Od demaskacji ku budowaniu. Po-krytyczna perspektywa badań pedagogicznych

• Authors: Piotr Zamojski

Title variants

EN

From Unmasking towards Building. A Post-Critical Perspective in Educational Research

Abstracts

EN

The article aims at questioning the critical paradigm in social sciences, and within, in educational research. Starting from the reconstruction of its main assumptions and the critical arguments against this paradigm I try to conceptualise a possibility of post-critical perspective in educational research with reference to the work of J. Rancière, A. Badiou and G. Biesta. The essence of this post-critical perspective I claim to be the practice of building, which requires a shift from philosophy of emancipation to philosophy of responsibility to be undertaken. The practice of building is understood as an intervention of a pedagogue into a social status quo, and is conceptualised with reference to the radical social constructivism of symbolic interactionism.

PL

Zasadniczym celem niniejszego artykułu jest problematyzacja krytycznego paradygmatu nauk społecznych i humanistycznych, w tym krytycznego paradygmatu uprawiania badań edukacyjnych, który – jak sądzę – przeżywa istotny szeroko komentowany na świecie kryzys. Następnie chciałbym wskazać rysującą się możliwość po-krytycznego ujmowania humanistyki, w tym badań społecznych i edukacyjnych.

Keywords

PL

edukacja krytyczna; perspektywa po -krytyczna; badania edukacyjne; emancypacja; społeczny konstruktywizm; interakcjonizm symboliczny

EN

critical education; post-critical perspective; educational research; emancipation; social constructivism; symbolic interactionism

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej
• Journal: Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja
• Year: 2014
• Volume: 17
• Issue: 3(67)
• Pages: 7-22

Dates

published

2014

Contributors

author

Piotr Zamojski

• Uniwersytet Gdański

References

• ADORNO T.W., 1978, Wychowanie po Oświęcimiu, tłum. J. Zychowicz, „ZNAK”, nr 285.
• ADORNO T.W., 1986, Dialektyka negatywna, tłum. K. Krzemieniowa, PWN, Warszawa.
• ADORNO T.W., 1990, Teoria kształcenia połowicznego, tłum. K. Krzemieniowa, [w:] Z. Kuderowicz (red.), Filozofia współczesna, t. 2, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• ARENDT H., 2000, Kondycja ludzka, tłum. A. Łagodzka, Fundacja Aletheia, Warszawa.
• BACON F., 1955, Novum organum, tłum. J. Wikarjak, PWN, Warszawa.
• BADIOU A., 2010, Byt i zdarzenie, tłum. P. Pieniążek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• BAUMAN Z., 2009, Nowoczesność i zagłada, tłum. T. Kunz, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• BERGER P.L., LUCKMANN T., 2010, Społeczne tworzenie rzeczywistości, PWN, Warszawa.
• BIESTA G.J.J., 2006, Beyond Learning. Democratic Education for a Human Future, Paradigm Pub., Boulder–London.
• BIESTA G.J.J., 2010, Education, weakness, existence, the soul and truth: Five reminders about the basic questions of education, Ars Educandi, VII.
• BIESTA G.J.J. (ed.), 2012, Making Sense of Education. Fifteen Contemporary Educational Theorists in their own Words, Springer, Dordrecht.
• BLUMER H., 2007, Interakcjonizm symboliczny, tłum. G. Woroniecka, NOMOS, Kraków.
• BOURDIEU P., WAQUANT L.J.D., 2001, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, tłum. A. Sawisz, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• BOURDIEU P., 2005, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, Scholar, Warszawa.
• CAPUTO J.D., 1987, Radical Hermeneutics. Repetition, Deconstruction, and the Hermeneutic Project, Indiana University Press, Bloomington–Indianapolis.
• ČERVINKOVÁ H., GOŁĘBNIAK B.D. (red.), 2010, Badania w działaniu. Pedagogika i antropologia zaangażowane, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
• ČERVINKOVÁ H., GOŁĘBNIAK B.D. (red.), 2013, Edukacyjne badania w działaniu, Scholar, Warszawa.
• CZEREPANIAK-WALCZAK M., 2006, Pedagogika emancypacyjna, GWP, Gdańsk.
• DERRIDA J., 2002, Marginesy filozofii, tłum. A. Dziadek i in., Wydawnictwo KR, Warszawa.
• FILEK J., 1996, Ontologizacja odpowiedzialności: analityczne i historyczne wprowadzenie w problematykę, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków.
• FILEK J., 2003, Filozofia odpowiedzialności XX wieku, ZNAK, Kraków.
• FOLKIERSKA A., 2001, Czy pedagogika może być nie-normatywna?, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, nr specjalny.
• FOLKIERSKA A., 2005, Sergiusz Hessen – pedagog odpowiedzialny, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• FOUCAULT M., 1998a, Nadzorować i karać. Narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Fundacja Aletheia, Warszawa.
• FOUCAULT M., 1998b, Trzeba bronić społeczeństwa, tłum. M. Kowalska, Wydawnictwo KR, Warszawa.
• FOUCAULT M., 2010, Bezpieczeństwo, terytorium, populacja, tłum. M. Herer, PWN, Warszawa.
• GIROUX H.A., 1983, Theory and Resistance in Education. A Pedagogy for the Opposition, Bergin & Garvey Pub., Massachusetts.
• GIROUX H.A., 1997, Pedagogy and the Politics of Hope. Theory, Culture and Schooling, Westview Press, Boulder–Oxford.
• GIROUX H.A., 2005, Schooling and the Struggle for Public Life. Democracy’s Promise and Education’s Challege, Paradigm Pub., Boulder–London.
• HABERMAS J., 1985, Interesy konstytuujące poznanie, tłum. L. Witkowski, Colloquia Communia, nr 2.
• HORKHEIMER M., 1987, Społeczna funkcja filozofii, tłum. J. Doktór, PIW, Warszawa.
• HORKHEIMER M., ADORNO T.W., 1994, Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, tłum. M. Łukasiewicz, IFiS PAN, Warszawa.
• JONAS H., 1996, Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej, tłum. M. Klimowicz, Wydawnictwo Platan, Kraków.
• KEMMIS S., 2010, Teoria krytyczna i uczestniczące badania w działaniu, [w:] H. Červinková, B.D. Gołębniak (red.), Badania w działaniu. Pedagogika i antropologia zaangażowane, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
• KUBINOWSKI D., 2013, Od poznawania do zmieniania. Czy „zwrot pedagogiczny” w praktykach badawczych nauk społecznych?, [w:] T. Bauman (red.), Praktyka badań pedagogicznych, Impuls, Kraków.
• KWAŚNICA R., 1990, Ukryte założenia trzech krytyk. Przyczynek do samowiedzy pedagogiki przejścia i pogranicza, [w:] Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), Ku pedagogii pogranicza, Wydawnictwo UMK, Toruń.
• KWAŚNICA R., 2007, Dwie racjonalności. Od filozofii sensu ku pedagogice ogólnej, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji, Wrocław.
• KWIECIŃSKI Z., 2013, Edukacja wobec różnicy i inkluzji. Dwa typy dyskursów – w stronę pedagogiki pozytywnej. Wystąpienie na VII Ogólnopolskim Zjeździe Pedagogicznym na Uniwersytecie Gdańskim, maszynopis.
• LATOUR B., 2004, Why Has Critique Run out of Steam? From Matters of Fact to Matters of Concern, Critical Inquiry, 30 (4).
• LÉVINAS E., 1999, Czas i to, co inne, tłum. J. Migasiński, Wydawnictwo KR, Warszawa.
• LÉVINAS E., 2000, Inaczej niż być lub ponad istotą, tłum. P. Mrówczyński, Fundacja Aletheia, Warszawa.
• MADDOCK T., 1999, The Nature and Limits of Critical Theory in Education, Educational Philosophy and Theory, 31 (1).
• MASSCHELEIN J., 2000, Can Education Still be Critical?, Journal of Philosophy of Education, 34 (4).
• MASSCHELEIN J., 2004, How to Conceive of Critical Educational Theory Today?, Journal of Philosophy of Education, 38 (3).
• MĘCZKOWSKA A., 2006, Podmiot i pedagogika. Od oświeceniowej utopii ku pokrytycznej dekonstrukcji, Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji, Wrocław.
• PICHT G., 2004, Pojęcie odpowiedzialności, tłum. K. Michalski, [w:] J. Filek (red.), Filozofia odpowiedzialności XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• RANCIÈRE J., 1991, The Ignorant Schoolmaster. Five Lessons in Intellectual Emancipation, transl. K. Ross, Stanford University Press, Stanford.
• RANCIÈRE J., 2003, The Philosopher and His Poor, transl. J. Drury, C. Oster, A. Parker, Duke University Press, Durham–London.
• RANCIÈRE J., 2010, On Ignorant Schoolmasters, tłum. Ch. Bingham, [w:] Ch. Bingham, G.J.J. Biesta, Jaques Rancière, Education, Truth, Emancipation, Continuum, London–New York.
• SLOTERDIJK P., 2008 (1983), Krytyka cynicznego rozumu, tłum. P. Dehnel, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.
• SMOLIŃSKA-THEISS B., THEISS W., 2013, Badanie i działanie w pedagogice społecznej – między tradycją a współczesnymi zadaniami, [w:] H. Červinková, B.D. Gołębniak (red.), Edukacyjne badania w działaniu, Scholar, Warszawa.
• SZKUDLAREK T., 1994, Radyklana krytyka – pragmatyczna zmiana, AUNC, Socjologia Wychowania, XII (285).
• TORRES C.A., 2012, Critical Social Theory: a portrait, Ethics and Education. 7 (2).
• WEBER M., 2004, „Obiektywność” badania społeczno-naukowego i społeczno-politycznego, tłum. M. Holona, [w:] M. Holona (red.), Racjonalność, władza, odczarowanie, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• WITKOWSKI L., 1993, W kręgu pedagogiki radykalnej (dekonstrukcja, walka, etyczność), [w:] Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), Spory o edukację, IBE, Warszawa.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2142439