Cmentarzysko ludności kultury oksywskiej (stan. 29) oraz osada wielokulturowa (stan. 42) w Czarnowęsach, pow. białogardzki

• Authors: Grzegorz Durdyń , Henryk Machajewski , Bartłomiej Rogalski

Title variants

EN

Oksywie culture cemetery (site 29) and multicultural settlement (site 42) at Czarnowęsy, Białogard district

Abstracts

EN

In 1987, excavation research was carried out at a settlement and a cemetery at Czarnowęsy, Białogard district, sites 29 and 42. In total, 39 features were recovered, including 35 Oksywie culture cremations, one early medieval pit, and three features of unknown origin. The cemetery was dated using pottery to phase A3 of the younger pre-Roman period. Site 42, the settlement, was inhabited by people of the Lusatian culture, dating to the end of the Bronze Age, the Oksywie culture from phase A3 of the younger pre-Roman period, and early medieval (the 9th–10th century).

PL

W 1987 roku przeprowadzono badania wykopaliskowe cmentarzyska i osady w Czarnowęsach, pow. białogardzki (stan. 29 i 42). W obrębie nekropoli odsłonięto 39 obiektów archeologicznych, w tym 35 grobów ciałopalnych kultury oksywskiej, jedną jamę wczesnośredniowieczna oraz trzy obiekty nieokreślone. Cmentarzysko (stan. 29) datowane jest ceramiką na fazę A3 młodszego okresu przedrzymskiego. Na osadzie (stan. 42) wyróżniono osadnictwo kultury łużyckiej datowane na schyłek epoki brązu, kultury oksywskiej z fazy A3 młodszego okresu przedrzymskiego oraz wczesnośredniowieczne (IX–X wiek).

Keywords

PL

cmentarzysko; osada; Pomorze Zachodnie; kultura łużycka; kultura oksywska; wczesne średniowiecze

EN

cemetery; settlement; Western Pomerania; Lusatian culture; Oksywie culture; Early Medieval Period

• Publisher: Muzeum Narodowe w Szczecinie
• Journal: Materiały Zachodniopomorskie
• Year: 2021
• Volume: 17
• Pages: 11-53

Dates

published

2021

Contributors

author

Grzegorz Durdyń

• Dział Archeologii Muzeum Narodowe w Szczecinie

author

Henryk Machajewski

• Instytut Archeologii i Etnologii Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000172139915

author

Bartłomiej Rogalski

• Dział Archeologii Muzeum Narodowe w Szczecinie

• https://orcid.org/0000000347109882

References

• Bokiniec E. 1999. Cmentarzysko z młodszego okresu rzymskiego w Świerkówcu, gm. Mogilno. W: J. Andrzejowski (red.), COMHLAN. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin. Warszawa, 115–140.
• Bokiniec E. 2008. Kultura oksywska na ziemi chełmińskiej w świetle materiałów sepulkralnych. Toruń.
• Brandt J. 2006. Eine Siedlung der jüngeren vorrömischen Eisenzeit in der Gemarkung Kölln, Lkr. Demmin. Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 53 (2005), 47–74.
• Bursche A., Rogalski B. 2015. Badania wykopaliskowe w Suchaniu, pow. stargardzki, stanowisko 18 (AZP 33-13/32), w latach 2013–2014. Materiały Zachodniopomorskie NS 11/1: Archeologia, 151–160.
• Domańska L., Kot K., Pietkiewicz K., Rzepecki S., Solecki Ł. 2013. Wyniki ratowniczych badań na wielokulturowym stanowisku Renice 5 i 6, gm. Myślibórz, woj. zachodniopomorskie. W: S. Kadrow (red.), Raport 2007–2008 II. Warszawa, 131–143.
• Domańska L., Piotrowska M., Rzepecki S., Stępień A. 2013. Wyniki archeologicznych badań ratowniczych na wielokulturowym stanowisku Łosino 15, gm. Kobylnica, W: S. Kadrow (red.), Raport 2007–2008 II. Warszawa, 357–370.
• Gawlik K., Włodarski T. 2013. Osadnictwo kultury łużyckiej na stanowisku 7 w Skwierzynie, gm. loco, pow. międzyrzecki, woj. lubuskie. W: S. Kadrow (red.), Raport 2007–2008 II. Warszawa, 307–339.
• Jadczykowa I. 1996. Gliniane grzechotki kultury łużyckiej w zbiorach Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. W: J. Chochorowski (red.), Problemy epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie środkowej. Księga jubileuszowa poświęcona Markowi Gedlowi. Kraków, 227–237.
• Janiak R., Ratajczyk Z., Wieczorek M., Gołębiewski A., Ostasz A. 2009. Nowe materiały kultury łużyckiej i pomorskiej z badań na drodze szybkiego ruchu S-3 w województwie zachodniopomorskim. W: S. Czopek, M. Fudziński, H. Paner (red.), Nowe materiały kultury łużyckiej i pomorskiej z Pomorza. Gdańsk, 171–180.
• Jasnosz S. 1972. Ocalałe materiały z cmentarzyska w Oksywiu. Fontes Archaeologici Posnanienses 21 (1970), 148–167.
• Kaczmarek M. 2002. Zachodniowielkopolskie społeczności kultury łużyckiej w epoce brązu. Poznań.
• Kasprowicz T. 1992. Warszkowo, gm. Sławno, stan. 26 – ze studiów nad budownictwem młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich na Pomorzu Środkowym. Dorzecze. Czasopismo sympatyków Ziemi Sławieńskiej 1, 42–63.
• Kazimierczak E. 1980. Pochówki późnolateńskie i z wczesnego okresu wpływów rzymskich w Nowym Targu, woj. Elbląg. Sprawozdania Archeologiczne 32, 135–159.
• Keiling H. 1962. Ein Bestattungsplatz der jüngeren Bronze- und vorrömischen Eisenzeit von Lanz, Kreis Ludwigslust. Schwerin.
• Keiling H. 1969. Die vorrömische Eisenzeit im Elde-Karthane-Gebiet (Kreis Perleberg und Kreis Ludwigludt). Schwerin.
• Koperkiewicz A., Lewandowski P., Nowacka J., Różycki J., Ślusarska K. 2009. Wstępne wyniki badań ratowniczych na trasie obwodnicy Słupska. Osadnictwo cyklu łużycko-pomorskiego na stanowiskach Redzikowo 12, 13, 14. W: S. Czopek, M. Fudziński, H. Paner (red.), Nowe materiały kultury łużyckiej i pomorskiej z Pomorza. Gdańsk, 181–186.
• Kozłowska D. 1989/1990. Osada z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich w Białogardzie. Materiały Zachodniopomorskie 35/36, 101–157.
• Kozłowska D. 1998. Osada ludności kultury łużyckiej ze Szczecina-Niemierzyna. Materiały Zachodniopomorskie 43 (1997), 113–158.
• Kozłowska D. 2013. Sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych prowadzonych na stanowisku 76 w Kozielicach, gm. loco, woj. zachodniopomorskie. W: S. Kadrow (red.), Raport 2007–2008 II. Warszawa, 63–79.
• Kozłowska-Skoczka D. 2009. Wstępne wyniki badań ratowniczych osady ludności kultury łużyckiej na stanowisku Kozielice 76, gm. loco, województwo zachodniopomorskie. W: S. Czopek, M. Fudziński, H. Paner (red.), Nowe materiały kultury łużyckiej i pomorskiej z Pomorza. Gdańsk, 153–164.
• Kóčka-Krenz H., Machajewski H., Strzyżewski C. 1976. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na cmentarzysku z młodszego podokresu przedrzymskiego i podokresu wczesnorzymskiego w Rogowie k. Białogardu w 1975 r. Koszalińskie Zeszyty Muzealne 6, 57–74.
• Krzyszowski A. 2001. Osada ludności kultury łużyckiej w miejscowości Błękwit (stan. 9), pow. Złotów, woj. wielkopolskie. Materiały Zachodniopomorskie 46 (2000), 67-106.
• Kurzyńska M. 2020. Grudziądz-Rządz (Rondsen, Kr. Graudenz), stan. 1 – archiwalne cmentarzysko kultury oksywskiej i wielbarskiej. Grudziądz.
• Lachowicz F.J. 1975. Podokres późnolateński i okres wpływów rzymskich (od 125 r. p.n.e. do 375 r. n.e.). W: M. Sikora (red.), Pradzieje Pomorza Środkowego. Poznań–Słupsk, 87–121.
• Łaszkiewicz T. 1973. Cmentarzysko ludności kultury jastorfskiej w Kunowie, pow. Stargard Szczeciński. Materiały Zachodniopomorskie 17 (1971), 17–96.
• Łosiński W., Rogosz R. 1983. Zasady klasyfikacji i schemat taksonomiczny ceramiki. W: E. Cnotliwy, L. Leciejewicz, W. Łosiński (red.), Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 202–226.
• Łosiński W., Rogosz R. 1986. Metody synchronizacji warstw kulturowych wczesnośredniowiecznych obiektów wielowarstwowych na podstawie analizy ceramiki ze Szczecina. W: J. Gromnicki (red.), Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim. Warszawa, 9–50.
• Łosiński W. 1972. Początki wczesnośredniowiecznego osadnictwa grodowego w dorzeczu dolnej Parsęty (VII–X/XI w.). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Łosiński W. 2007. Pomorze Zachodnie we wczesnym średniowieczu. Studia archeologiczne. Poznań.
• Łuczkiewicz P. 2006. Uzbrojenie ludności ziem Polski w młodszym okresie przedrzymskim. Lublin.
• Machajewski H. 1980. Studia i materiały do osadnictwa Pomorza Środkowego na przełomie er. Koszalin.
• Machajewski H. 1981. Cmentarzysko ludności kultury oksywskiej na stan. 39 w Dębczynie, woj. Koszalin. Koszalińskie Zeszyty Muzealne 11, 23–44.
• Machajewski H. 1983. Cmentarzysko ludności kultury wielbarskiej w Rzyszczewie, woj. Koszalin, Sprawozdania Archeologiczne 34, 123–139.
• Machajewski H. 1984a. Sprawozdanie z badań nad skupiskiem osadniczym ludności z młodszego okresu przedrzymskiego i okresu wczesnorzymskiego w rejonie wsi Wygoda, woj. Koszalin. Koszalińskie Zeszyty Muzealne 14, 15–27.
• Machajewski H. 1984b. Z badań nad formami osad z czasów od III do początków VI w n.e. na Pomorzu Środkowym. Fontes Archaeologici Posnanieses 33 (1982–1984), 46–54.
• Machajewski H. 1987. Badania ratowniczo-zabezpieczające na stanowisku 29 i 42 w Czarnowęsach (gm. Białogard, woj. Koszalin). Poznań.
• Machajewski H. 1999. Stosunki kulturowe w dorzeczu Parsęty w młodszym okresie przedrzymskim. W: J. Andrzejowski (red.), COMHLAN. Studia z archeologii okresu przedrzymskiego i rzymskiego w Europie Środkowej dedykowane Teresie Dąbrowskiej w 65. rocznicę urodzin. Warszawa, 233–245.
• Machajewski H. 2001. Wygoda. Ein Gräberfeld der Oksywie-Kultur in Westpommern. Warszawa. Monumenta Archaeologica Barbarica 9.
• Machajewski H. 2002. W kwestii grobów jamowych z resztkami stosu na cmentarzyskach ludności kultury oksywskiej. W: J. Wrzesiński (red.), Popiół i kość. Sobótka–Wrocław, 271–283. Funeralia Lednickie 4.
• Machajewski H. 2006. Pomorze Środkowe w okresie rzymskim i we wczesnej fazie okresu wędrówek ludów. W: W. Nowakowski (red.), Goci i ich sąsiedzi na Pomorzu. Materiały z konferencji „Goci na Pomorzu Środkowym”, Koszalin 28–29 października 2005. Koszalin, 35–63.
• Machajewski H. 2016. Cmentarzysko ludności kultury oksywskiej i wielbarskiej w Rogowie, powiat białogardzki, stanowisko 9. Pomorania Antiqua 25, 151–210.
• Machajewski H. 2017. Pradolina środkowej Parsęty u schyłku starożytności i na początku wczesnego średniowiecza (II/III w. – VII/VIII w. n.e.). W: M. Fudziński, W. Świętosławski, W. Chudziak (red.), Pradoliny pomorskich rzek. Kontakty kulturowe i handlowe społeczeństw w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Gdańsk, 273–292.
• Machajewski H. 2021a. The Turn of Antiquity to the Early Middle Ages on the Southern Shore of the Baltic Sea (2nd/3rd to 7th/8th Centuries AD) – The Example of the Parsęta Central Glacial Valley. An Archaeological Perspective. Offa 73–77 (2016–2020), 81–97.
• Machajewski H. 2021b. Osada w Dębczynie. Ze studiów nad przemianami osadniczymi i kulturowymi na Pomorzu Zachodnim i Przednim u schyłku starożytności. Gdańsk.
• Malinowski T. 1993. Gliniane grzechotki kultury łużyckiej w Polsce. Słupskie Prace Humanistyczne 11, 3–38.
• Matysiak J., Prokop T. 1998. Grzechotki gliniane z grobów cmentarzyska kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza w Zakrzówku Szlacheckim, st. 5, pow. Radomsko. Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne 4, 35–44.
• Natuniewicz-Sekuła M., Werra D. H. 2014. Materiały krzemienne z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Weklicach, stan. 7, pow. elbląski. Wiadomości Archeologiczne 45, 197–210.
• Nowiński J.T. 2000. Grzechotki ludności kultury łużyckiej w kontekście przestrzeni sakralnej. W: B. Gediga, D. Piotrowska (red.), Kultura symboliczna kręgu pól popielnicowych i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej. Warszawa–Wrocław–Biskupin, 259–278.
• Ostasz A., Owczarek P., Wąs M. 2011. Sprawozdanie z badań ratowniczych na stanowisku wielokulturowym w Rębielczu, stanowisko 16, AZP 16-444/104, gm. Pszczółki, woj. pomorskie. W: S. Kadrow (red.), Raport 2005–2006. Warszawa, 11–32.
• Ostasz A., Rogalski B. 2010. Troszyn, gm. Wolin, pow. Kamień Pomorski, woj. zachodniopomorskie, stan. 12, AZP 21-07/73. Opracowanie wyników badań, maszynopis w Dziale Archeologii MNS w Szczecinie i Muzeum Archeologicznym w Gdańsku.
• Ostasz A., Rogalski B. 2015. Wybrane materiały z fazy marianowskiej z osady w Troszynie, pow. Kamień Pomorski, stan. 12. W: M. Fudziński (red.), Epoka brązu i wczesna epoka żelaza na Pomorzu. Z najnowszych odkryć. Gdańsk, 57–74.
• Pietrzak M. 1987. Rumia. Cmentarzysko z młodszego okresu przedrzymskiego i wpływów rzymskich. Gdańsk.
• Pietrzak M. 1995. Z badań nad kulturami oksywską i wielbarską na lewobrzeżnym Powiślu. W: W. Filipowiak (red.), Najnowsze kierunki badań najdawniejszych dziejów Pomorza. Szczecin, 163–174.
• Pietrzak M. 1997. Pruszcz Gdański, Fundstelle 10. Ein Gräberfeld der Oksywie- und Wielbark-Kultur in Ostpommern. Kraków. Monumanta Archaeologica Barbarica 4.
• Rogalski B. 2007. Styl halsztacki w ceramice z osad z młodszego okresu przedrzymskiego z Pomorza Zachodniego. W: G. Nawrolska (red.), XV Sesja Pomorzoznawcza. Elbląg, 141–149.
• Rogalski B. 2010a. Przemiany kulturowe na Pomorzu Zachodnim i Przednim w młodszym okresie przedrzymskim (III–I w. p.n.e.). Szczecin.
• Rogalski B. 2010b. Osada ludności kultury oksywskiej w Głuszynie, pow. Słupsk, stanowisko 1. Materiały Zachodniopomorskie NS 4/5 (2007/2008), z. 1: Archeologia, 21–73.
• Rogalski B. 2011a. Wyniki badań archeologicznych na stanowisku 30 w Warszkowie, pow. Sławno, woj. zachodniopomorskie. Materiały Zachodniopomorskie NS 6/7 (2009/2010), z. 1: Archeologia, 87–121.
• Rogalski B. 2011b. Osada ludności kultury łużyckiej w Derczewie, pow. Myślibórz, stan. 31. W: M. Fudziński, H. Paner (red.), XVII Sesja Pomorzoznawcza 1. Gdańsk, 107–114.
• Rogalski B. 2017. Die Siedlungskeramik der Oksywie-Kultur in Westpommern / Ceramika osadowa kultury oksywskiej na Pomorzu Zachodnim. W: M. Meyer, P. Łuczkiewicz, B. Rauchfuß (red.), Eisenzeitliche Siedlungskeramik der Przeworsk-Kultur / Ceramika osadowa kultury przeworskiej z młodszego okresu przedrzymskiego. Berlin, 391–412.
• Rogalski B. 2018. Cmentarzysko ludności kultury jastorfskiej w Marianowie, pow. stargardzki, stan. 1. Materiały Zachodniopomorskie NS 14, 13–95.
• Schmidt V. 1997. Untersuchungen auf einem Gräberfeld der vorrömischen Eisenzeit bei Glocksin Lkr. Mecklenburg-Strelitz. Bodendenkmalpflege in Mecklenburg-Vorpommern 1996, 7–60.
• Schuldt E. 1956 Die slawische Keramik in Mecklenburg, Berlin.
• Sikorski A. 1984. Wyniki badań na osadzie wczesnośredniowiecznej w Wygodzie, stan. 6B, gm. Białogard w 1983r. Koszalińskie Zeszyty Muzealne 14, 29–41.
• Sikorski A. 1993. Dębczyno, stan. 22, gm. Białogard, woj. Koszalin (stanowisko wielokulturowe). Folia Archaeologica Posnaniensia 5, 91–114.
• Skowron J. 2014. Osada w działaniu. Osady ludności kultury przeworskiej w Polsce Środkowej od młodszego okresu przedrzymskiego do okresu wędrówek ludów. Poznań.
• Strobin A. 2011. Ceramika naczyniowa kultury oksywskiej. Gdańsk.
• Strzyżewski C., Żurawski Z. 1973. Wstępne sprawozdanie z badań wykopaliskowych na stanowisku 3 w Dzierżęcinie, pow. Sławno w 1972 r. Koszalińskie Zeszyty Muzealne 3, 90–101.
• Strzyżewski C. 1975. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych w Śmiechowie, b. pow. Koszalin na osadzie z okresu późnolateńskiego i wczesnorzymskiego. Koszalińskie Zeszyty Muzealne 5, 123–135.
• Szymczyk M. 2011. Wstępna interpretacja funkcji palenisk z osady wielokulturowej w Parnicy, stan. 8, woj. zachodniopomorskie, W: A. Jaszewska, A. Michalak (red.), Ogień – żywioł ujarzmiony i nieujarzmiony. VI Polsko-Niemieckie Spotkania Archeologiczne, Garbicz, 5–6 czerwca 2008. Zielona Góra, 311–327.
• Ślusarska K. 2009. Osadnictwo ludności kultury pomorskiej. W: L. Czerniak (red.), Łosino 14, gm. Kobylnica, woj. pomorskie (AZP 10-29/31). Ratownicze Badania Archeologiczne na trasie obwodnicy Słupska. Gdańsk, 28–33.
• Ślusarska K. 2015. Osadnictwo kultury pomorskiej na stanowisku Gdańsk Łostowice, stan. 20, W: M. Fudziński (red.), Epoka brązu i wczesna epoka żelaza na Pomorzu. Z najnowszych badań i odkryć. Gdańsk, 41–52.
• Uciechowska-Gawron A. 2007. Analiza porównawcza ceramiki łużyckiej ze stanowisk osadniczych w rejonie dolnej Odry. W: M. Fudziński, H. Paner (red.), Aktualne problemy kultury łużyckiej na Pomorzu. Gdańsk, 101–107.
• Walkiewicz B. 2000. Osada ludności kultury łużyckiej w Dębczynie, gm. Białogard. Materiały Zachodniopomorskie 45 (1999), 165–182.
• Wołągiewicz M.D. 1969. Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Drawsku Pomorskim. Materiały Zachodniopomorskie 13 (1967), 105–138
• Wołągiewicz R. 1965. Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Niemicy, pow. Sławno. Materiały Zachodniopomorskie 10 (1964), 7–76.
• Wołągiewicz R. 1967. Cmentarzysko z okresu późnolateńskiego i rzymskiego w Warszkowie, pow. Sławno. Materiały Zachodniopomorskie 11 (1965), 179–280.
• Wołągiewicz R. 1981. Kultura oksywska. W: J. Wielowiejski (red.), Prahistoria Ziem Polskich 5: Późny okres lateński i okres wpływów rzymskich. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, 156–165.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2092172