From Euphemisms to Vulgarisms: Translating King Lear’s Misogynistic Monologue (Act IV, Scene 6) into Polish

• Authors: Grzegorz Antoni Cebrat

Title variants

PL

Od eufemizmów do wulgaryzmów – tłumaczenia na język polski mizoginistycznego monologu Króla Leara (Akt IV, Scena 6)

Abstracts

PL

Artykuł jest próbą analizy technik i metod zastosowanych przez tłumaczy w trakcie przekładu wyrazów i wyrażeń obscenicznych występujących w tragedii Williama Shakespeare’a Król Lear na język polski. Analiza skupia się na tłumaczeniach monologu szalonego króla (Akt IV, scena 6, wersy 107-132), który jawi się jako mizoginistyczny atak na kobiety, seksualność, oraz cudzołóstwo. Materiał tekstowy stanowi 15 przekładów sztuki, począwszy od najstarszego tłumaczenia, dokonanego przez Ignacego Hołowińskiego i opublikowanego w 1841 roku, a skończywszy na wersji Jerzego S. Sity z roku 2001. Artykuł analizuje wybrane zdania i jednostki leksykalne, pochodzące z siedmiu fragmentów monologu, pod kątem technik i strategii tłumaczeniowych zastosowanych przez poszczególnych tłumaczy przy przekładaniu pojęć uważanych za nieprzyzwoite, a dotyczących kobiecego ciała, seksu, rozpusty, cudzołóstwa, itp. Przeprowadzona analiza wykazuje ewolucję sposobów przekładu, związanych z epoką w której polski tekst powstał i jej uwarunkowaniami kulturowo-społecznymi, a także z rozwojem badań nad twórczością i językiem Shakespeare’a, i pozwala śledzić zmiany, począwszy od eufemistycznego stylu tłumaczeń powstałych w XIX. wieku, poprzez filologiczne tłumaczenia Tarnawskiego i Chwalewika, a skończywszy na współczesnych, miejscami ‘niecenzuralnych,’ tekstach Słomczyńskigo, Barańczaka, a zwłaszcza Sity, który nie zawahał się użyć wulgaryzmów.

EN

The paper investigates the issue how Polish translators of William Shakespeare’s King Lear dealt with rendering Lear’s monologue (Act IV, Scene 6, ll. 107-132), being a misogynistic tirade of the mad king against adultery, sexuality, and women in general. The play was translated into Polish at least fifteen times in the 19th and 20th centuries, beginning with the oldest published rendition by Ignacy Hołowiński (1841) and concluding with the most recent one by Jerzy S. Sito (2001). The paper analyses seven selected fragments taking into consideration lexical and stylistic choices made by the translators of the monologue in order to show how changing attitudes to sexual taboo and Shakespearean obscenities affected the translations in question. The analysis reveals the evolution of translators’ attitudes to those issues (also affected by contemporary Shakespearean research): from euphemistic treatment of the topic in the 19th century, through philological translations of Tarnawski and Chwalewik, to unrestricted modern renditions of Słomczyński and Barańczak, and the extreme case of straightforward obscene translation of Jerzy S. Sito

Keywords

EN

Shakespeare; King Lear; Polish translations; obscenity

PL

Szekspir; Król Lear; tłumaczenia; obsceniczność

• Publisher: Krakowskie Towarzystwo TERTIUM
• Journal: Półrocznik Językoznawczy Tertium
• Year: 2020
• Volume: 5
• Issue: 1
• Pages: 77-96

Dates

published

2020

Contributors

author

Grzegorz Antoni Cebrat

• Państwowa Wyźsza Szkoła Zawodowa w Tarnowie, Instytut Humanistyczny

• https://orcid.org/0000000243829295

References

• Shakespeare, William. The Tragedy of King Lear. [In:] Crystal, David, Ben Crystal ShakespearesWords.com. Retrieved from: https://shakespeareswords.com/Public/Play.aspx?Content=Text&WorkId=11&Act=4&Scene=6. Date: 12–25 September 2019.
• Translations (in the chronological order of publication):
• Shakespeare, William ([n.d.] 1841) Król Lear. Translated by Ignacy Kefaliński [I. Hołowiński]. Wilno: T. Glücksberg.
• Shakespeare, Willjam ([n.d.] 1858) Król Lear. Translated by Jan Komierowski, Warszawa: S. Orgelbrand.
• [Shakespeare, William] ([n.d.] 1860) Król Lir. Tragedya W. Szekspira. Translated by Józef Paszkowski, Warszawa: Biblioteka Warszawska.
• Shakespeare, William ([1838-41] 1866) Król Lyr. Translated by Stanisław Koźmian. Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego.
• [Shakespeare, William] ([n.d.] 1870) Król Lir. Tragedja Szekspira w 5 aktach. Translated by Adam Pług [Antoni Pietkiewicz]. Lwów: Wydawnictwo Mrówki.
• Shakespeare, William ([1838–41] 1895) Król Lear. Translated by Leon Ulrich. Warszawa: Gebethner i Wolff.
• [Shakespeare, William] ([n.d] 1904) Król Lear. Tragedya w 5 aktach W. Szekspira. Translated by Wojciech Dzieduszycki. Kraków: Drukarnia „Czasu.”
• Shakespeare, William ([n.d.] 1922) Król Lir. Tragedja w 5 aktach. Translated by Jan Kasprowicz. Warszawa: Instytut Wyd. "Biblioteka Polska."
• Szekspir, William ([n.d.] 1923) Król Lir. Tragedja w 5 aktach. Translated by Andrzej Tretiak. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza.
• Szekspir, William ([n.d.] 1951) Otello, Król Lir, Makbet. Translated by Zofia Siwicka. Warszawa: "Książka i Wiedza."
• Szekspir, William ([1952] 1957) Król Lear. Translated by Władysław Tarnawski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Szekspir, William ([n.d.] 1964) Król Lear. Translated by Witold Chwalewik. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Shakespeare, William ([1972] 1979) Wiernie spisane dzieje żywota i śmierci króla Leara i jego trzech córek. Translated by Maciej Słomczyński. Kraków: Wyd. Literackie.
• Shakespeare, William ([1980] 1991) Król Lear. Translated by Stanisław Barańczak. Poznań: Wydawnictwo “W drodze.”
• Shakespeare, William ([1992] 2004) Król Lear. Sonety. Translated by Jerzy S. Sito. Warszawa: Polskie Media Amer. Com.
• Bielska, Anna (2013) “Vulgarisms in Maciej Słomczyński’s Translation of Romeo and Juliet.” Język w Komunikacji 3; 31–42. Retrieved from :http://www.humanum.org.pl/images/jwk/jwk3.pdf. Date: 13 December 2019.
• Blythe, David E. (1980) “Lear’s Soiled Horse.” Shakespeare Quarterly, 31 (1); 86–88. DOI: 10.2307/2869373 https://www.jstor.org/stable/2869373.
• Bowdler, Thomas (1843) The Family Shakspeare [sic!] in One Volume. 8th ed. London: Longmans.
• Broszko, Małgorzata (2017) „Jak dzyndzyk z nici w kłębek ułożonych stał się nazwą męskiego członka – analiza historycznojęzykowa wybranych nazw narządów płciowych w polszczyźnie.” Studia Filologiczne Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, 30; 37–49. Retrieved from: https://studiafilologiczne.ujk.edu.pl/sf/tom/300. Date: 19 April 2020.
• Callaghan, Dympna (ed.) (2016) A Feminist Companion to Shakespeare. Chichester: Wiley.
• Carroll, William C. (2001) “Language and Sexuality in Shakespeare.” [In:] Catherine M.S. Alexander, Stanley Wells (eds.), Shakespeare and Sexuality. Cambridge: Cambridge University Press; 14–35.
• Cetera-Włodarczyk, Anna, Alicja Kosim (2019a) Polskie przekłady Shakespeare’a w XIX wieku. Część 1. Zasoby, strategie, recepcja. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Cetera-Włodarczyk, Anna, Alicja Kosim (2019b) Shakespeare in Polish by UW: Repository of Polish Translations of Shakespeare’s Plays in the 19th Century: Resources, Approaches, Reception. Retrieved from: http://polskiszekspir.uw.edu.pl/project. Date: 10¬--15 September 2019.
• Colman, E. A. M. (1974) The Dramatic Use of Bawdy in Shakespeare. London: Longman.
• Crystal, David, Ben Crystal (2002) Shakespeare’s Words: A Glossary and Language Companion. London: Penguin Books.
• Dąbrowska, Anna (1994) Eufemizmy współczesnego języka polskiego. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Dąbrowska, Anna (2012) Słownik eufemizmów polskich czyli w rzeczy mocno w sposobie łagodnie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dorfman, Toni, (1994) “The Fateful Crossroads: ‘Fork’ Clusters in Shakespeare’s Plays.” Shakespeare Bulletin, 12 (1); 31–34. https://www.jstor.org/stable/26351907.
• Dubisz, Stanisław (1999) “Tytułem przedmowy – o seksie i seksualizmach.” [In:] Jacek Lewinson (ed.), Słownik seksualizmów polskich. Warszawa: Książka i Wiedza; I–VI.
• Gilmore, David D. (2001) Misogyny: The Male Malady. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Helsztyński, Stanisław (1964) Moje szekspiriana. Warszawa: PIW.
• Hoover, Claudette (1985) “‘The Lusty Stealth of Nature’: Sexuality and Antifeminism in King Lear.” Atlantis, 11 (1); 89–97. Retrieved from: https://journals.msvu.ca/index.php/atlantis/issue/view/346. Date: 22 April 2020.
• Hoover, Claudette (1989) “Women, Centaurs, and Devils in King Lear.” Women's Studies: An Inter-disciplinary Journal, 16 (3-4); 349–359. https://doi.org/10.1080/00497878.1989.9978774.
• Kiernan, Pauline (2006) Filthy Shakespeare: Shakespeare’s Most Outrageous Sexual Puns. London: Quercus.
• Klapisch-Zuber, Christiane, (ed.) (1994) A History of Women in the West. Vol. 2. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
• Knellwolf, Christa, Christopher Norris (eds.) (2001) The Cambridge History of Literary Criticism, Vol. 9. Cambridge: Cambridge University Press.
• Kuchowicz, Zbigniew (1982) Miłość staroplolska. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
• Kurkiewicz, Stanisław T. (1913) Słownik płciowy: zbiór wyrażeń o płciowych właściwościach, przypadłościach itp. do użytku przy zeznawaniu przed lekarzem płciownikiem. Kraków: nakładem autora.
• Lewinson, Jacek (1999) Słownik seksualizmów polskich. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Linde, Samuel B. (1808) Słownik języka polskiego. Tom I. Część II G–L. Warszawa.
• Maguire, Laurie E. (2016) “Feminist Editing and the Body of the Text” [In:] Dympna Callaghan (ed.), A Feminist Companion to Shakespeare. Chichester: Wiley; 77–97.
• McArthur, Tom (ed.) (2005) Concise Oxford Companion to the English Language. Oxford: Oxford University Press.
• McLuskie, Kathleen (1994) “The Patriarchal Bard: Feminist Criticism and Shakespeare: King Lear and Measure for Measure.” [In:] Jonathan Dollimore, Allan Sinfield (eds.), Political Shakespeare: Essays in Cultural Materialism. Manchester: Manchester University Press; 88–108.
• Noddings, Nel (1989) Women and Evil. Berkeley: University of California Press.
• Online Etymology Dictionary. Retrieved from: https://www.etymonline.com/. Date: 10–23 September 2019.
• Panasiuk, Igor (2009) „Kulturowe aspekty tabu (na przykładzie tłumaczeń tekstów literackich rosyjskiego postmodernizmu).” [In:] Anna Dąbrowska (ed.), Język a Kultura 21:Tabu w języku i kulturze. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego; 283–294.
• Partridge, Eric ([1947] 1990) Shakespeare’s Bawdy. London, New York: Routledge.
• Pauncz, Arpad (1952) “Psychopathology of Shakespeare’s King Lear”: Exemplification of the Lear Complex (A New Interpretation).” American Imago, 9 (1); 57–78. Retrieved from: https://www.jstor.org/stable/26301414. Date: 16 April 2020.
• Ramos, Elizabeth S. (2015) “The Translation of the Shakespearean Obscenity in As Alegres Comadres.” Via Panorâmica: Revista Electrónica de Estudos Anglo-Americanos, 3 (4). Retrieved from: https://ler.letras.up.pt/uploads/ficheiros/13534.pdf. Date: 19 April 2020.
• Robinson, Douglas (1996) Translation & Taboo. DeKalb: Northern Illinois University Press.
• Rubenstein, Frankie R. ([1984] 1989) The Dictionary of Shakespeare’s Sexual Puns and Their Significance. Basingstoke, London: Macmillan.
• Rudnytsky, Peter L. (1999) “The Darke and Vicious Place”: The Dread of the Vagina in King Lear.” Modern Philology, 96 (3); 291–311. Retrieved from: https://www.jstor.org/stable/439219. Date: 21 April 2020.
• Stanton, Kay (2016) “‘Made to Write ‘Whore’ Upon?’ Male and Female Use of the Word ‘Whore’ in Shakespeare’s Canon.” [In:] Dympna Callaghan (ed.), A Feminist Companion to Shakespeare. Chichester: Wiley; 99–120.
• Stockholder, Kay (1989/1990) “Idea and Desire: Manichean Images of Women in Shakespeare's Plays.” CEA Critic, 52 (1–2); 31–50. Retrieved from: https://www.jstor.org/stable/44378198. Date: 20 April 2020.
• Tarnawski, Władysław (1914) O polskich przekładach dramatów Szekspira. Kraków: Akademia Umiejętności (Gebethner i Sp.).
• Thompson, Ann (1991) “Are There any Women in King Lear?” [In:] Valerie Wayne (ed.), The Matter of Difference: Materialist Feminist Criticism of Shakespeare. Ithaca: Cornell University Press; 117–128.
• Thompson, Ann (2001) “Shakespeare and Sexuality.” [In:] Catherine M.S. Alexander, Stanley Wells (eds.), Shakespeare and Sexuality. Cambridge: Cambridge University Press; 1–13.
• Varney, Jennifer (2007) “Taboo and the Translator: A Survey of Translators’ Notes in Italian Translations of Anglo-American Fiction, 1945–2005.” Translation Research Projects, 1; 47–57. Retrieved from: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.513.1509&rep=rep1&type=pdf. Date: 21 April 2020.
• Von Flotow, Luise (1991) “Feminist Translation: Contexts, Practices and Theories.” TTR, 4 (2); 69–84. Retrieved from: https://www.researchgate.net/publication/238728257_Feminist_Translation_Contexts_Practices_and_Theories. Date: 23 April 2020.
• West, Robert H. (1960) “Sex and Pessimism in King Lear.” Shakespeare Quarterly, 11 (1); 55–60. https://doi.org/10.2307/2867431.
• Williams, Gordon (1994) A Dictionary of Sexual Language and Imagery in Shakespearean and Stuart Literature. London and Atlantic Highlands, NJ: Athlone.
• Williams, Gordon (1997) Shakespeare’s Sexual Language: A Glossary. London, New York: Continuum.
• Winstanley, Lilian (1922) Macbeth, King Lear & Contemporary History. Cambridge: Cambridge University Press.

Identifiers

DOI

10.7592/Tertium2020.5.1.Cebrat

Biblioteka Nauki

1192812