Kompania pospolitego ruszenia Jana Piotra Opalińskiego – rejestr popisowy pod Beresteczkiem z 1651 roku

• Authors: Bartosz Staręgowski

Title variants

EN

Jan Piotr Opaliński’s company in the levèe en masse – muster roll at Beresteczko in 1651

Abstracts

EN

Levèe en masse muster rolls are one of the most valuable sources for historians dealing with military and social history as well as prosopography and genealogy. These sources provide knowledge about organization of expeditions of the levèe en masse. In 1651 one of the largest expeditions of this kind was organized for the war with Zaporozhian Cossacks. It also included troops from voivodships that were not directly threatened by military action. These included Poznań and Kalisz voivodships from Wielkopolska. The Kalisz voivodship expedition was organized by the castellan of Kalisz, Jakub Rozdrażewski. One of the groups that reached Beresteczko the earliest (26th June 1651) was the company of the Crown Cupbearer Jan Piotr Opaliński. The published muster roll proves that a small part of Wielkopolska's forces reached the place of assembly on time and took part in the Battle of Beresteczko.

PL

Rejestry popisowe pospolitego ruszenia są jednym z najcenniejszych źródeł dla historyków zajmujących się historią wojskową i społeczną oraz prozopografią i genealogią. Źródła te dostarczają wiedzy o organizacji wypraw pospolitego ruszenia. W 1651 r. na wojnę z Kozakami zaporoskimi zorganizowano jedną z największych tego typu ekspedycji. Brały w niej udział również wojska z województw bezpośrednio niezagrożonych działaniami zbrojnymi. Z Wielkopolski były to województwa poznańskie i kaliskie. Wyprawę z województwa kaliskiego przygotowywał kasztelan kaliski Jakub Rozdrażewski. Jedną z grup, która najwcześniej dotarła pod Beresteczko (26 VI 1651 r.) była kompania podczaszego koronnego Jana Piotra Opalińskiego. Publikowany rejestr jest dowodem na to, że niewielka część wielkopolskich sił pospolitego ruszenia dotarła na miejsce koncentracji wojsk w terminie i wzięła udział w bitwie pod Beresteczkiem.

Keywords

PL

Beresteczko; bitwa; Jan Piotr Opaliński; pospolite ruszenie; rejestr popisowy; Wielkopolska

EN

Beresteczko; battle; Jan Piotr Opaliński; levèe en masse; muster roll; Wielkopolska

• Publisher: Archiwum Główne Akt Dawnych
• Journal: Miscellanea Historico-Archivistica
• Year: 2021
• Volume: 28
• Pages: 165-173

Dates

published

2021

Contributors

author

Bartosz Staręgowski

• Archiwum Państwowe w Lublinie

References

• Archiwum Państwowe w Poznaniu: Księgi grodzkie gnieźnieńskie, relacje, sygn. 140; Księgi grodzkie kaliskie, relacje, sygn. 274, 276; Księgi grodzkie kcyńskie, relacje, sygn. 86; Księgi grodzkie nakielskie, relacje, sygn. 117; Księgi grodzkie poznańskie, relacje, sygn. 696; Księgi grodzkie pyzdrskie, relacje, sygn. 85; Księgi grodzkie konińskie, relacje, sygn. 92; Księgi grodzkie wałeckie, relacje, sygn. 28.
• Biblioteka XX. Czartoryskich w Krakowie, rkps 1774.
• Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego, oprac. W. Dworzaczek, t. 1: (1572–1632), cz. 2: (1617–1632), Poznań 1962.
• Gmiterek H., Rejestry szlachty ziemi chełmskiej z lat 1669–1672, „Rocznik Chełmski”, t. 2, 1996, s. 327–339.
• Goszczyński A., „Szlachty przemyskiej kwiat zgubiony”. Regestr pospolitego ruszenia powiatu przemyskiego pod regimentem skarbnika lwowskiego Zygmunta Przedwojewskiego [w:] Studia nad staropolską sztuką wojenną, t. 4, red. Z. Hundert, J.J. Sowa, K. Żojdź, Oświęcim 2015, s. 259–275.
• Kozyrski R., Popisy (okazowania) szlachty w Rzeczypospolitej w II połowie XVII wieku. Popis Chełmian z 7 sierpnia 1649 roku, „Rocznik Chełmski”, t. 7, 2001, s. 341–358.
• Leitgeber S., Spis szlachty powiatu kcyńskiego z 1621 roku, „Genealogia”, t. 5, 1995, s. 141–144.
• Okazowania szlachty stężyckiej z lat 1648–1649, wyd. D. Kupisz, „Res Historica”, t. 24, 2007, s. 161–169.
• Popis pospolitego ruszenia szlachty województwa lubelskiego z 1649 roku, wyd. J. Kus, „Region Lubelski”, nr 6(8), 1994–1996, s. 133–142.
• Popis powiatu chęcińskiego z 1621 roku, wyd. Z. Trawicka, „Kieleckie Studia Historyczne”, t. 4, 1985, s. 39–47.
• Popis szlachty ziemi stężyckiej z 1696 roku, wyd. D. Kupisz, „Res Historica”, t. 17, 2004, s. 171–176.
• Rejestr pospolitego ruszenia księstw oświęcimskiego i zatorskiego z 18 października 1621 roku, wyd. J. Pielas, „Res Historica”, t. 42, 2016, s. 353–377.
• Rejestr pospolitego ruszenia powiatu sandomierskiego z 1621 r., wyd. J. Pielas, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. 41, 2004, s. 141–169.
• Rejestry popisowe szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1621 r., oprac. A. Rachuba, Warszawa 2015.
• Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i Mieczem” (1648–1651), oprac. M. Nagielski, Warszawa 1999.
• Scriptores Rerum Polonicarum, t. 19, wyd. W. Czermak, Kraków 1907.
• Staręgowski B., Rejestr pospolitego ruszenia powiatu poznańskiego z 28 sierpnia 1649 r., „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, nr 4(258), 2016, s. 141–151.
• Volumina Constitutionum, t. 4: (1641–1668), vol. 1: (1641–1658), red. S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, Warszawa 2015.
• Wierzbicki L., Pospolite ruszenie w Polsce w drugiej połowie XVII wieku. Ostatnie wyprawy z lat 1670–1672, Lublin 2011.
• Zbiór pamiętników o dawnej Polszcze, wyd. J.U. Niemcewicz, t. 3, Warszawa 1822.
• Źródła i materiały do dziejów szlachty województwa sandomierskiego w XVI–XVIII wieku, t. 1: Rejestry pospolitego ruszenia szlachty sandomierskiej z XVII wieku, oprac. J. Pielas, Kielce 2009.
• Bielecka J., Inwentarze ksiąg archiwów grodzkich i ziemskich wielkopolski XIV–XVIII w., Poznań 1965.
• Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
• Kupisz D., Wyprawy żołnierza łanowego w Koronie w czasach Jana Kazimierza, Warszawa 2018.
• Majchrowski J., Wojewoda w dawnej Polsce, Warszawa 2019.
• Nagielski M., Pospolite ruszenie szlachty w świetle kampanii zborowskiej i beresteckiej przeciwko Kozakom (1649–1651) [w:] Studia Historyczno-Wojskowe, red. T. Ciesielski, t. 3, 2009.
• Ochmann-Staniszewska S., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy. Prawo-doktryna-praktyka, t. 1, Wrocław 2000.
• Sajkowski A., Krzysztof Opaliński. Wojewoda poznański, Poznań 1960.
• Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski i inni, Kórnik 1992.
• Urzędnicy wielkopolscy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. A. Bieniaszewski, Wrocław–Warszawa – K raków-Gdańsk-Łódź 1987.
• Wierzbicki L., Rejestr pospolitego ruszenia województwa bełskiego z 1669 r., „Rocznik Lubelski”, t. 42, 2016, s. 229–234.

Identifiers

Biblioteka Nauki

11364382