Społeczność greckokatolicka w Galicji w okresie inwazji rosyjskiej (1914–1915)

• Authors: Anna Krochmal

Title variants

EN

The Greek Catholic Community of Galicia during the invasion of Russia (1914–1915)

Abstracts

EN

Galicia – peripheral part of the Habsburg monarchy – played a key role in the First World War. Its strategic location between Austro-Hungarian Empire and Russia resulted in the direct inclusion of multi-ethnic and multi-faith community of Galicia in global armed conflict. The Russian invasion of Galicia and double siege of the fortress of Przemyśl by the Russians had long-term political, material and spiritual effects for the local community. The article focuses on the situation of the Ukrainian population in Galicia in the first two years of the war. Particular attention was paid to the attitude of the Greek Catholic Church, its bishops, clergy and followers to the events of 1914–1915. The Greek Catholic community, mostly loyal to the Habsburg monarchy, was affected by the repressions of the authorities and Austro-Hungarian troops in the first weeks of the war. The reason for this was pro-Russian movement growing in many regions of Galicia before 1914 and promotion of the Orthodox denomination. After the outbreak of the war, many lay people and priests of the Greek-Catholic denomination were accused of supporting Russia and placed in internment camps in the interior of the monarchy. The loss of the parish clergy periodically reached 50% of the pre-First World War state. The Russian forces invading Galicia fought with the Ukrainian national movement and its activists. The aim of the Russian authorities was russification of the community of Galicia and conversion of the Greek Catholics to Greek Orthodox. This was to ensure integration of the territory of the tsarist empire. Drastic methods that were introduced to implement these plans, including the arrest and detention in the depths of Russia of the head of the Greek Catholic Church, Metropolitan Andrzej Szeptycki did not bring the expected results. Interesting results gave a study based on previously unknown sources of the Church from the State Archives in Przemyśl holdings. Records showed that the percentage of people – staunch supporters of Russia, who decided to leave voluntarily Galicia, together with the Russian army did not exceed 1% of the total population in the Uniate Diocese of Przemyśl. Months of fighting in Galicia resulted in material losses, including burning of dozens of villages and towns, destruction of the sacred objects (including historic churches and their equipment), looting of cultural property by the Russians. The dramatic events of the war eventually led to the weakening of the pro-Russian movement in Galicia and achievement of decisive advantage in the society by the Ukrainian National party, strongly supported by the Greek Orthodox Church.

Keywords

PL

Galicja; inwazja rosyjska (1914-1915); I wojna światowa; grekokatolicy; Kościół greckokatolicki; Przemyśl twierdza

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2014
• Issue: 21
• Pages: 227-255

Dates

published

2014

Contributors

author

Anna Krochmal

• Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Warszawa

References

• An-ski S., Tragedia Żydów galicyjskich w czasie I wojny światowej. Wrażenia i refleksje z podróży po kraju, z hebrajskiego przeł. K. M. Majus, Przemyśl 2010
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Informator o zasobie archiwalnym, red. D. Lewandowska, Warszawa 2008
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zasobie, t. 2, Epoka porozbiorowa, red. F. Ramotowska, Warszawa 1998
• Archiwum Główne Akt Dawnych, Austriackie sądy wojskowe okręgu X Korpusu w Przemyślu, sygn. 230–231, 235–238, 240–246, 249–258, 263–268, 290–298, 313–328; Austriackie sądy wojskowe okręgu XI Korpusu we Lwowie, sygn. 2–22, 723–724; C. i k. Komenda 1 Korpusu / Komenda Wojskowa w Krakowie, sygn. 68–81, 85–92, 99–108; C. i k. Komenda Twierdzy Kraków, sygn. 21–22, 32–33, 4, 50–54, 115; C.K. Ministerstwo Sprawiedliwości, sygn. 328–331; Wywiad 3. i 7. Armii, sygn. 143, 215;
• Archiwum Państwowe w Przemyślu, Archiwum Biskupstwa Greckokatolickiego w Przemyślu, sygn. 434, 437, 443, 5142-5143, 5601, 9444; ABGK akcesja, sygn. 497
• Bachmann K., Ein Herd der Feindschaft gegen Russland. Galizien als Krisenherd in den Beziehungen der Donaumonarchie mit Russland (1907–1914), Wien 2001
• Bachmann K., Twierdza Przemyśl jako teren działań szpiegowskich na rzecz Rosji w przededniu I wojny światowej, „Studia Przemyskie”, t. 2, 2004
• Belagerung und Gefangenschaft. Vom Przemyśl bis Russisch-Turkestan. Das Kriegstagebuch des Dr. Richard Ritter von Stenitzer 1914–1917, Graz 2010
• Białynia Chołodecki J., Lwów w czasie okupacji rosyjskiej (3 września 1914 – 22 czerwca 1915). Z własnych przeżyć i spostrzeżeń, Lwów 1930
• Bogdanowski J., Fortyfikacje austriackie na terenie Galicji w latach 1850–1914, Kraków 1993
• Bogdanowski J., Twierdza Przemyśl [w:] Teka Konserwatorska. Polska południowo-wschodnia, t. 4, Rzeszów 1991
• Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy we Lwowie. Przewodnik po zasobie archiwalnym, oprac. A. Krochmal, Warszawa 2005
• Chwalba A., Samobójstwo Europy. Wielka wojna 1914–1918, Kraków 2014
• Dalecki M., Mielnik A. K., Oblężenia i okupacja Przemyśla przez Rosjan w latach 1914–1915 według kroniki szkoły ludowej czteroklasowej męskiej imienia św. Jana Kantego, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, t. 23, 2013
• Davies N., Europa. Rozprawa historyka z historią, Kraków 2007
• Dąbrowski J., Wielka wojna 1914–1918. Na podstawie najnowszych źródeł, t. 7, cz. 2, Warszawa 1937
• Forstner F., Twierdza Przemyśl, Warszawa 2000
• Galik P., Miasta galicyjskie jako garnizony armii austro-węgierskiej w przededniu I wojny światowej [w:] Studia z dziejów prowincji galicyjskiej, red. A. Galos, Wrocław 1993
• Gaul J., Na tajnym froncie. Działalność wywiadowczo-informacyjna obozu niepodległościowego w latach 1914–1918, Warszawa 2001
• Gaul J., Służby wywiadowczo-informacyjne Austro-Węgier wobec radykalnego ruchu niepodległościowego w Królestwie Polskim 1914–1918, Warszawa 2006
• Gilewicz A., Twierdza Przemyśl w XIX i XX w. (Budowa, oblężenie, rola w I wojnie światowej), „Rocznik Przemyski”, 1968, t. 12, s. 149–192
• Grodziski S., Franciszek Józef I, Wrocław 1983
• Hardy P. S., Военние преступления Габсбурской монархии 1914–1917 гг. Галицкая голгота, cz. 1, Hardy Lane 1964
• Konstantyn Czechowicz. Korespondencja greckokatolickiego biskupa przemyskiego z lat 1897–1914, wyd. A. Krochmal, Przemyśl 1998
• Księga pamiątkowa i adresowa wygnańców wojennych z Galicyi i Bukowiny 1914–1915, red. A. Chmurski, cz. 1, Lwów; cz. 2, Kraków; cz. 3, Prowincya i Bukowina, Wiedeń 1915
• Künigl Ehrenburg I., W oblężonym Przemyślu. Kartki z dziennika z czasów wielkiej wojny (1914–1918), oprac. S. Stępień, Przemyśl 2010
• Liulevicius V. G., War Land on the Eastern Front. Culture, National Identity and German Occupation in World War I, Cambridge 2000
• Longchamps de Berier B., Ochrzczony na szablach powstańczych… Wspomnienia (1884–1918), Wrocław 1983
• Majus K. D., Wielkie Oczy. Studia z dziejów wieloetnicznego galicyjskiego miasteczka, Przemyśl 2013
• Małecki J. M., Zarys dziejów Polski 1864–1939, Kraków 1991
• Matzel E., Benedykt XV wobec wojny światowej, Kraków 1916
• Minois G., Kościół i wojna. Od czasów Biblii do ery atomowej, Warszawa 1998
• Moklak J., Łemkowszczyzna w drugiej Rzeczypospolitej. Zagadnienia polityczne i wyznaniowe, Kraków 1997
• Mrozek T., Afisze, plakaty i druki ulotne z terenu Przemyśla w zasobie Archiwum Państwowego w Przemyślu. Inwentarz zespołu archiwalnego, Przemyśl 2001
• Mróz M., Działalność unijna metropolity Andrzeja Szeptyckiego w Rosji i w Polsce w latach 1917–1922 [w:] Metropolita Andrzej Szeptycki. Studia i materiały, red. A. Zięba, Kraków 1994, s. 169–180
• Nowa Gazeta Jarosławska, nr 14, 1914 r.
• Nowy Głos Przemyski, nr 31, 1914 r.
• Olejko A., Karpacka wojna trzech cesarzy. Z działań wojennych I wojny światowej na lądzie i w powietrzu, Rzeszów 2013
• Osadczy W., Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji, Lublin 2007
• Pająk J. Z., Od autonomii do niepodległości. Kształtowanie się postaw politycznych i narodowych społeczeństwa Galicji w warunkach Wielkiej Wojny 1914–1918, Kielce 2012
• Pełczyński E., Prawosławie w Galicji w świetle prasy ruskiej we Lwowie z czasów inwazji 1914–1915 r., Lwów 1918
• Polonika w Austriackim Archiwum Państwowym 1772–1918, oprac. J. Gaul, Warszawa 2003
• Polska Gazeta Kresowa, nr 15, 21; 1914 r.
• Rauchensteiner M., Wojna rozpętana we Wiedniu? Udział Austro-Węgier w wybuchu pierwszej wojny światowej – Problem Bałkanów? [w:] Między Wiedniem a Lwowem. Referaty polsko-austriackiej sesji poświęconej 80 rocznicy wybuchu pierwszej wojny światowej, Warszawa 17 listopada 1994 r., red. A. Rzepniewski, Warszawa 1996, s. 11–26
• Reconstructing a national identity. The Jews of Habsburg Austria during World War I, New York 2001
• Ronge M., Dwanaście lat służby wywiadowczej, Warszawa 1992
• Rożański J., Tajemnice przemyskiej twierdzy, Przemyśl 1995
• Rożański J., Twierdza Przemyśl, Rzeszów 1983
• Seifert-Jabłońska H., Dziennik z oblężonego Przemyśla 1914–1915, Przemyśl 1994
• Skruteń J., Czechowicz Konstanty [w:] PSB, t. 4, s. 311–312
• Stone N., The Eastern Front 1914–1917, London 1975
• Sukiennicki W., East Central Europe during World War I: from foreign domination to national independence, vol. 1, New York 1984
• Szydłowski T., Dzwony starodawne z przed r. 1600 na obszarze b. Galicji, Kraków 1922
• Szydłowski T., Ruiny Polski. Opis szkód wyrządzonych przez wojnę w dziedzinie zabytków sztuki na ziemiach Małopolski i Rusi Czerwonej, Kraków 1919
• Tarnawski S. [K. M. St.], Cerkiew unicka we Wschodniej Małopolsce w czasie inwazji rosyjskiej (1914–1917). Fakty i refleksye, Lwów 1920
• Vit J., Wspomnienia z mojego pobytu w Przemyślu podczas rosyjskiego oblężenia 1914–1915, Przemyśl 1995
• Watulewicz J., Z pamiętników proboszcza łac. w Felsztynie skreślonych w latach wojny światowej 1914–1919, Przemyśl 1920
• Wendland A. W., Die Russophilen in Galizien. Ukrainische Konservative zwischen Österreich und Russland, Wien 2001
• Wieliczko M., Walki w okolicach twierdzy przemyskiej w latach 1914–1915 na łamach prasy polskiej, Przemyśl 1992
• www.agad.archiwa.gov.pl/metodyka/ck_ministerstwa.html [dostęp: 2014-05-16]
• www.archiwa.gov.pl/sezam/sezam.php [dostęp: 2014-05-16]
• Zgórniak M., 1914–1918. Studia i szkice z dziejów I wojny światowej, Kraków 1987
• Zielecki A., Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku [w:] Sanok. Dzieje miasta, red. F. Kiryk, Kraków 1995
• Zieliński Z., Papiestwo i papieże dwóch ostatnich wieków, wyd. IV, Poznań 2007
• Галицьке намісництво (1772–1921). Архівно-бібліографічний фондовий покажчик, Київ 1990
• Левицький К., Історія визвольних змагань галицьких Українців з часу світової війни 1914–1918, ч. 1, Львів 1929
• Львівська національна наукова бібліотека України імені В. Стефаника, f. 5, sygn. 5253/I, Antoni Siewiński, Pamiętnik z czasów wojny światowej z wyszczególnieniem najazdu moskiewskiego na Buczacz
• Митрополит Андрей Шептицький. Життя і діяльність. Документи і матеріали 1899–1944, т. 1, Церква і церковна єдність, Львів 1995; т. 2, кн. 1–2, Церква і суспільне питання, Львів 1998–1999
• Петрий І. Я., Характеристика мемуарних джерел до історії побуту Східної Галичини часу першої світової війни, „Вісник Львівської комерційної академії”, серія: Гуманітарні науки, випуск 9, Львів 2010
• Попик С., Українці в Австрії 1914–1918. Австрийська політика в українському питанні періоду великої війни, Киів-Чернівці 1999
• Уська У., Українське національне питання у відносинах Авсро-Угорщини та Ватикану в роки першої світової війни, „Висник Львівського Университету”, серия історична, випуск 46, 2011
• Центральний державний історичний архів України у Львові, f. 146, Галицьке намісництво, op. 4, sygn. 3554, 3555, 5274–5283, 5894–5965; op. 6, sygn. 1339, op. 8, sygn. 1793, 1892–1893, 2099, 2100, 5191; f. 358, op. 1, sygn. 404; op. 2, sygn. 7; f. 527, Greckokatolicki Wikariat Generalny w Wiedniu, op. 1, sygn. 1

Identifiers

Biblioteka Nauki

1064857