Nauczyciel w ideologiach – o nadziejach, iluzjach i unieważnianiu idei podwójnego agenta

• Authors: Małgorzata Lewartowska-Zychowicz

Title variants

EN

The Teacher in Ideologies – About Hopes, Illusions and the Abolishment of the Concept of Double Agent

Abstracts

EN

The starting point for the text is a conviction about the possibility to place a teacher on the position of the agent of two opposite ideologies. He is considered a representative of conservative ideologies, obliged to reproduce the existing social structure, while on the other hand, as a representative of liberal ideologies, he should broaden individual’s chances of development. This way of thinking about the teacher is entrenched in the enlightenment idea of rational agreement, moved to the field of subjective deciding, legitimized by the assumption about the distance of a rational mind in relation to social position. The assumption was a subject of critique, which caused education to reveal its immanently conservative character. However, it did not invalidate the conflict about proportions between the collective and individual aims in education. In the context of the increasing hegemony of market ideologies, the conflict seems increasingly non-representational, since in the new model of market objectiveness forced by it, individual aims have been equated with the aims of the market structure. Thanks to it, it was possible to design an individual ideally fitted to the free market simultaneously hiding these actions behind the façade of the emancipatory rhetorics.

PL

Punktem wyjścia tekstu jest przekonanie o możliwości ulokowania nauczyciela na pozycji agenta dwóch przeciwstawnych ideologii. Z jednej strony jest on bowiem spostrzegany jako przedstawiciel ideologii konserwatywnych, który ma za zadanie reprodukować zastaną strukturę społeczną; z drugiej zaś – jako przedstawiciel ideologii liberalnych, który powinien poszerzać jednostkowe szanse rozwojowe. Ten sposób myślenia o nauczycielu jest zakorzeniony w oświeceniowej idei racjonalnego uzgodnienia, przeniesionej na grunt subiektywnych rozstrzygnięć, legitymizowanej założeniem o dystansie racjonalnego umysłu w stosunku do położenia społecznego. Założenie to zostało poddane krytyce, w efekcie której edukacja odsłoniła swój immanentnie konserwatywny charakter. Nie unieważniło jednak sporu o proporcje między celami kolektywnymi i indywidualnymi w edukacji. Dopiero w kontekście narastającej hegemonii ideologii rynkowych ów spór okazuje się coraz bardziej bezprzedmiotowy, ponieważ w forsowanym przez nie nowym modelu podmiotowości rynkowej cele indywidualne zostały utożsamione z celami kolektywnymi (struktury rynkowej). Dzięki temu możliwe stało się konstruowanie jednostki doskonale dopasowanej do wolnego rynku, przy równoczesnym ukrywaniu tych działań za fasadą emancypacyjnej retoryki.

Keywords

PL

nauczyciel; ideologie konserwatywne; ideologie liberalne; ideologie rynkowe; edukacja rynkowa

EN

teacher; conservative ideologies; liberal ideologies; market ideologies; market education

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej
• Journal: Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja
• Year: 2014
• Volume: 17
• Issue: 3(67)
• Pages: 23-36

Dates

published

2014

Contributors

author

Małgorzata Lewartowska-Zychowicz

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000236956579

References

• APPADURAI A., 1996, Modernity AT Large. Cultural Dimensions of Globalization, University of Minnesota Press, Minneapolis.
• BECK U., 2004, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, tłum. Sz. Cieśla, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
• BOURDIEU P., 2005, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa.
• DEWEY J., 2005, Demokracja i wychowanie. Wstęp do filozofii wychowania, tłum. Z. Bastgen, Wydawnictwo „Książka i Wiedza”, Warszawa.
• DYBEL P., WRÓBEL S., 2008, Granice polityczności. Od polityki emancypacji do polityki życia, Wydawnictwo Fundacji Aletheia, Warszawa.
• GIDDENS A., 2001, Nowoczesność i tożsamość „Ja” i społeczeństwo późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka, PWN, Warszawa.
• HEYWOOD A., 2007, Ideologie polityczne. Wprowadzenie, tłum. M. Habura, N. Orłowska, D. Stasiak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• ILLICH I., 2010, Odszkolnić społeczeństwo, tłum. Ł. Mojsak, Wydawnictwo Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa.
• JACYNO M., 1989, Kultura i indywidualizm, PWN, Warszawa.
• KOPALIŃSKI W., 2000, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa.
• KWIECIŃSKI Z., 1998, Dziesięciościan edukacji (składniki i aspekty – potrzeba całościowego ujęcia), [w:] T. Jaworska, R. Leppert (red.), Wprowadzenie do pedagogiki, Impuls, Kraków.
• LEWARTOWSKA-ZYCHOWICZ M., 2010, Homo liberalis jako projekt edukacyjny. Od emancypacji do funkcjonalności, Impuls, Kraków.
• MILL J. St., 1999, O wolności, tłum. A. Kurlandzka, Wydawnictwo „Akme”, Warszawa.
• MOUFFE Ch. 2005, Paradoks demokracji, tłum. L. Koczanowicz, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu, Wrocław.
• POTULICKA E., 2001, Przemiany edukacji w Australii na tle reform w krajach anglosaskich, [w:] E. Potulicka (red.), Szkice z teorii i praktyki zmiany oświatowej, Wydawnictwo „Eruditius”, Poznań.
• POTULICKA E., RUTKOWIAK J., 2010, Neoliberalne uwikłania edukacji, Impuls, Kraków.
• SCHULZ R., 1980, Procesy zmian i odnowy w oświacie, PWN, Warszawa.
• SENNETT R., 1977, The Fall of Public Man, Cambridge University Press, Cambridge.
• SLOTERDIJK P., 2006, Czy Polacy odnajdą szczęście w Kryształowym Pałacu, Europa, nr 1.
• SZKUDLAREK T., 1993, Czy koniec pedagogiki?, [w:] E. Rodziewicz, M. Szczepska-Pustkowska (red.), Od pedagogiki ku pedagogii, Edytor.
• ŚLIWERSKI B., 2009, Problemy współczesnej edukacji. Dekonstrukcja polityki oświatowej, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• WACQUANT L.J.D., 2001, Wprowadzenie, [w:] P. Bourdieu, L.J.D. Wacquant, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, Oficyna Naukowa, Warszawa.
• WRÓBEL Sz., NAWROCKI R., 2010, Szkoła jako fikcja i inne szkice z filozofii edukacji, Wydawnictwo UAM w Poznaniu, Kalisz–Poznań.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2142437