Przedpowstańcza misja Narcyza Jankowskiego (maj 1858 – lipiec 1860)

• Authors: Franciszka Ramotowska

Title variants

EN

Mission of Narcyz Jankowski prior to the Uprising (May 1858-July 1860)

Abstracts

EN

This is a part of an unfinished book Warsaw before January (its author, longtime archivist, professor of history, died in 2003 while writing this book). The hero of the book is Narcyz Jankowski, an officer in the tsarist army, who sold his property in May 1858, came to Warsaw to take part in the activities to liberate Poland. Quickly Jankowski won over to this idea several groups of young people descended from the students and the lower social strata. He organized secret meetings the so-called social teas and civilian circles. Young people who were participating in these meetings were given a patriotic readings, discussions, and military training. Jankowski got in touch with the Polish emigree groups in France, counting on their help and taking command of a future uprising by General Mierosławski. He also was hoping for favorable for Poland development of the events in Europe (among others the loss of Russia in the Crimean War, victory of Garibaldi in Italy). The Underground Committee was appointed as the chief authority and was named by General Mieroslawski Chapter of Warsaw. But soon there was a difference of opinion, then a split between the radical Jankowski and moderate Karol Majewski, who wanted to rise later after more thoroughly preparations. When Jankowski emigrated to France Majewski disbanded The Underground Committee. In July 1860, Jankowski returned to Poland. Then the Austrian authorities arrested him and transferred to the Russian, while those sentenced him to hard labor in Siberia. After 20 years he came back in the state of insanity. Dissolution of the Underground Committee was a terrible blow to the Polish national movement. Although it has not stopped its development, it has consolidated its long twofold negative character: the radical and moderate.

PL

Jest to fragment nieukończonej książki Warszawa przedstyczniowa (autorka, długoletnia archiwistka, profesor historii, zmarła w 2003 r. w trakcie jej pisania). Bohaterem tekstu jest Narcyz Jankowski, oficer armii carskiej, który sprzedał swój majątek i w maju 1858 r. przyjechał do Warszawy, aby włączyć się do działań mających na celu wyzwolenie Polski. Szybko zjednał do tej idei liczne grupy młodzieży wywodzącej się spośród studentów i niższych warstw społecznych. Organizował konspiracyjnie tzw. herbatki towarzyskie i kółka cywilne. Uczestnicząca w nich młodzież oddawała się lekturom patriotycznym, dyskusjom oraz szkoleniu wojskowemu. Jankowski nawiązał współpracę z polskimi ugrupowaniami emigracyjnymi we Francji, licząc na ich pomoc i objęcie dowództwa przyszłego powstania przez gen. Mierosławskiego. Liczył też na rozwój sprzyjających dla sprawy polskiej wydarzeń w Europie (były to m.in. przegrana Rosji w wojnie krymskiej, zwycięstwa Garibaldiego we Włoszech). Powołano jako władzę naczelną Komitet Konspiracyjny, który gen. Mierosławski nazwał Kapitułą Warszawską. Wkrótce jednak doszło do różnicy zdań, a następnie do rozłamu między radykalnym Jankowskim a działaczem umiarkowanym, Karolem Majewskim, który chciał przyszłe powstanie przygotować później i gruntowniej. Po wyjeździe Jankowskiego do Francji Majewski rozwiązał Komitet Konspiracyjny. W lipcu 1860 r. wracającego do kraju Jankowskiego aresztowały władze austriackie i przekazały rosyjskim, te zaś skazały go na katorgę na Syberii. Po 20 latach powrócił z niej w stanie obłąkania. Rozwiązanie Komitetu Konspiracyjnego było ciosem dla polskiego ruchu narodowego. Chociaż nie powstrzymało jego rozwoju, to jednak na długo utrwaliło jego niekorzystny dwutorowy charakter: radykalny i umiarkowany.

Keywords

PL

powstanie styczniowe; Narcyz Jankowski; konspiracja

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2012
• Issue: 19
• Pages: 223-245

Dates

published

2012

Contributors

author

Franciszka Ramotowska

• Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych, Stała Komisja Śledcza, sumariusz imienny nr 1-2
• Archiwum PAN, Teka Konrada Górskiego
• Baranowski I., Pamiętniki (1840-1862), wyd. A. Wrzosek, Poznań 1923
• Beiersdorf O., Kijów w powstaniu styczniowym [w:] Kraków – Kijów, Kraków 1969
• Beiersdorf O., Nurt rewolucyjny na terenie Krakowa w okresie powstania styczniowego [w:] Kraków w powstaniu styczniowym, red. K. Olszański, Kraków 1968
• Biblioteka Publiczna (dawniej Lenina) w Moskwie, zesp. 324, t. I, cz. 1
• Dokumenty Komitetu Centralnego Narodowego i Rządu Narodowego 1862-1864, red. E. Halicz, S. Kieniewicz, I. Miller, do druku przygotowali: D. Fajnhauz, S. Kieniewicz, F. Ramotowska, W. Śliwowska, Wrocław 1968
• Dzieło Jankowskiego, „Byłoje” 1907, nr 2
• Dziennik Kijowski, 6/19 IV 1910 r., nr 92
• Falkowicz S., Idiejno-politiczeskaja bor’ba w polskom oswoboditielnom dwiżenii 50-60 godow XIX wieka, Moskwa 1966
• Frumienkow G.G., Krużok N. Jankowskiego, „Woprosy Istorii” 1955, nr 1
• Gosudarstwiennyj Archiv Rossijskoj Fiedieracji (Państwowe Archiwum Federacji Rosyjskiej, Moskwa), zesp. 109, (III O), 1 eksp., 1860 r.
• Górski K., Stanisław Krzemiński, Wilno 1936
• Jankowski Narcyz [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. X/1, z. 44, s. 545-547 (artykuł redakcyjny)
• Janowski Józef Kajetan, Pamiętniki o powstaniu styczniowym. Czasy przedpowstaniowe 1854-1862, t. 3, Warszawa 1931
• Jeż T.T. [Z. Miłkowski], Od kolebki przez życie. Wspomnienia. Do druku przygotował A. Lewak, wstęp A. Brückner, t. 2, Kraków 1936
• Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa 1983
• Kieniewicz S., Warszawa w powstaniu styczniowym, Warszawa 1983
• Mierosławski L., Pamiętnik (1861-1863). Wyd. J. Frejlich, Warszawa 1924
• Miłkowski Z., W Galicji i na Wschodzie. Przyczynek do dziejów powstania 1863, Poznań 1880
• Miśko D., Historia założenia i rozwoju Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Uczniów Uniwersytetu Jagiellońskiego w 25. rocznicę jubileuszową, Kraków 1891
• Nagórska-Rudzka W., Młodzież Kongresówki w latach 1855-1861, „Przegląd Historyczny” 1934
• Przed powstaniem styczniowem. Rozprawa w Kole literacko-artystycznym we Lwowie nad książką Historya dwóch lat 1861-1862 przez Z.L.S. [W. Przyborowskiego], cz. 1-2, Lwów 1894
• Ramotowska F., Narodziny tajemnego państwa polskiego 1859-1862, Warszawa 1990
• Ramotowska F., Warszawskie komitety ruchu narodowego w latach 1859-1861 [w:] Warszawa XIX wieku, z. 2, Warszawa 1971
• Ruch społeczno-polityczny na Ukrainie w 1856-1862 r., red. E. Halicz, W. Koroluk, G. Marachow, S. Pilkiewicz, F. Szewczenko; wyboru dokumentów dokonali: L. Obuszenkowa, W. Pawełko, B. Sukaczew, pod kierownictwem G. Marachowa, Kijów 1963
• Rudzka W., Karol Majewski w latach 1859-1864, Londyn 1964
• Szelągowski A., Dzieje Polski w czasach powstania styczniowego [w:] Polska jej dzieje i kultura, t. 3, księga 5, Warszawa 1927
• Śliwowska Wiktoria, Franciszka Ramotowska (1922-2003), „Kwartalnik Historyczny”, R. CXI, Warszawa 2004, nr 1, s. 177-178
• Z.L.S. [W. Przyborowski], Historya dwóch lat: 1861-1862, t. 1, Kraków 1892
• Zarys powstania styczniowego opracowany w warszawskiej cytadeli, red. S. Kieniewicz, T. Kopriejewa, L. Szyłow, do druku przygotowali: S. Kieniewicz, T. Kopriejewa, J. Sztakelberg przy współpracy O. Morozowej, F. Ramotowskiej, W. Śliwowskiej, Wrocław 1985
• Zbiór zeznań śledczych o przebiegu powstania styczniowego, red. S. Kieniewicz, T. Kopriejewa, I. Miller, do druku przygotowali S. Kieniewicz, T. Kopriejewa, Z. Stankiewicz, J. Sztakelberg, Wrocław 1965
• Zeznania śledcze o powstaniu styczniowym, opracował i przygotował do druku S. Kieniewicz, Wrocław 1965
• Zgórniak M., Młodzież akademicka Uniwersytetu Jagiellońskiego wobec wydarzeń politycznych lat 1846-1866, [w:] Studia z dziejów młodzieży Uniwersytetu Krakowskiego od Oświecenia do połowy XX wieku, t. I, Kraków 1964
• Żmichowska N., Listy do rodziny i przyjaciół, t. 2, Kraków 1885

Identifiers

Biblioteka Nauki

22792659