: 10.1016/j.tranpol.2012.01.013.
• Majewski B., Beim M., 2008, „Dostępność komunikacji publicznej w Poznaniu”, w: T. Czyż, T. Stryjakiewicz (red.), Nowe kierunki i metody w analizie regionalnej, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna (s. 115–124). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• Raczyńska-Buława E., 2017, „Mobilność osób starszych. Dlaczego nie transport publiczny?”, TTS Technika Transportu Szynowego, t. 24, nr 1–2, s. 24–34.
• Rosik P., Pomianowski W., Goliszek S., Stępniak M., Kowalczyk K., Guzik R., Kołoś A., Komornicki T., 2017, Multimodalna dostępność transportem publicznym gmin w Polsce, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
• RPO, 2021, „Zapewnić każdemu transport publiczny choć do siedziby władz jego gminy ‒ RPO o wykluczeniu transportowym. Stanowisko Ministra Infrastruktury”, Biuletyn Informacji Publicznej RPO, https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-wykluczenie-komunikacyjne-zapewnic-transport-publicznychoc-do-siedziby-gminy (dostęp 16.12.2021).
• Smagacz-Poziemska M., Bukowski A., Kurnicki K., 2018, „«Wspólnota parkingowania». Praktyki parkowania na osiedlach wielkomiejskich i ich strukturalne konsekwencje”, Studia Socjologiczne, nr 1. Doi: 10.24425/119089.
• Szarfenberg R., 2006, Marginalizacja i wykluczenie społeczne. Wykłady, Warszawa: Instytut Polityki Społecznej, Uniwersytet Warszawski.
• Taylor Z., 1979, Przestrzenna dostępność miejskiego systemu transportowego na przykładzie Poznania, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Taylor Z., 1997, „Dostępność miejsc pracy, nauki i usług w obszarach wiejskich jako przedmiot badań geografii społeczno-ekonomicznej – próba analizy krytycznej”, Przegląd Geograficzny, t. 69, s. 261–283.
• Taylor Z., 1999, Przestrzenna dostępność miejsc zatrudnienia, kształcenia i usług a codzienna ruchliwość ludności wiejskiej, Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 171, Warszawa: Wydawnictwo Continuo.
• Taylor Z., Ciechański A., 2010, „Przekształcenia organizacyjno-własnościowe pasażerskich Przedsiębiorstw Komunikacji Samochodowej”, Transport Miejski i Regionalny, t. 2, s. 19‒25.
• Tczów, 2021, Sołectwa. Gmina Tczów, https://tczow.pl/art,539,solectwa.html (dostęp: 17.12.2021).
• Turner J., Grieco M., 2000, „Gender and time poverty: The neglected socialpolicy implications of gendered time, transport and travel”, Time & Society, t. 9, nr 1, s. 129–136. Doi: 10.1177/0961463X00009001007.
• Urząd Statystyczny w Warszawie, 2019, Województwo Mazowieckie. Podregiony, Powiaty, Gminy, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Urząd Statystyczny w Warszawie, 2020, Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
• Vickery C., 1977, „The time-poor: A new look at poverty”, Journal of Human Resources, t. 12, nr 1, s. 27–48.
• Williams J. R., Masuda Y.J., Tallis H., 2016, „A Measure Whose Time Has Come: Formalizing Time Poverty”, Social Indicators Research, t. 128, nr 1, s. 265–283. Doi: 10.1007/s11205-015-1029-z.
• Wolański M., Paprocki W., Mazur B., Soczówka A., Jakubowski B., 2016, Publiczny transport zbiorowy poza miejskimi obszarami funkcjonalnymi: diagnoza, analiza zróżnicowania, oddziaływania społeczne, rekomendacje, Warszawa: Oficyna Wydawnicza – Szkoła Główna Handlowa.
• Żmuda-Trzebiatowski P., 2016, „Dostępność transportowa, a partycypacja w aktywnościach, ubóstwo oraz zagrożenie wykluczeniem społecznym”, Autobusy ‒ Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, t. 17, nr 12, s. 754–759.

Identifiers

DOI

10.7366/1509499528807

Biblioteka Nauki

2080124