Protokół sekcji zwłok królewicza Konstantego Władysława Sobieskiego z 1726 roku

• Authors: Rafał Jankowski

Title variants

EN

Report from the autopsy of Prince Konstanty Władysław Sobieski in 1726

Abstracts

EN

This article is devoted to the diseases (gout and chiragra) and autopsy of the remains of Prince Konstanty Władysław Sobieski (1680–1726). Polish magnates in the first half of the 18th century were generally in poor health. This is evident from the autopsy protocols. They are rare relics of the history of medicine in Poland. The most interesting ones describe autopsies of famous people. One of them was Konstanty Władysław Sobieski, who died on 22nd July 1726 at his castle in Żółkiew. Dating of the autopsy resolves doubts about the date of his death. Publication of Prince Sobieski's autopsy report will broaden the source base for historical medicine. It may constitute a valuable source in the discussion about the causes of degradation and eventual demise of the Sobieski magnate family.

PL

Artykuł jest poświęcony chorobom (podagra i chiragra) i sekcji złok królewicza Konstantego Władysława Sobieskiego (1680-1726). Stan zdrowia magnaterii w Rzeczypospolitej w pierwszej połowie XVIII wieku był na ogół zły. Ukazują to protokoły sekcji zwłok. Należą one do rzadkich zabytków historii medycyny w Rzeczypospolitej. Najciekawsze z nich opisują zwłoki znanych osób. Należał do nich Konstanty Władysław Sobieski, zmarły 22 lipca 1726 r. w swoich dobrach na zamku w Żółkwi. Datacja sekcji zwłok królewicza rozstrzyga wątpliwości dotyczące terminu jego zgonu. Publikacja protokołu sekcji zwłok królewicza Sobieskiego poszerzy bazę źródłową medycyny historycznej. Może być cennym źródłem w dyskusji o przyczynach degradacji i wymarciu rodu magnackiego Sobieskich.

Keywords

PL

Konstanty Władysław Sobieski; Sobiescy; choroby; sekcja zwłok

EN

Konstanty Władysław Sobieski; Sobieski family; diseases; autopsy

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2021
• Volume: 28
• Pages: 175-196

Dates

published

2021

Contributors

author

Rafał Jankowski

• Archiwum Główne Akt Dawnych

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: Archiwum Lubomirskich z Małej Wsi, sygn. 1518; Archiwum Warszawskie Radziwiłłów, dz. III, nr 36–38, 41, 43; dz. V, nr 3788/II, 16798/II; dz. VI, nr II-80a; dz. X: Dokumenty domów obcych. Papiery Sobieskich, akta niesygnowane; dz. XI, nr 146; dz. XXIX, nr 323; dz. „Rękopisy biblioteczne”, nr 87, 205; Zbiór z Muzeum Narodowego, sygn. 320.
• Augustyniak U., Testamenty ewangelików reformowanych w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI–XVIII wieku, Warszawa 2014.
• Grzegorzewska S., Pamiętnik o Maryi Wesslównie Królewiczowej Konstantowej Sobieskiej spisany ze wspomnień rodzinnych przez Sabinę z Gostkowskich Grzegorzewską, wstęp i oprac. Z. Lewinówna, Warszawa 1965.
• Hieronima Floriana Radziwiłła diariusze i pisma różne, oprac. i wstęp M. Brzezina, Warszawa 1998.
• Inwentarz Zamku Żółkiewskiego z r. 1726, wyd. L. Finkel (odb. „Sprawozdania Komisyi Hist. Sztuki Akademii Umiejętności”, t. 5), Kraków 1891.
• Jerzy książę Zbaraski 1574–1631. Szkic bibliograficzny – korespondencja, oprac. A. Filipczak-Kocur, Warszawa–Bellerive-sur-Allier 2020.
• Pomniki epigrafiki i heraldyki dawnej Rzeczypospolitej na Ukrainie, red. W. Drelicharz, t. 1: Ziemia lwowska dawnego województwa ruskiego, oprac. A. Biedrzycka, Kraków 2005.
• Łuniński E., Relacya księdza Skopowskiego o ostatnich chwilach Jana III [w:] Wspominki z dni historycznych kart kilka, Warszawa 1910.
• O’Connor B., Historia Polski, tłum. W. Duży, T. Falkowski, P. Hanczewski, K. Pękacka-Falkowska, red. P. Hanczewski, Wilanów 2012.
• Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego oraz „Ogniem i Mieczem” (1648–1651), wyd. M. Nagielski, Warszawa 1999.
• Sarnecki K., Pamiętniki z czasów Jana Sobieskiego. Diariusz i relacje z lat 1691–1696, oprac. J. Woliński, Wrocław 1958.
• Źródła biograficzno-bibliograficzne do dziejów medycyny w dawnej Polsce, zebrał F. Giedroyć, Warszawa 1911.
• Aftanazy R., Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, cz. 2: Ziemie ruskie Korony, t. 7: Województwo ruskie. Ziemia halicka i lwowska, Wrocław–Warszawa–Kraków 1995.
• Ariès Ph., Człowiek i śmierć, tłum. E. Bąkowska, Warszawa 1992.
• Augusiewicz S., Śmierć Bogusława Radziwiłła – relacja o zdarzeniu i protokół sekcji zwłok z 1670 [w:] Z dziejów kultury czasów nowożytnych. Wybór tekstów źródłowych, red. M. E. Kowalczyk, Toruń, 2009, s. 157–175.
• Augusiewicz S. [Aўгуceвiч C.], Cмeрць i пaхaвaннe нaмecнiкa Прусіі Бaгуслaвa Рaдзiвiлa, „Arche”, 6 (139), чэрвень 2015, c. 253–271.
• Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, wyd. 2 popr. i uzup. F.K. Martynowski, t. 2, Warszawa 1885.
• Barącz S., Pamiątki miasta Żółkwi, Lwów 1877.
• Barącz S., Żywoty sławnych Ormian w Polsce, Lwów 1856.
• Czamańska I., Wiśniowieccy. Monografia rodu, Poznań 2007.
• Czapliński W., Długosz J., Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, Warszawa 1976.
• Dumanowski J., A. Sikorski, Sobieska z Wesslów Maria Józefa [w:] Polski słownik bibliograficzny, t. 39, Warszawa-Kraków 2000, s. 476–479.
• Dworzaczek W., Genealogia, t. 2: Tablice, Warszawa 1959.
• Dz[iedzicki] L, Żółkiew [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, t. 14, Warszawa 1895, s. 817.
• Forst de Battaglia O., Jan Sobieski król Polski, Warszawa 1983.
• Forst de Battaglia O., Ze studjów genealogicznych nad epoką Jana III Sobieskiego, „Miesięcznik Heraldyczny”, t. 12, 1933, s. 132–141.
• Gath I., Deformowanie prawdy medyczno-historycznej o chorobie i śmierci króla Polski Jana III Sobieskiego, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny”, t. 80, 2017, s. 65–82.
• Gath I., Medyczna historia Jana III i przemilczane fakty, https://www.wilanow-palac.pl/medyczna_historia_jana_iii_i_przemilczane_fakty.html [dostęp: 2021-03-15].
• Giedroyć F., Przyczynek do dziejów medycyny w Polsce. Ekspertyza lekarska w dawnych sądach polskich (do końca XVIII stulecia), Warszawa 1896.
• Glatman L., Skon Jana III. Szkic historyczny [w:] Opowieści i wspominki historyczne. Serya I, Kraków 1895.
• Górny R., Jankowski R., Zawadzki J., Życie rodziny szlacheckiej w dokumentach (katalog wystawy), Warszawa 2020.
• Górny R., Położono przed nami lekarzami zwłoki najjaśniejszego króla – zaginiona kopia protokołu sekcji zwłok Jana III Sobieskiego, https://www.facebook.com/notes/805228040267811/ [dostęp: 2021-03-15].
• Grabowska J., Co zabiło słynnego Saladyna, pogromcę krzyżowców?, „Gazeta Wyborcza”, 10 V 2018, s. 15: http://wyborcza.pl/7,75400,23375172,co-zabilo-slynnego-saladyna-pogromce-krzyzowcow-i-zdobywce.html [dostęp: 2021-03-15].
• Hanczewski P., Bernard O’Connor (Connor) i jego The History of Poland [w:] B. O’Connor, Historia Polski, Wilanów 2012, s. 11–44.
• Hanczewski P., Dość wysoki, z lekką nadwagą, http://www.wilanow-palac.pl/dosc_wysoki_z_lekka_nadwaga.html [dostęp: 2021-03-15].
• Jankowski R., Suplika Józefa Weszela dyrektora archiwum i biblioteki w Nieświeżu skierowana do Michała Kazimierza Radziwiłła zw. „Rybeńko”, „Archiwa – Kancelarie – Zbiory”, nr 8 (10), Toruń 2017, s. 67–79.
• Jankowski R., Śmieć matki i bliskich Michała Kazimierza Radziwiłła „Rybeńki” (1702–1762) w świetle jego diariusza, „Miscellanea Historico-Archivistica”, t. 22, 2015, s. 203–218.
• Kapral M., Urzędnicy miasta Lwowa w XIII–XVIII wieku, Toruń 2008.
• Kersten A., Maria Kazimiera de la Grange d’Arquien [w:] Polski słownik biograficzny, t. 19, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, s. 638–643.
• Komaszyński M., Maria Kazimiera d’Arquien Sobieska królowa Polski 1641–1716, Kraków 1983.
• Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego 1629–1674, t. 1, Kraków 1898.
• Kośmiński S., Słownik lekarzów polskich obejmujący oprócz krótkich życiorysów lekarzy Polaków oraz cudzoziemców w Polsce osiadłych, dokładną bibliografią lekarską polską od czasów najdawniejszych aż do 1885 r., Warszawa 1888.
• Kuchowicz Z., Jeszcze o zdrowiu i niezdrowiu magnatów XVII–XVIII w., „Kwartalnik Historyczny”, t. 77, 1970, z. 2, s. 394-403.
• Kuchowicz Z., Człowiek polskiego baroku, Łódź 1992.
• Kuchowicz Z., Społeczne konsekwencje postępującej degeneracji możnowładztwa polskiego w XVII–XVIII w., „Kwartalnik Historyczny”, t. 76, 1969, z. 1, s. 21–43.
• Kuchowicz Z., Wpływ odżywiania na stan zdrowotny społeczeństwa polskiego w XVIII wieku, Łódź 1966.
• Kuchowicz Z., Z dziejów zapadalności na dnę moczową (podagrę) w Polsce, „Zdrowie Publiczne”, t. 81, 1970, nr 8, s. 761–768.
• Lengnich G., Geschichte der Länder Preussen unter dem Könige August dem Zweyten, Danzig 1745.
• Lepszy K., Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od połowy XVI do połowy XIX wieku, Wrocław 1953.
• Lewandowska D., Lekarz na wagę złota, http://www.wilanow-palac.pl/lekarz_na_wage_zlota.html [dostęp: 2021-03-15].
• Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. 1, cz. 1; t. 2, cz. 2, Warszawa 1807–1811.
• Niedźwiecki M., Z przeszłości Żółkwi, Lwów 1908.
• Nowakowski J., Pamiątka odnowienia i poświęcenia kościoła żółkiewskiego dnia 12 września 1867, Lwów 1868.
• Nowicki W., Sekcya zwłok króla Jana III, „Przegląd Lekarski”, t. 47, 1908, nr 41, s. 523–524; nr 42, s. 534–535; nr 43, s. 549–551.
• Nowosielska E., Melancholia, szaleństwo i inne „choroby głowy” w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 2021.
• Petrus J.T., Kościoły i klasztory Żółkwi, Kraków 1994.
• Pietrzak J., „Ciało umarłe większego wymaga opatrzenia” – sekcja zwłok polskich królów i królowych od XVI do XVIII wieku w kontekście przygotowań do ceremonii pogrzebowej [w:] Śmierć, pogrzeb i upamiętnienie władców w dawnej Polsce, red. H. Rajfura, P. Szwedo, B. Świadek, M. Walczak, P. Węcowski, Warszawa 2020.
• Popiołek B., Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet z kręgów szlacheckich, Kraków 2018.
• Porazinski J., Sobieski Aleksander Benedykt Stanisław [w:] Polski słownik bibliograficzny, t. 39, Warszawa–Kraków 2000, s. 481–483.
• Porazinski J., Sobieski Jakub Ludwik [w:] Polski słownik bibliograficzny, t. 39, Warszawa-Kraków 2000, s. 490–496.
• Porazinski J., Sobieski Konstanty Władysław [w:] Polski słownik bibliograficzny, t. 39, Warszawa-Kraków 2000, s. 499–502.
• Rostworowski E., Zdrowie i niezdrowie polskich magnatów XVI–XVIII wieku, „Kwartalnik Historyczny”, t. 76, 1969, z. 4, s. 865–887.
• Roszkowska W., Konstanty Sobieski królewicz polski [w:] Studia z dziejów epoki Jana III Sobieskiego [„Acta Universitatis Wratislaviensis”, No 726, Historia XLVII), red. K. Matwijowski, Wrocław 1984, s. 127–165.
• Roszkowska W., Oława królewiczów Sobieskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Łódź 1984.
• Sikorski A., Maria-Józefa z Wesslów żona królewicza Konstantego Sobieskiego, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego”, nowej serii t. 4 (15), 1999, s. 189 – 201.
• Siniarska-Czaplicka J., Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku, Wrocław-Warszawa-Kraków 1969.
• Siniarska-Czaplicka J., Katalog filigranów papierni polskich 1500–1800 r., Łódź 1983.
• Skrzypietz A., Aleksander Benedykt Sobieski, http://www.wilanow-palac.pl/aleksander_benedykt_sobieski.html [dostęp: 2021-03-15].
• Skrzypietz A., Choroby królewicza Aleksandra Sobieskiego i porady lekarskie z nimi związane, „Kronika Zamkowa”, seria nowa, 5 (71), 2018, s. 107–121.
• Skrzypietz A., Jakub Sobieski, Poznań 2015.
• Skrzypietz A., Konstanty Władysław Sobieski, http://www.wilanow-palac.pl/konstanty_wladyslaw_sobieski.html [dostęp: 2021-03-15].
• Skrzypietz A., Królewscy synowie – Jakub, Aleksander i Konstanty Sobiescy, Katowice 2011.
• Skrzypietz A., Narodziny i śmierć dzieci w rodzinie Sobieskich [w:] Między barokiem a oświeceniem. Radość i troska dnia codziennego, red. S. Achremczyk, Olsztyn 2006, s. 276–292.
• Słaby A., Rządzicha oleszycka. Dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich, Kraków 2014.
• Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 2, Warszawa 1960.
• Sługocki L., Sekcja zwłok króla Jana III Sobieskiego, Łódź 2004.
• Sługocki L., Zgon króla Jana III Sobieskiego. Ocena źródeł, Łódź 2005.
• Sobieraj M., Potomstwo Jana i Marii Kazimiery Sobieskich w świetle źródeł zakonnych, „Roczniki Humanistyczne” (Historia), t. 34, z. 2, Lublin 1986, s. 429–434.
• Szpilczyński S., Najprawdopodobniejsza przyczyna zgonu Jana III Sobieskiego, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, t. 35, 1980, nr 2, s. 330–336.
• Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej w XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Gmiterek, R. Szczygieł, Kórnik 1992.
• Węglorz J., Zdrowie, choroba i lecznictwo w społeczeństwie Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, Toruń 2015.
• Widacka H., Bernard O’Connor – lekarz Jana III Sobieskiego, http://www.wilanow-palac.pl/bernard_o_connor_lekarz_jana_iii_sobieskiego.html [dostęp: 2021-03-15].
• Widacka H., Dolegliwości zdrowia Jana III Sobieskiego, http://www.wilanow-palac.pl/dolegliwosci_zdrowotne_jana_iii_sobieskiego.html [dostęp: 2021-03-15].
• Widacka H., Lekarze Jana III Sobieskiego, http://www.wilanow-palac.pl/lekarze_jana_iii_sobieskiego.html [dostęp: 2021-03-15].
• Widacka H., Zdrowie i niezdrowie królowej Marysieńki, http://www.wilanow-palac.pl/zdrowie_i_niezdrowie_krolowej_marysienki.html [dostęp: 2021-03-15].
• W[ójcicki] K.W., Sobieski [w:] Encyklopedyja powszechna, t. 23, Warszawa 1866, s. 755–757.
• Wójcik Z., Jan Sobieski 1629–1696, Warszawa 1983.
• Zedler J.H., Grosses Universal Lexikon aller Wissenschafften und Künste…, Bd. 38, Leipzig-Saale 1743.
• Ziembicki W., Nieznana relacja o śmierci Jana III, „Kwartalnik Historyczny”, t. 47, 1933, s. 214–219.
• Ziembicki W., Zdrowie i niezdrowie Jana Sobieskiego. Studjum historyczno-literackie (odbitka z „Archiwum Historji i Filozofji Medycyny oraz Historji Nauk Przyrodniczych”), Poznań 1931.
• Żychliński T., Złota księga szlachty polskiéj, t. 28, Poznań 1906.
• Życie rodziny szlacheckiej w dokumentach. Wystawa wirtualna: https://agad.gov.pl/ARN/images/1_354_0_10_akta%20niesygnowane_0002.jpg [dostęp: 2021-03-15].

Identifiers

Biblioteka Nauki

11364383