Organizacja i rys działalności sądów polowych Naczelnego Dowództwa WP w przełomowym okresie wojny z Rosją Sowiecką latem 1920 roku (część 1)

• Authors: Leszek Kania

Title variants

EN

Organization and outline of the activity of field courts of the High Command of the Polish Army at the turning point of war with Soviet Russia in the summer of 1920 (part 1)

RU

Организация и характеристика деятельности военных судов Главного командования Войска Польского в переломный период войны с советской Россией летом 1920 годa (часть 1)

Abstracts

EN

The article is a two-part law and historical sketch that presents the organization and outline of the activity of the field judiciary during the decisive events in the war with Soviet Russia in the summer of 1920. In this part of the article the author presents an outline of the organization and the activity of the field judiciary since the beginning of its existence to the beginning of July 1920. The justice service of the Polish army came into being as an integral part of the armed forces alongside with the creation of different departments and services of the Ministry of Military Affairs and the General Staff of the Polish Army in the autumn of 1918. The military courts were created since the first days of November 1918 in Cracow, Lublin, Warsaw and Cieszyn, while in Przemyśl and Lviv – since the end of November. In January 1919 the field courts were created at the commands of the great units of the Lithauanian-Belarusan Front. As a separate structure, the field judiciary came into being in spring of 1919 and was part of the High Command of the Polish Army. Until September 1920, at the commands of large units and operational formations (divisions, brigades, operation groups, armies and fronts), as well as commands, garrisons and strongholds, about 60–70 field courts and several judicial and legal departments were created. Field courts played a subordinate, although important role in the command system of large units and operation formations, and in keeping the discipline and internal cohesion of the army.

RU

Данная статья юридическо-исторической тематики состоит из двух частей, посвященных организации и описанию деятельности военных судов во время решающих событий войны с советской Россией летом 1920 г. В этой части статьи автор представляет характеристику организации и деятельности военных судов с начала их существования до начала июля 1920 г. Служба справедливости Войска Польского появилась как интегральная часть вооруженных сил, одновременно с созданием других организаций и служб Министерства Военных Дел и Генерального штаба Войска Польского осенью 1918 г. Военные суды создавались с первых чисел ноября 1918 г. в Кракове, Люблине, Варшаве и Чешине, а в конце ноября – в Пшемысле и Львове. В январе 1919 г. военные суды создавались при управлениях крупных подразделений Литовско-Белорусского фронта. В качестве отдельной структуры военные суды стали функционировать весной 1919 г. и являлись частью Главного командования Войска Польского. До сентября 1920 г. при управлениях крупных подразделений и оперативных отрядов (дивизий, бригад, оперативных групп, армии и фронтов), а также управлении этапов, гарнизонов и крепостей было создано около 60–70 военных судов, а также более десятка юридических отделов. Военные суды выполняли служебную, но значимую функцию в системе командования крупными формированиями и оперативными отрядами с точки зрения поддержания системы наказаний и внутренней целостности армии.

PL

Prezentowany artykuł jest dwuczęściowym szkicem prawno-historycznym, który przedstawia organizację i rys działalności sądownictwa polowego w czasie decydujących rozstrzygnięć w wojnie z Rosją Sowiecką latem 1920 r. W tej części artykułu autor przedstawia rys organizacji i działalności sądownictwa polowego od początku jego istnienia do początków lipca 1920 r. Służba sprawiedliwości Wojska Polskiego powstała jako integralna część sił zbrojnych równolegle z utworzeniem innych agend i służb Ministerstwa Spraw Wojskowych i Sztabu Generalnego WP jesienią 1918 r. Sądy wojskowe były tworzone od pierwszych dni listopada 1918 r. w Krakowie, Lublinie, Warszawie i Cieszynie, w końcu listopada zaś w Przemyślu i Lwowie. W styczniu 1919 r. sądy polowe tworzono przy dowództwach wielkich jednostek Frontu Litewsko-Białoruskiego. Jako wyodrębniona struktura sądownictwo polowe powstało wiosną 1919 r. i stanowiło część Naczelnego Dowództwa WP. Do września 1920 r. przy dowództwach wielkich jednostek i związków operacyjnych (dywizji, brygad, grup operacyjnych, armii i frontów) oraz dowództw etapów, garnizonów i twierdz zostało utworzonych ok. 60–70 sądów polowych oraz kilkanaście referatów sądowo-prawnych. Sądy polowe pełniły rolę służebną, acz znaczącą, w systemie dowodzenia wielkimi jednostkami i związkami operacyjnymi, w utrzymaniu karności i wewnętrznej spoistości wojska.

Keywords

PL

sąd wojenny; sędzia wojskowy; wyrok śmierci; pluton egzekucyjny; dyscyplina wojskowa; prawo wojenne

EN

war court; military judge; death sentence; firing squad; military discipline; war law

RU

военный суд; армейский судья; смертная казнь; расстрельная рота; дисциплина

• Publisher: Wojskowe Biuro Historyczne
• Journal: Przegląd Historyczno-Wojskowy
• Year: 2018
• Volume: XIX (LXX)
• Issue: 3-4 (265-266)
• Pages: 45-84

Dates

published

2018

Contributors

author

Leszek Kania

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/0000000188385651

References

• 1920 Bitwa warszawska, reż. Jerzy Hoffman, 2011.
• 1920. Wojna i miłość, reż. Maciej Migas, 2010.
• Buszyński M., Władze kierownicze wojskowej służby sprawiedliwości i ich rozwoj, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1928, nr 8–10.
• Czarnecka R., Organizacja Sztabu Generalnego WP (Naczelnego Dowodztwa WP) w latach 1918–1921, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 2004, nr 26.
• Daniec J., Historia sądownictwa wojskowego w odrodzonej Polsce, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1928, nr 8–10.
• Dunaj K., Giżyńska M., Konstytucyjne podstawy sądownictwa wojskowego w Polsce [w:] Wymiar sprawiedliwości w Siłach Zbrojnych, red. K. Dunaj, M. Stępnowska, Warszawa 2014.
• Dunaj K., Sądy wojskowe jako organy wymiaru sprawiedliwości, „Studia Iuridica Lublinensia” 2015, nr 4.
• Grzegorczyk T., 6 Armia Wojska Polskiego w 1920 r., Toruń 2009.
• Kania L., Generalicja wojskowej służby sprawiedliwości II Rzeczypospolitej (1918–1945), WPP 2002, nr 3.
• Kania L., Organizacja sądownictwa wojskowego u progu niepodległości Drugiej Rzeczypospolitej (październik 1918 – marzec 1919) [w:] Księga Pamiątkowa z okazji X-lecia Wydziału Nauk Ekonomicznych i Prawnych UPH w Siedlcach, red. A. Duk-Majewska, D. Strus, Siedlce 2014.
• Kania L., Podjęcie prac przygotowawczych w zakresie wojskowego prawa karnego na ziemiach polskich w okresie I wojny światowej, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2000, nr 3–4.
• Kania L., Służba sprawiedliwości w Wojsku Polskim 1795–1945. Organizacja – Prawo – Ludzie, Siedlce 2015.
• Kania L., W cieniu Orląt lwowskich. Polskie sądy wojskowe, kontrwywiad i służby policyjne w bitwie o Lwow 1918–1919, Zielona Góra 2008.
• Kmiecik T., Sztab Generalny Wojska Polskiego 1918–1939. Udział w wojnach o granice i funkcjonowanie w warunkach zagrożenia państwa, Warszawa 2012.
• Krzeczunowicz K., Ostatnia kampania konna. Działania Armii Polskiej przeciw Armii Konnej Budionnego w 1920 roku, Łomianki 2013 [reprint].
• Krzemieński J., Wymiar sprawiedliwości w Wojsku Polskim, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1928, nr 8–10.
• Kudłaszyk A., Wojskowy wymiar sprawiedliwości u progu II RP, „Poglądy i Doświadczenia. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych” (Wrocław) 1982, nr 3.
• Marszałek P. K., Najwyższe władze wojskowe w systemie ustrojowym II Rzeczypospolitej, Wrocław 2011.
• Matzner B., Służba sprawiedliwości [w:] Dziesięciolecie odrodzenia Polskich Sił Zbrojnych 1918–1928, Warszawa 1928.
• Mianowski S., Świat, który odszedł. Wspomnienia Wilnianina 1895–1945, Warszawa 1995.
• Odziemkowski J., Organizacja i ochrona zaplecza wojsk polskich na Litwie i Białorusi (luty 1919–lipiec 1920), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2013, nr 4 (246).
• Odziemkowski J., Polskie formacje etapowe na Litwie i Białorusi 1918–1920, Kraków 2011.
• Odziemkowski J., Użycie batalionow etapowych i wartowniczych wojsk polskich w walkach w Galicji, na Wołyniu i Lubelszczyźnie, 11 lipca – 1 września 1920 r., „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2014, nr 3.
• Przyjemski S., Organizacja wojskowego wymiaru sprawiedliwości u progu niepodległości II Rzeczypospolitej, „Wojsko i Wychowanie” 1995, nr 6.
• Rostworowski S. J., Listy z wojny polsko-bolszewickiej 1918–1920, Warszawa–Kraków 2015.
• Rozkaz nr 503/III dowodcy 5 Armii z 15 VIII 1920 r. [w:] Bitwa warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne, cz. 1: 3–17 VIII, wybor, oprac. i red. Tarczyński et al., Warszawa 1995.
• Rozkaz Oficerski nr 302/III z 13 VIII 1920 r. [w:] Bitwa warszawska 13–28 VIII 1920. Dokumenty operacyjne, cz. 1: 3–17 VIII, wybor, oprac. i red. Tarczyński et al., Warszawa 1995.
• Rybicki T., Korpus Oficerow Sądowych, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1928, nr 8–10.
• Rybicki T., Sądownictwo polowe w latach wojny 1919–1921, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1928, nr 8–10.
• Stawecki P., Z badań nad dyscypliną, przestępczością i moralnością wojska Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2000.
• Ślipiec J., Wybrane aspekty dowodzenia szczebla strategicznego i operacyjnego strony polskiej i rosyjskiej w wojnie 1919–1920 [w:] Bitwa Warszawska 1920 roku w obronie niepodległości, red. J. Odziemkowski, Warszawa 2006.
• Wawrzyński T., Dowodztwa frontów 1919–1920, „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej” 1972.
• Wyszczelski L., Niewypowiedziana wojna. Polsko-rosyjskie działania militarne w 1919 roku, Toruń 2005.
• Wyszczelski L., Sztab Generalny Naczelnego Dowodztwa Wojska Polskiego (1919–1921), „Zeszyty Naukowe AON” 2003, nr 1.
• Wyszczelski L., Wojsko Polskie w latach 1918–1921, Warszawa 2006.
• Wyszomirski T., Pierwsze dni sądownictwa wojskowego w niepodległej Polsce, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1938, nr 4.
• Zarys dziejów wojskowości polskiej w latach 1864–1939, red. P. Stawecki, Warszawa 1990.
• Żeligowski L., Wojna w roku 1920 (Wspomnienia i rozważania), Warszawa 2015.

Identifiers

Biblioteka Nauki

1926923