Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni – wybrane sylwetki sędziów, którzy dopuścili się zbrodni sądowych

• Authors: Helena Kowalska

Title variants

EN

Navy Court in Gdynia – Profiles of Selected Judges Who Committed Court Crimes

Abstracts

EN

The article titled “Navy Court in Gdynia – profiles of selected judges who committed court crimes” is about a history of this court and changes that were being made in the court’s characteristic and the reasons behind these adjustments. Next, the article presents the role of the Navy Court in repressions across the Eastern and West Pomerania. The study also shows the important issue of case law, especially of political trials and death sentences passed. The article discusses a problem of cooperation between the Navy Court, secret political police, the Navy Prosecutor’s Office and the Navy Bar. The range of these institutions’ activities is presented in the study as well as the mechanisms of putting pressure on the Navy Court by secret political police and the Navy’s information office. The article shows the meaning of the Navy Prosecutor’s Office in preliminary proceedings and presents the profiles of some of the most important prosecutors who worked in the Navy Prosecutor’s Office. The main part of the article is devoted to the profiles of judges and associated judges who worked in the Navy Court during the years 1945–1955. Profiles of people that were in charge of the Court have been described in detail. The article shows their influence on ruling and the way they controlled the Navy Court. Furthermore, the study presents the education of twenty judges and associated judges, their ruling activity and further professional life. The career of judges who played the most important role in creating the case law of the Navy Court is presented in a more detailed way. Moreover, an issue of appraising the judges’ activity during their work in the Navy Court is also mentioned in the article.

PL

W początkowej części artykułu przedstawiono historię powstania Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni (SMW) w tym zmiany, jakie zachodziły w jego właściwości oraz to, czym były one podyktowane; zaprezentowano rolę, jaką ten Sąd odgrywał w aparacie represji na terenie Pomorza Gdańskiego i Pomorza Szczecińskiego oraz poruszono zagadnienie orzecznictwa, szczególnie procesów politycznych i wydawanych kar śmierci. W dalszej części artykułu omówiono zagadnienie współpracy SMW w Gdyni a Urzędem Bezpieczeństwa (UB), Informacją Marynarki Wojennej (MW), Prokuraturą Marynarki Wojennej (MW) oraz adwokaturą; zaprezentowano zakres działań tych instytucji oraz mechanizmy wywierania nacisku ze strony UB i Informacji MW na SMW w Gdyni; zaprezentowano znaczenie Prokuratury MW w postępowaniu przygotowawczym oraz sylwetki kilku najważniejszych prokuratorów pracujących w Prokuraturze MW. Zasadniczą część artykułu stanowi prezentacja sylwetek sędziów i asesorów pracujących w SMW w Gdyni w latach 1945–1955. Szczegółowo przedstawiono osoby szefów tej instytucji oraz to, jaki wpływ wywierali na orzecznictwo i w jaki sposób zarządzali powierzonym im Sądem; zaprezentowano sylwetki 20 sędziów i asesorów, uwzględniając wykształcenie, działalność orzeczniczą, dalszą karierę zawodową oraz kwestię rozliczenia ich z działań podjętych w latach pracy w SMW w Gdyni. Artykuł w znacznej części oparty jest na materiałach źródłowych znajdujących się w licznych archiwach. Niewątpliwie najistotniejsze w pracy badawczej okazały się teczki personalne sędziów, akta spraw prowadzonych w sądzie oraz dokumentacja administracyjna wytworzona w toku pracy kancelarii tego Sądu. Dokumenty, które nie zostały zniszczone, początkowo były archiwizowane na miejscu, a następnie po 1955 r. przekazywane do Centralnego Archiwum Wojskowego. Obecnie materiały źródłowe rozproszone są po licznych archiwach. Znaczna część znajduje się w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w Warszawie i IPN Oddział w Gdańsku. W pracy wykorzystano również literaturę współczesną dotyczącą stalinowskiego sądownictwa wojskowego. W ostatnich latach ta tematyka znalazła się w kręgu zainteresowań badaczy. Działalność aparatu represji oraz sądownictwo wojskowe na Pomorzu Gdańskim i Pomorzu Szczecińskim doczekały się licznych dobrze przygotowanych merytorycznie monografii i artykułów, dużo wnoszących do tej tematyki. Znaczenie badawcze mają również artykuły ukazujące się w okresie PRL-u. Ze względu na okres powstania wymagały one jednak krytycznego podejścia, chociaż mają niewątpliwie znaczną wartość badawczą. W artykule poruszono także dalsze losy sędziów, już po odejściu z pracy w sądownictwie. Obecne badania warto poświęcić opracowaniu tego zagadnienia, gdyż jest ono mało znane.

Keywords

EN

Navy judiciary; judges; the Navy Court in Gdynia; Stalinist military judiciary

PL

sądownictwo Marynarki Wojennej; sędziowie; Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni; stalinowskie sądownictwo wojskowe

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Miscellanea Historico-Iuridica
• Year: 2022
• Volume: 21
• Issue: 2
• Pages: 287-315

Dates

published

2022

Contributors

author

Helena Kowalska

• Uniwersytet Gdański

• https://orcid.org/0000000156634473

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie – akta osobowe sędziów i asesorów.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Gdańsku – akta spraw Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie – akta osobowe sędziego.
• Archiwum Marynarki Wojennej w Gdyni – akta spraw Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni.
• Archiwum Państwowe w Gdańsku – akta sprawy Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni.
• Dekret z dn. 23 września 1944 r. –Prawo o ustroju Sądów Wojskowych i Prokuratury Wojskowej (Dz.U. 1944 nr 6, poz. 29).
• Dekret z dn. 23 czerwca 1945 r. – Kodeks Postępowania Wojskowego Postępowania Karnego (Dz.U. 1945 nr 36, poz. 216).
• Bartoń M., Wymowa art. 3 Kodeksu Wojskowego Postępowania Karnego, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 1946, nr 1.
• Biernaczyk R.,Przywrócony pamięci,„Bandera. Czasopismo Marynarki Wojennej” 2009, nr 1.
• Burczyk D., Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku (1946-1955), Gdańsk 2012.
• Dzięcioł B., Wojskowy Sąd Marynarski (maj 1945 – styczeń 1946), „Przegląd Morski” 1980, nr 7/8.
• Grabowski W., Kalkstein i Kaczorowska w świetle akt UB, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2004, nr 8/9.
• Hałagida I., Nie tylko komandorzy..., „Biuletyn IPN” 2001, nr 6.
• Kowalska H., Kara śmierci w orzecznictwie Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni w latach 1945-1955, „Miscellanea Historico-Iuridica” 2012, t. 11.
• Kowalska H., Rekonstrukcja zespołu archiwalnego – Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni w latach 1945-1955, „Archiwista Polski” 2011, nr 4.
• Kowalska H., Sądownictwo w Marynarce Wojennej w latach 1945-1955,Gdańsk 2017.
• Kowalski W., Nieudana ucieczka, „Nasz Gdańsk” 2012, nr 9.
• Łączkowski W., Wymiar sprawiedliwości a stosowanie prawa, [w:] Ius et Lex. Księga jubileuszowa ku czci profesora Adama Strzembosza, Lublin 2002.
• Marszalec J., Z dziejów gdańskiej bezpieki 1945-1956, Gdańsk 2017.
• Poksiński J., Sędziowie wojskowi w latach 1944-1956. Próba zarysowania problemu, „Niepodległość i Pamięć” 1997, nr 4/1.
• Przybylski J., Czy na pewno prowokacja? (Jeszcze raz w sprawie ORP „Żuraw”), „Przegląd Morski” 1989, nr 10.
• Safjan M., Etyka zawodu sędziowskiego, [w:] Ius et Lex. Księga jubileuszowa ku czci profesora Adama Strzembosza, Lublin 2002.
• Semków P., Informacja Marynarki Wojennej w latach 1946-1957, Warszawa 2006.
• Stanowska M., Strzembosz A., Sędziowie warszawscy w czasie próby 1981-1988, Warszawa 1995.
• Szwagrzyk K., Prawnicy czasu bezprawia. Sędziowie i prokuratorzy wojskowi w Polsce 1944-1956, Kraków-Warszawa 2005.
• Urbaniak S., Nowak I., Czacki A., Szufel S., Synowiec S., Cincio M., Siciński R., Chmielnikowski J., Cieślak S., Kronika: z życia izb adwokackich, „Palestra” 1972, nr 16/7-8.
• Wróblewski J., Sądowe stosowanie prawa, Warszawa 1988.
• Zaborski M., Niezawisłość sędziów sądów wojskowych w Polsce w latach 1944-1956, [w:] Wzmocnienie niezawisłości sędziowskiej w Polsce i na Ukrainie w dobie przemian, red. M.J. Gondek, A. Kosyło, R. Pelewicz, Tarnobrzeg-Łuck 2008.
• Zaborski M., Płk Marian Bartoń: karzące ramię sprawiedliwości ludowej, „Palestra” 1996, nr 40/1-2.
• Zaborski M., Ustrój sądów wojskowych w Polsce w latach 1944-1955, Lublin 2005.

Identifiers

Biblioteka Nauki

27307990