Kapłani uniccy w eparchii przemysko-samborskiej za rządów biskupa Atanazego Krupeckiego (1610–1652)

• Authors: Jacek Krochmal

Title variants

EN

Uniate priests in the Eparchy of Przemyśl-Sambor under the reigns of Bishop Atanazy Krupecki (1610–1652)

Abstracts

EN

The article lists the Uniate priests of the Eparchy of Przemyśl-Sambor under the reign of Bishop Atanazy Krupecki (1610–1652). This issue was overlooked in the existing historiography. The query was performed in the sources, that allowed the religious identification of a single priests, and thus, it was possible to distinguish whether the one was Uniate or Orthodox. The identification was carried out on the basis of the records of parishes created by the owners of the goods where the church was located. There was collected information about 95 Uniate priests and 12 more who probably were Uniates. Krupecki was the one who created the Uniate hierarchical structure in the Eparchy of Przemyśl-Sambor. This structure covered all the offices and the entire area of the vast diocese. The name register of the Uniate clergy allowed to determine the names of the following: one bishop ordinary, two bishops coadjutor, two vicars-general, nineteen kryłoszan [‘Russian cathedral canons’], three protopop [Russian dean] and two of them most probably Uniate, ten basilians monks incl., two monastery igumens, and additionaly one basilian nun (probably Uniate), and 71 popes (and additionally 11 popes probably Uniate) as well as three deacons. There were more functions and offices than exercising them priests, because many priests cumulated benefices and ecclesiastical dignities. Majority of the Uniate popes were to be found in the royal estates. The information about the 52 Uniate popes (and further 5 popes who probably were Uniates) was found in 11 districts. Most of the popes were in the royal estate called Sambor estate (21 Uniate popes and one probably Uniate). From the gentry villages was retrieved information on 5 Uniate popes (and one probably Uniate). In cities and towns belonging to the Latin Bishops of Kraków and Przemyśl cities and to the Uniate bishop of Przemyśl were indentified 10 popes of the Uniate denomination (and 4 probably Uniate). Some priests served more than one church. Under the care of the Uniate popes were 52 churches, including 6 in the cities and 46 in the villages. Among the collaborators of bishop Krupecki who occupied important offices in the eparchy were priests from outside the diocese of Przemyśl, who changed the rite from the Latin into the Greek one. The group was joined by only a few local Russians, who took the position in cathedral kryłos of Przemyśl. Many popes received parishes under the condition of their accession to the Union. The information about the Uniate priests cannot be treated as a closed list. The list will be developed in a result of further archival queries.

Keywords

PL

przemyska diecezja prawosławna; przemyska diecezja greckokatolicka; przemysko-samborska diecezja; unia kościelna; Atanazy Krupecki

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2014
• Issue: 21
• Pages: 137-170

Dates

published

2014

Contributors

author

Jacek Krochmal

• Archiwum Główne Akt Dawnych, Warszawa

References

• Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego bernardyńskiego we Lwowie, t. 1, 10, 20-21, Lwów 1868-1911
• Akta miasta Przemyśla (1356–1389) 1402–1944 (1945–1983), oprac. J. Krochmal, t. 2, Przemyśl 2000
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Metryka Koronna, sygn. 155-156, 163, 166-172, 175-176, 180, 185, 189, 192, 195; Archiwum Zamoyskich, sygn. 424, 895
• Archiwum Państwowe w Przemyślu, Archiwum Biskupstwa Greckokatolickiego w Przemyślu, sygn. 69D, 71D, 76D, 78D-79D, 81D-83D, 87D, 95D-100D, 118D, 143D; ABGK, sygn. 31, 144, 186; Akta miasta Przemyśla, sygn. 91, 237, 586-587, 589, 799, 833, 840, 875-876, 1076, 1096, 1218
• Baán I., La pénétration de l'uniatisme en Ukraine subcarpatique au XVIIe siècle, “Dix-septième siècle”, 2003/3, nr 220
• Bębynek W., Starostwo muszyńskie. Własność biskupstwa krakowskiego, „Przewodnik Naukowy i Literacki”. Dodatek do „Gazety Lwowskiej”, R. 42, 1914
• Bendza M., Prawosławna diecezja przemyska w latach 1596–1681. Studium historyczno-kanoniczne, Warszawa 1982
• Bendza M., Sytuacja wyznaniowa na terenie Klucza Muszyńskiego w XVII wieku, „Rocznik Teologiczny”, R. 22, 1980, z. 1
• Bibliografia literatury polskiej Nowy Korbut, t. 3, Piśmiennictwo staropolskie, red. R. Pollak, Warszawa 1965
• Bieńkowski L., Organizacja Kościoła Wschodniego w Polsce [w:] Kościół w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 2, Wieki XVI–XVIII, Kraków 1969
• Boniecki A., Herbarz polski, cz. 1, t. 4, Warszawa 1901
• Brückner A., Spory o unię w dawnej literaturze, „Kwartalnik Historyczny”, R. 10, 1896
• Byliński J., Przerębski (Przerembski) Maksymilian [w:] PSB, t. 28, s. 761
• Chodynicki K., Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska. Zarys historyczny 1370–1632, Warszawa 1934
• Ćwikła L., Polityka władz państwowych wobec Kościoła prawosławnego i ludności prawosławnej w Królestwie Polskim, Wielkim Księstwie Litewskim oraz Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1344-1795, Lublin 2006
• Czajkowski J., Cerkwie na Podkarpaciu w XVII do XIX w. (w świetle źródeł archiwalnych) [w:] Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 2, red. J. Czajkowski, Sanok 1994
• Dodatek Tygodniowy do „Gazety Lwowskiej”, 1852, nr 1,
• Dzięgielewski J., O tolerancję dla zdominowanych. Polityka wyznaniowa Rzeczypospolitej w latach panowania Władysława IV, Warszawa 1986
• Fastnacht A., Dzieje Leska do 1772 roku, Rzeszów 1988
• Gil A., Chełmska diecezja unicka 1596–1810. Dzieje i organizacja, Lublin 2005
• Gottfried K., Z przeszłości Radymna, „Rocznik Przemyski”, t. 10, 1965
• Grabowski T., Z dziejów literatury unicko-prawosławnej w Polsce 1630–1700, Poznań 1922
• Harasiewicz M., Annales Ecclesiae Ruthenae […], Leopoli 1862
• Janeczek A., Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w., Wrocław-Warszawa-Kraków 1991
• Katalog dokumentów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, cz. 1, oprac. A. Fastnacht, Wrocław 1953
• Kempa T., Protopop słucki Andrzej Mużyłowski – antagonista unii brzeskiej z pierwszej połowy XVII wieku [w:] Od Kijowa do Rzymu. Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej ze Stolicą Apostolską i Ukrainą, red. M. R. Drozdowski, W. Walczak, K. Wiszowata-Walczak, Białystok 2012
• Kempa T., Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Toruń 2007
• Kiryk F., Miasta kresu muszyńskiego w okresie przedrozbiorowym, „Przemyskie Zapiski Historyczne”, R. 4–5, 1987
• Kowalska H., Krupecki Aleksander Oleksowicz [w:] PSB, t. 15, s. 406–407
• Krawczuk W., Metryka Koronna za Zygmunta III Wazy. Początki Archiwum Koronnego Warszawskiego w świetle spisów z 1620 i 1627 roku, Kraków 1995
• Krawczuk W., Pisarze kancelarii koronnych Zygmunta III Wazy, „Studia Historyczne”, R. 36, 1993
• Krochmal J., Duchowieństwo unickie eparchii przemysko-samborskiej w latach 1596–1609, „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 20, 2013
• Krochmal J., Przemyskie testamenty staropolskie, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, t. 6, 1989
• Krochmal J., Unia kościelna w eparchii przemyskiej w latach 1596–1679, „Premislia Christiana”, t. 7, 1997, s. 75–102
• Krochmal J., Unia w diecezji przemyskiej w XVII wieku [w:] Unia brzeska z perspektywy czterech stuleci, red. J. S. Gajek, S. Nabywaniec, Lublin 1998
• Krochmal J., Unia w eparchii przemysko-samborskiej za rządów władyki Atanazego Krupeckiego (1609–1652) [w:] Kościół. Społeczeństwo. Kultura. Prace ofiarowane Profesorowi Wiesławowi Müllerowi z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej i dydaktycznej, red. J. Drob, H. Łaszkiewicz, A. Stasiak, B. Szady, C. Taracha, Lublin 2004, s. 117–131
• Krzemieniecki J., Kilka dokumentów do dziejów grecko-katolickich parafij w dobrach muszyńskich dawnego biskupstwa krakowskiego, Kraków 1935
• Księga gromadzka wsi „Torki” 1569–1695 [w:] Księgi sądowe wiejskie, t. 1, wyd. B. Ulanowski [seria: Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, t. 11], Kraków 1921
• Kuczera A., Samborszczyzna. Ilustrowana monografia miasta Sambora i ekonomii samborskiej, t. 1, Sambor 1935
• Likowski E., Unia brzeska (r. 1596), Warszawa 1907
• Litterae Episcoporum Historiam Ucrainae illustrantes (1600–1900), ed. A. G. Welykyj, t. 2, Romae 1973
• Litterae nuntiorum apostolicorum historiam Ucrainae illustrantes (1550–1850), t. 3, ed. A. G. Welykyj, Romae 1959
• Lorens B., Prawosławie i unia w eparchii przemyskiej na forum sejmiku wiszeńskiego w XVII wieku [w:] Śladami unii brzeskiej, red. R. Dobrowolski, M. Zemło, Lublin-Supraśl 2010, s. 37–62
• Łoziński W., Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, oprac. J. Tazbir, Warszawa 2005 (wyd. VII)
• Markunas A., Uczitiel T., Terminologia kościelna. Mały słownik opisowy polsko-ukraiński i ukraińsko-polski. Церковна термінологія. Малий тлумачний словник польсько-український та українсько-польський, Poznań 1995
• Metryka Ruska (Wołyńska). Regesty dokumentów kancelarii koronnej dla ziem ukraińskich (województw wołyńskiego, bracławskiego, kijowskiego i czernihowskiego) 1569-1673, oprac. H. Boriak, L. Demczenko, P. Kennedy Grimsted, N. Jakowenko, W. Krawczenko, W. Straszko, K. Wysłobokow, H. Wajs, wstęp P. Kennedy Grimsted, Kijów 2002
• Monumenta Ucrainae Historica, coll. A. Šeptyckyj, t. 2, Romae 1965
• Nabywaniec S., Diecezja przemyska obrządku wschodniego w okresie sporów prawosławno-unickich [w:] Polska-Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, pod red. S. Stępnia, t. 3, Przemyśl 1996, s. 39–50
• Nabywaniec S., Uniccy biskupi przemyscy w latach 1610–1991. Szkice biograficzne, Rzeszów 1995
• Namysłowski T. L., Plac, na którym się schizmatyk nie ostoi, Wilno 1628
• Pawłowski F., Premislia sacra sive series et gesta episcoporum r. l. Praemisliensium. E fontibus domesticis et extraneis congressit […], Cracoviae 1869
• Pelesz J., Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom, Bd. 2, Wiedeń 1880
• Piwowar E., Prawosławna diecezja przemyska w XVII wieku, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, t. 5, 1988
• Półćwiartek J., Z badań nad rolą gospodarczo-społeczną plebanii na wsi pańszczyźnianej ziemi przemyskiej i sanockiej w XVI–XIX wieku, Rzeszów 1974
• Prochaska A., Władyka Krupecki w walce z dyzunią, „Przegląd Powszechny”, R. 35, 1918, t. 139–140, s. 731–752; R. 36, 1919, t. 141–142, s. 38–47, 283–294, 359–365
• Prochaska A., Z dziejów unii brzeskiej, „Kwartalnik Historyczny”, t. 10, 1896
• Prochaska A., Z walki o tron władyczy przemyski, „Przegląd Powszechny”, R. 37, 1920, t. 147–148
• Przyboś A., Potocki Stanisław [w:] PSB, t. 28, s. 150
• S. Josaphat Hieromartyr. Documenta Romana Beatificationis et Canonizationis, ed. A. Welykyj, t. 1, Romae 1952
• Sarna W., Dzieje diecezji przemyskiej obrządku łać., cz. 1, Episkopat przemyski o. ł., Przemyśl 1902
• Skruteń J., Chmielowski Prokop [w:] PSB, t. 3, Kraków 1937, s. 327
• Śliwa T., Kościół prawosławny w Rzeczypospolitej w latach 1596–1696 [w:] Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 1, cz. 2, Poznań-Warszawa 1974
• Śliwa T., Kościół unicki w Polsce w latach 1596–1696 [w:] Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 1, cz. 2, Poznań-Warszawa 1974
• Śliwa T., Sieciński Stanisław [w:] PSB, t. 36, s. 521
• Śliwa T., Stanisław Sieciński, biskup przemyski 1609–1619, „Premislia Christiana”, t. 6, 1993–1995
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. F. Sulimierski i in., t. 5, Warszawa 1884
• Sołtys W., Sanok jako miejsce kultu religijnego chrześcijan obrządku wschodniego (do 1939 r.) [w:] Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 2, red. J. Czajkowski, Sanok 1994
• Stradomski J., Spory o „wiarę grecką” w dawnej Rzeczypospolitej, Kraków 2003
• Strzetelska Grynbergowa Z., Staromiejskie. Ziemia i ludność, Lwów 1899
• Szaraniewicz I., Kościelna unia na Rusi i wpływ jej na zmianę społecznego stanowiska świeckiego duchowieństwa ruskiego, Lwów 1899
• Szaraniewicz I., Rzut oka na beneficja Kościoła Ruskiego za czasów Rzeczypospolitej Polskiej pod względem historii, przede wszystkiem o stosunku świeckiego duchowieństwa ruskiego w Galicji do ziemi w tym okresie, Lwów 1875
• Szegda M., Bazylianie [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 2, Lublin 1976, kol. 140
• Szegda M., Działalność prawno organizacyjna metropolity Józefa IV Welamina Rutskiego (1613–1637), Warszawa 1967
• Szegda M., Sakowicz (Isakowicz) Kalikst [w:] PSB, t. 34, s. 343
• Tatarenko L., Violence et luttes religieuses dans la Confédération polono-lithuanienne (fin XVIe – milieu du XVIIe siècle): l’exemple de la confrontation entre uniates et orthodoxies, “Revue historique”, 2008/4, nr 648
• Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia, ed. A. Thainer, t. 3, Romae 1863
• Wiszniewski M., Historya literatury polskiej, t. 8, Kraków 1851
• Znosko A., Mały słownik wyrazów starocerkiewnosłowiańskich i terminologii cerkiewno-teologicznej, Warszawa 1983
• Акты, относящіеся къ исторіи западной Россіи, собранные и изданные Археографическою коммиссіею, t. 4, 1588–1632, Санктпетербургъ 1851, t. 4
• Акты, относящіеся къ исторіи южной и западной Россіи, собранные и изданные Археографическою коммиссіею, t. 2, 1599–1637, Санктпетербургъ 1865
• Археографическій сборникъ документовъ относящихся къ исторіи сіверо-западной Руси издаваемый при Управленіи Виленскаго учебнаго округа, t. 6, Wilno 1869
• Архивъ юго-западной Россіи, издаваемый Коммиссіею для разбора древнихъ актовъ, состоящей при Кіевскомъ, Подольскомъ и Волынскомъ Генералъ-Губернатори, cz. 1, t. 10, Кіевъ 1904; cz. 1, t. 8/1, Кіевъ 1914
• Балик Б. І., Інокентій Іван Винницький єпископ перемиський, самбірський, сяніцький (1680–1700), Rzym 1978
• Блажейовський Д., Ієрархія Київської Церкви (861–1996), Львів 1996
• Ваврик М. М., Нарис розвитку і стану василіянського чина XVII-XX ст. Топографічно-статистична розвидка, Rzym 1979
• Голубев С., Исторія Кіевской духовной академіи, cz. 1, Kijów 1886
• Голубев С., Кіевській митрополитъ Петръ Могила и его сподвижники (олытъ церковно-историческаго изслідованія), t. 2, Приложенія, Kijów 1898
• Грушевський М., Історія України-Руси, t. 6-7, Київ-Львів 1907-1909
• Грушевський М., Чи маємо автентичні грамоти кн. Льва? Критично-історична розвідка, Lwów 1902 (nadbitka z „Записки НТШ”, t. 45, 1902)
• Добрянскiй А., Исторія епископовъ трехъ соединенныхъ епархій, перемышльской, самборсой и саноцкой, отъ найдавнейших временъ до 1794 г., cz. 2, Lwów 1893
• Коялович М., Литовская церковная унія, С. Петербург : тип. Н. Тихменева , 1859-1861
• Львівська національна наукова бібліотека України імені В.Стефаника, Відділ рукописів, f. 5, sygn. 3863/III
• Описаніе документовъ Архива западнорусскихъ уніатскихъ митрополитовъ (1470-1700), t. 1, С.-Петербургъ 1897
• Пам’ятки [Археографічний щорічник]. Архів Української Цєркви. Monuments. Archivum Ecclesiae Ruthenae, t. 3, cz. 1, Докумєнти до історії унії на Волині і Київщині кінця XVI – першої половини XVII ст., упорядник тому М. В. Довбищенко, Kijów 2001
• Петрушевичъ А. С., Дополненія ко Сводной галицко-русской лiтописи съ 1600 по 1700 годъ изданной въ Львові 1874 года, Львовъ 1891
• Петрушевичъ А. С., Сводная галицко-русская лiтопись съ 1600 по 1700 годъ [w:] Литературный сборникъ издаваемый Галийко-русскою Матицею 1872 и 1873, Львовъ 1874
• Схиматісмъ всего клира рускаго-католического Богом спасемои Епархіи Перемышльской на годь оть рожд. Хр. 1879, Перемышль 1879
• Тимошенко Л., Перемишльський єпископ Михайло Копистенський (життя та діяльність), „Дрогобицький краєзнавчий збірник”, вип. 6, 2002
• Центральний державний історичний архів України у Львові (ЦДІАЛ), f. 13, op. 1, sygn. 327-328, 331, 377-379; f. 14, op. 1, sygn. 75; ; f. 15, op. 1, sygn. 50, 143; f. 84, op. 1, sygn. 1; f. 129, op. 3, sygn. 256
• Юрковський М., Староукраїнська сакральна термінологія (назви осіб), „Варшавські українознавчі записки”, z. 1, 1989

Identifiers

Biblioteka Nauki

1064819