Znaczenie rzeźby w badaniu uzbrojenia ochronnego na terenie księstwa pomorskiego czasów nowożytnych w świetle wybranych przykładów

• Authors: Andrzej Puławski

Title variants

EN

The role of the sculpture in the study of armour in the early modern Duchy of Pomerania in the light of selected examples

Abstracts

EN

The article presents results of the analysis of the sculptures from the territory of the former Duchy of Pomerania with special attention to their usefulness in the study of weaponology. The author has attempted to examine how the armour was depicted on the objects from the 16th century and the first half of the 17th century. Pomeranian elite used several types of plate armour in the early modern period. It was presented differently, making it sometimes impossible to identify. In the analysed material, there are simplifications and antiquating, which reduce the level of authenticity of the source. On some Pomeranian sculptures from the beginning of the early modern period plate armour is depicted with great attention to detail. In the case of epitaph from c. 1550 of Bogislaw X of Pomerania, presented details allow for identifying the real armour.

PL

Tekst prezentuje wyniki analizy rzeźb z obszaru dawnego księstwa pomorskiego pod kątem przydatności w badaniach bronioznawczych. Autor podjął się oceny stopnia odwzorowania uzbrojenia ochronnego na obiektach z XVI i 1. połowy XVII wieku. W czasach nowożytnych pomorska elita używała kilku typów zbroi płytowych. Sposób ich odwzorowania był różny, nie zawsze pozwalający na ustalenie klasyfikacji. W analizowanym materiale źródłowym występują uproszczenia i antykizowanie, przez co spada poziom autentyczności przekazu. Wśród pomorskich rzeźb z początku czasów nowożytnych znajdują się takie, które przedstawiają zbroje płytowe z dużą dbałością o szczegóły. W przypadku epitafium Bogusława X z ok. 1550 roku detale zawarte na uzbrojeniu pozwalają na identyfikację autentycznej zbroi.

Keywords

PL

historia sztuki; bronioznawstwo; rzeźby; nowożytność; Pomorze Zachodnie

EN

history of art; weaponology; sculptures; early modern period; Western Pomerania

• Publisher: Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Journal: Materiały Zachodniopomorskie
• Year: 2021
• Volume: 17
• Pages: 541-568

Dates

published

2021

Contributors

author

Andrzej Puławski

• Książnica Stargardzka

• https://orcid.org/0000000187140396

References

• Hainhofer F. 1834. Philipp Hainhofers Reise-Tagebuch, enthaltend Schilderungen aus Franken, Sachsen, der Mark Brandenburg und Pommern im Jahre 1617. Baltische Studien 2/2, 1–160.
• Album pommerscher 1899. Album pommerscher Bau- und Kunstdenkmäler. Stettin.
• Atzbach R., Lüken S., Ottomeyhem H. (red.) 2010. Burg und Herrschaft. Eine Ausstellung des Deutschen Historischen Museums Berlin. Dresden.
• Bądkowska J. 2013a. Drzewo genealogiczne książąt pomorskich. W: R. Makała (red.), Złoty wiek Pomorza…, 138–147.
• Bądkowska J. 2013b. Tryptyk ze sceną Ukrzyżowania. W: Złoty wiek Pomorza…, 123–128.
• Bądkowska J. 2013c. Malarstwo na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII wieku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie. W: Złoty wiek Pomorza…, 43–59.
• Bethe H. 1937. Die Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge. Berlin.
• Bethe H. 1961. Neue Funde zur Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge. Greifswald-Stralsunder Jahrbuch 1, 152–171.
• Böttger L. 1889. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Köslin 1: Die Kreise Köslin und Colberg-Körlin. Stettin.
• Capwell T. 2015. Armour of the English Knight 1400–1450. London.
• Cieśla M. 2008. Broń renesansowa na Śląsku. Racibórz.
• Cieśla M. 2015. Napierśnik i naplecznik kostiumowy z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie na tle zbroi tego typu. Studia z Dziejów Wojskowości 4, 9–55.
• Frankowska-Makała M. 2013. „Cały strój był z pięknej kwiecistej złotej sztuki materiału…” – ubiory i klejnoty książąt pomorskich ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie. W: Złoty wiek Pomorza…, 81–107.
• Glińska M. 1973. Plastyka kamienna na Pomorzu Zachodnim w latach 1530–1640. W: Z. Świechowski (red.), Sztuka Pomorza Zachodniego. Warszawa, 305–365.
• Gradowski M., Żygulski Z. 2010. Słownik uzbrojenia historycznego. Warszawa.
• Gutkowska-Rychlewska M. 1968. Historia ubiorów. Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Kajzer L. 1976. Uzbrojenie i ubiór rycerski w średniowiecznej Małopolsce w świetle źródeł ikonograficznych. Wrocław.
• Kochanowska J. 1992. Sarkofagi książęce z krypty zamkowej. W: E. Cnotliwy et al., Zamek książęcy w Szczecinie. Szczecin, 225–241.
• Kochanowska J. 1995. Ołtarz i ambona z Sowna. Historia fundacji, peregrynacje, dziewiętnastowieczna konserwacja, dzieje najnowsze. Przegląd Zachodniopomorski 10/3, 129–139.
• Kochanowska J. 1996. Kultura artystyczna na dworze książąt szczecińskich w XVI w. Szczecin.
• Kochanowska J. 2000. Ołtarz z Sowna i jego związki ze Stargardem. W: M. Majewski (red.), Dawny Stargard. Miasto i jego mieszkańcy. Materiały z sesji naukowej 18–19 X 2000 w Stargardzie. Stargard, 111–115.
• Kochanowska J. 2011. Perły Pomorza. Szczecin.
• Kowalska E. 2010. Wyposażenie karlińskich kościołów. W: A. Chludziński (red.), W poszukiwaniu tożsamości historycznej Karlina 1. Karlino–Pruszcz Gdański, 239–260.
• Krasnodębska K. 2012. Historia ołtarza z Wkryujścia. Cenne, Bezcenne, Utracone 2 (71), 24–27.
• Krasnodębska K. 2013. Nowożytna rzeźba kamienna na dworach książąt pomorskich w okresie złotego wieku Pomorza. W: Złoty wiek Pomorza…, 61–79.
• Krause S. 2013. „in einem gewaltigen herlichen Schoenem […] Küris mit golt geezt”. Die Dekoration deutscher Rüstung der Renaissance. W: T. Kuster (red.), Ritter! Ausstellungskatalog. Wien, 56–65.
• Kwaśniewicz W. 2005. Leksykon dawnego uzbrojenia ochronnego. Warszawa.
• Łopuch W. 2002. Sztuka na Pomorzu. Szczecin.
• Łopuch M. 2017. Funeralia pomorskich Gryfitów. W: M. Łopuch (red.), Pompa funebris książąt z dynastii Gryfitów. Szczecin, 9–35.
• Makała R. 2013. Sztuka w służbie książąt pomorskich w XVI i XVII wieku. W: Złoty wiek Pomorza..., 15–41.
• Makała R. (red.) 2013. Złoty wiek Pomorza. Sztuka na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII wieku. Das goldene Zeitalter Pommerns. Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge im 16. und 17. Jahrhundert. Szczecin
• Patterson A. 2009. Faschion and Armour in Renaissance Europe. Proud Lookes and Brave Attire. New York.
• Puławski A. 2016a. Gotyckie uzbrojenie ochronne na epitafium Zyberta (Siwerta) Grantzina z 1492 roku z kościoła NMP w Kołobrzegu. W: J. Kochanowska (red.), Trzebiatów – spotkania pomorskie 2015. Trzebiatów, 97–106.
• Puławski A. 2016b. Renesansowe i barokowe uzbrojenie ochronne na Pomorzu w świetle wybranych źródeł ikonograficznych. Stargardia 10, 181–232.
• Puławski A. 2017. Zbroje książąt pomorskich z kaplicy zamkowej w Szczecinie – próba charakterystyki w oparciu o zabytki sztuki. Stargardia 11, 77–97.
• Puławski A. 2019. Renesansowe zbroje płytowe z napierśnikiem bombiastym w dawnym księstwie pomorskim w świetle wybranych zabytków sztuki. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 67/4, 415–434.
• Rymar E. 2005. Rodowód książąt pomorskich. Szczecin.
• Schöbel J. 1973. Prunkwaffen. Waffen und Rüstungen aus dem Historischen Museum Dresden. Leipzig.
• Swaryczewski A., Fuiński Z. 1964. Napierśnik zbroi tzw. maksymiliański ze zbiorów prywatnych w Krakowie. Studia do Dziejów Dawnego Uzbrojenia i Ubioru Wojskowego 2. Kraków, 5–9.
• Szultka Z. 2003. Pomorze Zachodnie w okresie rywalizacji szwedzko-brandenbursko-pruskiej o Szczecin i ujście Odry. W: G. Labuda (red.), Historia Pomorza 2.3. Poznań, 234–235.
• Wawrzonowska Z. 1976. Uzbrojenie i ubiór rycerski Piastów śląskich od XII do XIV wieku. Łódź.
• Złoty wiek Pomorza – Makała R. (red.) 2013. Złoty wiek Pomorza. Sztuka na dworze książąt pomorskich w XVI i XVII wieku. Das goldene Zeitalter Pommerns. Kunst am Hofe der pommerschen Herzöge im 16. und 17. Jahrhundert. Szczecin
• Żygulski Z. 1972. Kostiumologia. Kraków.
• Żygulski Z. 1982. Broń w dawnej Polsce na tle Europy i Bliskiego Wschodu. Warszawa.
• Żygulski Z. 1984. Stara broń w polskich zbiorach. Warszawa.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2092148