Losy westerplatczyków

• Authors: Andrzej Drzycimski

Title variants

EN

Fates of the defenders of the Westerplatte

RU

Судьбы защитников Вестерплатте

Abstracts

EN

Westerplatte was where the mission of the only Polish army unit stationed beyond the borders of the Second Polish Republic lasted for over 13 years. After the seven-day defence in September 1939, the defenders were taken to POW camps, labor camps or even concentration camps across the whole Europe. After the war, most Westerplatte defenders came back to Poland, while some dispersed around the world, unable to return to their homeland controlled by the Soviets. Those who came back had to face a new political reality. They were gradually eradicated from the collective memory, and the times of humiliation, surveillance and persecution followed. In the next years, the propaganda of the Polish People’s Republic partly opened up for their voice. Monuments were erected, and schools, streets and military units were named after them. Simultaneously, fates of the individual Westerplatte defenders remained beyond the interest of the authorities of that time. It was not until the beginning of the Third Polish Republic when most of the living and fallen fighters were decorated with the War Order of Virtuti Militari.

RU

На Вестерплатте в течение более 13 лет продолжалась история одного подразделения Войска Польского, оказавшегося за границами Второй Польской Республики. После семидневного сражения в сентябре 1939 г. защитники Вестерплатте попали в лагеря военнопленных, на принудительные работы и даже в концентрационные лагеря по всей Европе. После войны большинство из них вернулись в Польшу, часть из рассеялись по всему миру, будучи лишёнными возможности вернуться в оккупированные Советами родные края. Возвратившихся ожидала новая политическая реальность. Первоначально их подвиг пытались стереть из народной памяти, потом настали времена унижений, слежки и преследований. В последующие годы коммунистическая пропаганда частично открыла правду. Были воздвигнуты памятники, в честь Вестерплатте назывались школы, улицы и воинские подразделения. В то же время персональные судьбы защитников Вестерплатте оставалась за гранью интересов властей того времени. Они дождались признания только в начале Третьей Республики, когда большинство живущих и умерших были награждены ордером Воинской Доблести.

PL

Na Westerplatte przez ponad 13 lat trwała misja jedynego oddziału Wojska Polskiego stacjonującego poza granicami II Rzeczypospolitej. Po siedmiodniowej walce we wrześniu 1939 r. obrońcy trafili do obozów jenieckich, miejsc pracy przymusowej, a nawet obozów koncentracyjnych w całej Europie. Po wojnie większość westerplatczyków powróciła do Polski, część rozproszyła się po świecie, pozbawiona możliwości powrotu do zajętych przez Sowietów stron rodzinnych. Na wracających czekała nowa rzeczywistość polityczna. Początkowo wypierano ich ze zbiorowej pamięci, później nastał czas poniżania, inwigilacji i prześladowań. W kolejnych latach propaganda PRL częściowo dopuściła ich do głosu. Stawiano pomniki oraz nadawano westerplackie imiona szkołom, ulicom i jednostkom wojskowym. Jednocześnie indywidualny los westerplatczyków pozostawał poza zainteresowaniem ówczesnych władz, uznania doczekali się dopiero na początku III RP, gdy większość żyjących oraz zmarłych odznaczono Orderem Virtuti Militari.

Keywords

PL

Westerplatte; westerplatczycy; propaganda; Urząd Bezpieczeństwa; emigracja; order Virtuti Militari

EN

Westerplatte; Westerplatte defenders; propaganda; Public Security Office; emigration; Virtuti Militari order

RU

Вестерплатте; защитники Вестерплатте; пропаганда; Управление Безопасности; эмиграция; ордер Воинской Доблести

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2016
• Volume: XVII (LXVIII)
• Issue: 4 (258)
• Pages: 13-46

Dates

published

2016

Contributors

author

Andrzej Drzycimski

References

• Andrzejewski Z., Lekarz z Westerplatte. Dramatyczne losy [w:] Ocalić od zapomnienia, Przemyśl 2001.
• Borowiak M., Westerplatte. W obronie prawdy, Gdańsk 2001.
• Chwastyk-Kowalczyk J., Polskie czasopisma pedagogiczne w Wielkiej Brytanii w XX i XXI, Людинознавчі студії: збірник наукових праць Дрогобицького ДПУ імені Івана Франка. Серія „Педагогіка”, s. 273, http://lssp.ddpu.drohobych.net/article/download/98648/94461, (dostęp 15 V 2017).
• Daniluk J., Powstanie i działalność niemieckiej placówki archiwalnej wojsk lądowych w Gdańsku Oliwie (1939–1945), „Dzieje Najnowsze” 2012, nr 2.
• Dąbrowski F., Grodecki S., Westerplatte. Dziennik bojowy załogi, Gdynia 1945.
• Dąbrowski F., Wspomnienia z obrony Westerplatte. Wspomnienia i dokumenty, wstęp historyczny skreślił i załączniki oprac. M. Pelczar, Gdańsk 1957.
• Drożdż K. H., Przyczynek do badań nad stanem liczbowym załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte we wrześniu 1939 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2013, nr 2 (244).
• Drzycimski A., Major Henryk Sucharski, Wrocław 1990.
• Drzycimski A., Westerplatte, t. 1: Reduta w budowie 1926–1939, Gdańsk 2014.
• Drzycimski A., Westerplatte, t. 2: Reduta wojenna 1939, Gdańsk 2014.
• Drzycimski A., Westerplatte. Misja specjalna, Gdańsk 2015.
• Fengler B., Wojskowa Składnica Tranzytowa na Westerplatte w latach 1925–1939, cz. 1: 1925–1933, „Biuletyn Historyczny Wydziału Historycznego Zarządu Politycznego Marynarki Wojennej” 1972, nr 3; cz. 2: 1933–1939, „Biuletyn Historyczny Wydziału Historycznego Zarządu Politycznego Marynarki Wojennej” 1973, nr 4.
• Fototeka Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego w dokumentach Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, wstęp i oprac. M. Sobieraj, przedm. J. S. Ciechanowski, [Lublin] 2013.
• Gliński M., Organizacja obozu koncentracyjnego Stutthof (1 września 1939 – 9 maja 1945), „Stutthof. Zeszyty Muzeum” 1979, nr 3.
• Gornikiewicz S., Owiana legendą. Historia Wartowni nr 1 na Westerplatte, Gdańsk 1984.
• Gornikiewicz-Kurowska S., Westerplatczycy. Losy obrońców Wojskowej Składnicy Tranzytowej, wyd. 2 poszerz. i popr., Gdańsk 2012.
• Grot E., Praca więźniów z przejściowych obozów dla jeńców cywilnych w Gdańsku, Nowym Porcie i Stutthofie na Westerplatte w latach 1939–1941, „Zeszyty Muzeum Stutthof ” 2013, nr 1 (11).
• http://ipn.gov.pl/pl/dla-mediow/media-o-ipn/14493,PRZEGLAD-MEDIOW-23-listopada-2005-r. (dostęp 16 V 2017).
• http://mhmg.pl/oddzial/5/wartownia-nr-1-westerplatte, (dostęp 15 V 2017 r.).
• Jeden drugiego brzemiona noście. Trzecia pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny Gdynia – Gdańsk, Gdańsk 1988.
• Kluz o. W. OCD, Honor. Mjr Henryk Sucharski, Warszawa 1989.
• Kruszyński K., Zajączkowski K., Westerplatczycy z Bojkowa. Zwycięstwo – chwała –odpoczynek, Gliwice Bojków 2014.
• Necio J., Stalag I A Stablack. Próby upamiętnienia, „Łambinowicki Rocznik Muzealny” 2011.
• Od Stołpców do Gdańska. Ze wspomnień kresowianki, Gdańsk 2005.
• Stjernfelt B., Bohme K. R., Westerplatte. Einzelschriften zur militärischen Geschichte des zweites Weltkrieges, Freiburg 1979.
• Sucharski H., List z Westerplatte do siostry z 1 IX 1939 r.: Notatki z obrony Westerplatte, wstęp i oprac. Z. L. Pszczołkowska, Gdańsk 1989.
• Szkudliński J., Rzekome rewelacje o obronie Westerplatte wysnute z wątpliwych źródeł, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2015, nr 1 (251).
• Szkudliński J., Spór w sprawie białej flagi nad Westerplatte, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2012, nr 4 (242).
• Szkudliński J., Wojskowa Składnica Tranzytowa na Westerplatte w świetle nowych niemieckich materiałów archiwalnych, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2015, nr 3 (253).
• Tuliszka J., Westerplatte 1926–1939. Dzieje Wojskowej Składnicy Tranzytowej w Wolnym Mieście Gdańsku, Toruń 2003.
• W kręgu spraw morza. Z reporterskiego notatnika, Gdańsk 2007.
• Wańkowicz M., Dwie prawdy. Westerplatte. Hubalczycy, Warszawa 1977.
• Westerplatte, zebrał, oprac. i wstępem opatrzył Z. Flisowski, Warszawa 1989.
• Westerplatte. Wojna i pamięć. War and memory. Krieg und Geschichte, Gdańsk 1998.
• Witek J., Major Henryk Sucharski (1898–1946). Życie i sylwetka duchowa, Niepokalanów 2011.
• Witkowski R., Komandor porucznik Franciszek Dąbrowski (1904–1962), Warszawa 1988.
• Witkowski R., Na lądzie i na morzu. Zapiski ze służby w Marynarce Wojennej 1953–1988, Kraków 1998.
• Witkowski R., Westerplatte. Historia i dzień dzisiejszy, Gdańsk 1977.
• Wojna zaczęła się na Westerplatte, A. Drzycimski, S. Gornikiewicz, wyd. 2 uzup., Gdańsk 1989.
• www.kigalczynski.pl/zycie (dostęp 31 III 2015).
• Zajączkowski K., Lekarz z Westerplatte. Major Mieczysław Słaby 1905–1948, Katowice 2009.
• Zajączkowski K., Westerplatte jako miejsce pamięci 1945–1989, Warszawa 2015.
• Zanim poddał się Hel, tłum., oprac., tytuł i projekt okładki J. Żebrowski, Łódź 2003.
• Znaki pamięci. Listy westerplatczyków (1940–1993), wybór, wstęp, komentarze i przypisy S. Gornikiewicz-Kurowska, wyd. 3, Gdańsk 2004.

Identifiers

Biblioteka Nauki

1921584