Potencjał rodzimych krzewów liściastych w zadrzewieniach i systemach rolno-leśnych

• Authors: Marlena Baranowska , Bartłomiej Meres , Joanna Kobus-Cisowska

Title variants

EN

The potential of native deciduous shrubs in trees and AG forestry systems

Abstracts

EN

The article presents the possibilities of using selected deciduous shrubs in agroforestry systems and woodlots, taking into account their utility values. The article describes barberry, elderberry, red elderberry, dwarf elder, bird cherry, Mongolian cherry and blackthorn. The introduction of the above-mentioned species into field woodlots, afforestation or agroforestry systems is part of global trends related to the return to the use of wild plants in medicine and the food industry.

PL

Celem artykułu jest przybliżenie możliwości wykorzystania wybranych krzewów liściastych w systemach rolno-leśnych i w zadrzewieniach z uwzględnieniem ich walorów użytkowych. W artykule opisano berberys zwyczajny, bzy: czarny, koralowy i hebd, czeremchę zwyczajną, wisienkę stepową i śliwę tarninę. Wprowadzanie do zadrzewień śródpolnych, zalesień czy systemów rolno-leśnych wyżej wymienionych gatunków wpisuje się w ogólnoświatowe trendy związane z powrotem do wykorzystywania dziko rosnących roślin w medycynie i przemyśle spożywczym.

Keywords

PL

Berberis vulgaris; Sambucus nigra; S. racemosa; S. ebulus; Prunus padus; P. fruticosa; P. spinosa

EN

Berberis vulgaris; Sambucus nigra; S. racemosa; S. ebulus; Prunus padus; P. fruticosa; P. spinosa

• Publisher: Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie. Oddział w Poznaniu
• Journal: Zagadnienia Doradztwa Rolniczego
• Year: 2024
• Volume: 117
• Issue: 3
• Pages: 23-42

Dates

published

2024

Contributors

author

Marlena Baranowska

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000199153776

author

Bartłomiej Meres

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

author

Joanna Kobus-Cisowska

• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000328340405

References

• 1. Adamczak, A., Forycka, A., Buchwald, W. (2015). Skład herbatek owocowych dostępnych na polskim rynku artykułów spożywczych. Postępy Fitoterapii, (16)4, s. 216-222.
• 2. Alemardan, A., Asadi, W., Rezaei, M., Tabrizi, L., Mohammadi, S. (2013). Cultivation of Iranian seedless barberry (Berberis integerrima ‘Bidaneh’): A medicinal shrub. Industrial Crops and Products., 50, 276-287. DOI: 10.1016/J.INDCROP.2013.07.061.
• 3. Bagchi, D., Roy, S., Patel, V. (2006). Safety and whole-body antioxidant potential of a novel anthocyanin-rich formulation of edible berries, Molecular and Cellular Biochemistry, 281, s. 197-209. DOI: 10.1007/s11010-006-1030-6.
• 4. Bermúdez-Soto, M.J., Thomás-Barberán, F.A. (2004). Evaluation of commercial red fruit juice concentrates as ingredients for antioxidant functional juices. European Food Research and Technology, 219, s.133-141. DOI: 10.07/s00217-004-0940-3.
• 5. Charlebois, D., Byers, P., Finn, C.E., Thomas A. (2010). Elderberry: Botany, Horticulture. Journal of the American Society for Horticultural Science,37(4), s. 214-280. DOI: 10.1002/9780470543672.ch4.
• 6. Choi, J.H., Cha, D.S., Jeon, H. (2012). Ani-inflammatory and anti-nociceptive properties of Prunus padus. Journal of Ethnopharmacology, 144(2), s. 379-386. DOI:10.1016/j. jep.2012.09.023.
• 7. Danielewicz, W., Maliński, T. (2011). Drzewa i krzewy Ogrodu Dendrologicznego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, s. 442.
• 8. Dyduch, J. (2014). Bez czarny – charakterystyka biologiczna, wykorzystanie w ziołolecznictwie, kosmetyce i gospodarstwach domowych. Cz. I. Episteme, 25, 21-27.
• 9. Euforgen. (2019). Prunus padus. Bird cherry. European Forest Genetic Resources Programme 2019. Available online: http://euforgen.org/print/species/prunus-padus (dostep: 18.01.2024).
• 10. Evstigneev, O.I., Murashev, I.A., Romanov, M.S. (2018). Jay (Garrulus glandarius) and zoochory in forest communities (A case study of the Nerussa-Desna Polesie). Russian Journal of Ecology,3(1)56, DOI: 10.21685/2500-0578-2018-1-1.
• 11. Fazio, A., Plastina, P., Meijerink, J., Witkamp, R.F., Gabriele, B. (2013). Comparative analyses of seeds of wild fruits of Rubus and Sambucus species from Southern Italy: Fatty acids composition of the oil, total phenolic content, antioxidant and anti-inflammatory properties of the methanolic extracts. Food Chemistry, 140, s. 817-824. DOI: 10.1016/j.foodchem.2012.11.010.
• 12. Fallahi, J., Rezvani Moghaddam, P., Nasiri-Mahallati, M. (2010). Effect of harvest date on quantitative and qualitative indices of seedless barberry. Iranian Journal of Field Crops Research, 8(2), s. 225-234.
• 13. Fraternale, D., Giamperi, L., Bucchini, A., Ricci, D. (2009). Antioxidant activity of Prunus spinosa L. fruit juice. Italian Journal of Food Science, 21(3), 337-346.
• 14. Frohne, D. (2010). Leksykon roślin leczniczych. Przewodnik naukowy. Wyd. I. MedPharm Polska, s. 636.
• 15. Gold, M.A. (2023). “agroforestry”. Encyclopedia Britannica, https://www.britannica.com/science/agroforestry, (dostęp: 08.01.2024).
• 16. Gramza-Michałowska, A., Sidor, A. (2015). Czarny bez Sambucus nigra w dietoterapii chorób cywilizacyjnych. Przemysł Spożywczy, 69(1), s. 38-41.
• 17. Hartwell, J. L. (1971). Plants used against cancer. A survey. Lloydia, 34(4), 386-425.
• 18. Hrynkiewicz-Sudnik, J., Sękowski, B., Wilczkiewicz, M. (2001). Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN, s. 634.
• 19. Imanshahidi, M., Hosseinzadeh, H. (2008). Pharmacological and therapeutic effects of Berberis vulgaris and its active constituent, berberine. Phytotherapy Research, 22 (8), s. 999-1012, DOI: 10.1002/ptr.2399. PMID: 18618524.
• 20. Inami, O., Tamura, I., Kikuzaki, H., Nakatani, N. (1996). Stability of anthocyanins of Sambucus canadensis and Sambucus nigra. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 44, s. 3090-3096.
• 21. Kaack, K. (1984). New varieties of elderberry (Sambucus nigra L.). Tidsskrift for Planteavl, 93, s. 59-65.
• 22. Kaack, K. (1990). Processing of anthocyanin colourant from elderberry (Sambucus nigra L.) pomace. Tidsskrift for Planteavl, 94(4), s. 423-429.
• 23. Karczmarczuk, R. (2012). Na tropach czeremchy. Wszechświat, 113, s. 124-127.
• 24. Kafi, M., Balandary, A., Rashed-Mohasel, M.H., Koochaki, A., Molafilabi, A. (2002). Berberis: Production and Processing. Zaban va adab Press, Iran, s. 1-209.
• 25. Kappel, F., Andrew, G., Hrotko, K., Schuster, M. (2012). Cherry. W: Badenes, M.L., Byrne, D.H. (red.), Fruit Breeding, Handbook of Plant Breeding 8. Springer Science, Business Media, s. 459-495.
• 26. Kirkevold, R.R. (2019). Vinden tørker veden under tak. Skog, 2, s. 50-51.
• 27. Koperska, A., Bogdański, P., Szulińska, M. (2021). Rola berberyny w terapii otyłości i zaburzeń metabolicznych. Forum Zaburzeń Metabolicznych, 12(2), s. 76-81.
• 28. Kossak, S. (1995). Tarnina. Echa Leśne, 11(20), s. 26-27.
• 29. Kostecka, J., Mazur-Pączka, A., Jasińska, T., Batóg, K. (2012). Pojęcie „świadczenia ekosystemowe” i jego rola w edukacji dla zrównoważonego rozwoju (na przykładzie bzu czarnego Sambucus nigra L.). Inżynieria i Ochrona Środowiska 15(4), s. 405-417.
• 30. Krajewska, J. (2014). Bez czarny (Sambucus nigra) w leczeniu stanów grypy i przeziębienia. Lek w Polsce, 24(9(280)), s. 44-48.
• 31. Kucharska, A.Z., Oszmianski, J. (2002). Anthocyanins in fruits of Prunus padus (bird cherry). Journal of the Science of Food and Agriculture, 82, 1483-1486.
• 32. Lasota J., Błońska E., Wanic T., Zwydak M. (2014). Wymagania troficzne wybranych gatunków krzewiastych występujących w lasach. Leśne Prace Badawcze, 75(2), s. 181191. DOI: 10.2478/frp-2014-0017.
• 33. Lönnberg, K., Eriksson, O. (2012). Relationships between intra specific variation in seed size and recruitment in four species in two contrasting habitats. Plant Biology, 15, 601-606.
• 34. Macková, L., Vít, P., Urfus, T. (2018). Crop to wild hybridization in cherries - Empirical evidence from Prunus fruticosa. Evolutionary Applications, 11, s. 1748-1759. DOI: 10.1111/eva.12677.
• 35. Marszałek, E., Scelina, M. (2015). Krzewmy krzewy. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych.
• 36. Matuszkiewicz, J.M. (2007). Ogólne kierunki zmian w zbiorowiskach leśnych Polski, ich przyczyny oraz prognoza przyszłych kierunków rozwojowych. W: Matuszkiewicz J.M. [red.]. Geobotaniczne rozpoznanie tendencji rozwojowych zbiorowisk leśnych w wybranych regionach Polski. PAN, IGiPZ im. S. Leszczyckiego, Warszawa, s. 555-816.
• 37. Mauri, A., Caudullo, G. (2016). European bird cherry Prunus padus L. W: European Atlas of Forest Tree Species; European Commission: Brussels, Belgium.
• 38. McKay, S.A. (2001). Demand increasing for aronia and elderberry in North America. NY Fruit Quality, 9, s. 2-3.
• 39. Młynarczyk, K., Walkowiak-Tomczak, D., Łysiak, G.P. (2018). Bioactive properties of Sambucus nigra L. as a functional ingredient for food and pharmaceutical industry. Journal of Functional Foods, 40, s. 377-390. DOI: 10.1016/j.jff.2017.11.025
• 40. Mokhtarian, A., Rahimi, H., Ganji-Moghadam, E., Kiani, M., Akhavan, Sh., Bhdad, M. 2012. Effects of suckers removing and plant density on seedless barberries characteristics. Journal of Small Fruits, 1(3), s. 93-106.
• 41. Mratinic, E., Kojic, M., 1998. Wild Fruit Species of Serbia. Institute for Agronomical Research, Serbia, Belgrade.
• 42. Nestby, R.D.J. (2020). The Status of Prunus padus L. (Bird Cherry) in Forest Communities throughout Europe and Asia. Forests, 11, 49 DOI: 10.3390/f11050497.
• 43. Nowak, T. (2000). Warunki uprawy krzewów i drzew leczniczych. Wiadomości Zielarskie, 42(7/8), s. 26.
• 44. Nowiński, M. (1964). Kilka uwag w związku z artykułem S. Klarnera. Dyskusje. Postępy Nauk Rolniczych, 1(85), s. 117-125.
• 45. Nurzyńska-Wierdak, R. (2016). Właściwości lecznicze i wykorzystanie w fizjoterapii niektórych gatunków roślin drzewiastych. Krzewy półkuli północnej. Annales UMCS s EEE Horticultura, 26(2), s. 27-46.
• 46. Osińska, E., Rosłon, W., Jakubowska, Z., Baj-Wójtowicz, B. (2020). Uprawa róży owocowej (Rosa rugosa Thunb) z maliną moroszką (Rubus chamaemorus L.) i bzu czarnego (Sambucus nigra L.) z miodunką (Pulmonaria obscura Dumort.) w systemie agroleśnym. W: E. Osińska, B. Baj-Wójtowicz, Agroleśnictwo – najważniejsza innowacja w rolnictwie. CDR w Brwinowie, Oddział w Poznaniu, s. 149-170.
• 47. Palczewska, W., Owczarek, A. (2002). Tarnina – zapomniany surowiec farmaceutyczny. Wiadomości Zielarskie, 5(44), s. 12.
• 48. Pogorzelski, E. (1982). Formation of cyanide as a product of decomposition of cyanogenic glycosides in the treatment of elderberry fruit (Sambucus nigra). Journal of the Science of Food and Agriculture, 33, s. 496-498. DOI: 10.1002/jsfa.2740330516.
• 49. Popescu, I., Caudullo, G., (2016). Prunus spinosa in Europe: distribution, habitat, usage and threats. W: San-Miguel-Ayanz, J., de Rigo, D., Caudullo, G., Houston Durrant, T., Mauri, A. (red.), European Atlas of Forest Tree Species. Publ. Off. EU, Luxembourg, s. e018f4e+
• 50. Pruski, K., Astatkie, T., Nowak, J. (2005). Tissue culture propagation of Mongolian cherry (Prunus fruticosa) and Nanking cherry (Prunus tomentosa). Plant Cell, Tissue and Organ Culture, 82, 207-211. DOI: 10.1007/s11240-004-7836-6.
• 51. Rahimi-Madiseh, M., Lorigoini, Z., Zamani-Gharaghoshi, H., Rafieian-Kopaei, M. (2017). Berberis vulgaris: specifications and traditional uses. Iranian Journal of Basic Medical Sciences 20(5), 569-587. DOI: 10.22038/IJBMS.2017.8690.
• 52. Rodriguez-Algaba, J., Walter, S., Sørensen, C.K., Hovmøller, M.S., Justesen, A.F. (2014). Sexual structures and recombination of the wheat rust fungus Puccinia striiformis on Berberis vulgaris. FG & B, 70, s. 77-85. DOI: 10.1016/j.fgb.2014.07.005.
• 53. Roper, T.R., Mahr, D.L., Mcmanus, P.S. (1998). Growing currants, gooseberries & elderberries in Wisconsin. University of Wisconsin-Extension, Cooperative Extension.
• 54. Różański, H., Pietrasz, A., Betlej, I., Anglart-Różańska, J., Uram, A., Domański, G., Hakim, M. (2015). Porównanie metod oznaczania ilościowego związków cyjanogennych w surowcach zielarskich. Herbalism, 1(1), s. 1016-117.
• 55. Seabra, I.J., Braga, M.E.M., Batista, M.T.P., de Sousa, H.C. (2010). Fractioned high pressure extraction of anthocyanins from elderberry (Sambucus nigra L.) pomace. Food Bioprocess Technol, 3, s. 674-683. DOI: 10.1007/s11947-008-0134-2.
• 56. Samochowiec, L. (2002). Kompendium ziołolecznictwa. Wyd. II. Edra Urban & Partner, Wrocław, s. 436.
• 57. Sęktas, S. (2008). Hodowla sadzonek z wykorzystaniem kultur tkankowych. Postępy Techniki w Leśnictwie, 104, s. 22-27.
• 58. Shamsa, F., Ahmadiani, A., Khosrokhavar, R. (1999). Antihistaminic and anticholinergic activity of barberry fruit (Berberis vulgaris) in the guinea-pig ileum. Journal of Ethnopharmacology, 64(2), s. 161-166. DOI: 10.1016/s0378-8741(98)00122-6.
• 59. Shokrzadeh, M., Saeedi Saravi, S.S. (2010). The chemistry, pharmacology and clinical properties of Sambucus ebulus: A review. Journal of Medicinal Plants Research, 4(2), s. 095-103. DOI: 10.5897/JMPR09.026.
• 60. Szafer, W., Kulczyński S., Pawłowski B. (1953). Rośliny polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN.
• 61. Snowarski, M. (2024). Plants of Poland. Available online: www.atlas-roslin.pl, (dostęp: 24.08.2024).
• 62. Szmit, B., Szmit, B.J., Mynett, M. (2013). Drzewa i krzewy liściaste. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, s. 368.
• 63. Szczygieł, K., Wojda, T. (2010). Mikrorozmnażanie wisienki stepowej (Cerasus fruticosa Pallas). Leśne Prace Badawcze, 71 (4), s. 351-355. DOI: 10.2478/v10111-0100030-1.
• 64. Tabaszewska, M. (2020). Ocena sensoryczna i analiza zawartości wybranych składników bioaktywnych nalewek z owoców śliwy tarniny. W: S. Kowalski, G. Zięć, I. Drożdż. Żywność a oczekiwania współczesnego konsumenta, Polskie Towarzystwo Technologów Żywności Oddział Małopolski, Wydział Technologii Żywności, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Komitet Nauk o Żywności PAN, s. 40-55.
• 65. Telichowska, A., Kobus-Cisowska, J., Szulc, P. (2020). Phytopharmacological Possibilities of Bird Cherry Prunus padus L. and Prunus serotina L. Species and Their Bioactive Phytochemicals. Nutrients, 12(7), 1966. DOI: 10.3390/nu12071966.
• 66. Tutin, Y.G., Heywood, V.H., Burges, N.A., Moore, D.M., Valentine, D.H., Walters, S.M., & Webb D.A. (1976). Flora Europaea, Vol. 4. Cambridge: Cambridge University Press, s.44.
• 67. Uusitalo, M. (2004). European Bird Cherry (Prunus padus L.) - A Biodiverse Wild Plant for Horticulture; Agrifood Research Reports MTT, 61.
• 68. Vanjaminov, АN. (1954). Селекция вишни, сливы и абрикоса в условях среднейполосы СССР. Сельхозгиз, Москва. [Selekcja wiszni, sliwy i abrikosa w uslowjach crjednjejpolosy ZSRR]. Sjelchazgiz, Moskwa].
• 69. Vogl, S., Picker, P., Mihaly-Bison, J., Fakhrudin, N., Atanasov, A. G., Heiss, E. H., Wawrosch, C., Reznicek, G., Dirsch, V. M., Saukel, J., & Kopp, B. (2013). Ethnopharmacological in vitro studies on Austria’s folk medicine an unexplored lore in vitro anti-inflammatory activities of Austrian traditional herbal drugs. Journal of Ethnopharmacology, 149(3), s. 750-771. DOI: 10.1016/j.jep.2013.06.007.
• 70. Waszkiewicz-Robak, B., Biller, E. (2018). Właściwości prozdrowotne czarnego bzu. Problemy Higieny Epidemiologii 99(3), s. 217-224.
• 71. Waźbińska, J., Puczel, U., Senderowska. J. (2004). Yield in elderberry cultivars grown on two different soils in 1997-2003. Journal of Fruit and Ornamental Plant Research, 12, s. 175-181.
• 72. Wnękowa, Z. (1976). Skład chemiczny owoców drzew i krzewów dziko rosnących i ich wartość jako surowca w przemyśle spożywczym. Sylwan, 9, s. 21-34.
• 73. Wojciechowska, I. 2017. Berberys pospolity – roślina ozdobna i lecznicza. Kosmos - PTPK, 66(3), 316, s. 487-490.
• 74. Woziwoda, B. (2014). Leśne rośliny o jadalnych owocach – przegląd botaniczny. Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie, 16(38), s. 105-118.
• 75. Zając, A., Zając, M. (2001). Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• 76. Zajaczkowski, J. (1998-2011). EKSPERT – Dobór gatunków do zadrzewień. Available online: http://zadrzewienia.wl.sggw.pl/Zadrzewienia, (dostęp: 24.08.2024).
• 77. Zarzycki, K. (1958). Wiśnia karłowata, czyli wisienka stepowa. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 14(1), 13-20.
• 78. Zhang, Q., Cai, L., Zhong, G., Luo, W. (2010). Simultaneous determination of jatrorrhizine, palmatine, berberine, and obacunone in Phellodendri Amurensis Cortex by RP-HPLC. China Journal of Chinese Materia Media, 35, s. 2061-2064.
• 79. Zielińska-Pisklak, M., Szeleszczuk, Ł., Młodzianka, A. (2013). Bez czarny (Sambucus nigra) domowy sposób nie tylko na grypę i przeziębienie. Farmakoterapia, 23(6-7, 266/267), s. 1-4.
• 80. Žgančíková, I., Vereš, T., & Baranec, T. (2012). The genus Prunus L. generative reproductive potential (GRP) in the South-west Slovakia regions. Journal of Agricultural Research, 44, 233-236.

Identifiers

Biblioteka Nauki

55991813