„Karzące ramię sprawiedliwości” – prokuratorzy tzw. sądów doraźnych białostockiego okręgu sądowego

• Authors: Diana Maksimiuk

Title variants

EN

“The Punishing Arm of Justice” – Prosecutors of the So-called Summary Courts of the Bialystok Judicial District

Abstracts

EN

From February to the end of June 1946, the so-called summary courts operated in the Bialystok voivodeship. They ruled under the auspices of the Summary Cases Division of the District Court in Bialystok. During the period in question, they tried 191 people in 104 cases and handed down 100 death sentences. Five military officers formally seconded to common courts acted as public prosecutors in these cases. These were: Major Czesław Łapiński, Captain Alfons Lisewski, Major Antoni Mamroth, 2nd Lieutenant Jerzy Kopyciński and Captain Jan Gutkowski. Although most of them (four) had pre-war legal training, none had the prosecutorial experience. However, before becoming prosecutors in the Bialystok summary department, they had already served in the military prosecutor’s office as assistant prosecutors after the war. After the end of the assignment, all of them, except Lisewski, remained in the structures of the military justice system. Kopyciński, who was the only one who did not have any legal education and did not complete it, he was only an investigating officer until the end of his work in the military prosecutor’s office (until 1952).

PL

Od lutego do końca czerwca 1946 r. na terenie województwa białostockiego funkcjonowały tzw. sądy doraźne. Orzekały one pod szyldem Wydziału do Spraw Doraźnych Sądu Okręgowego w Białymstoku. We wzmiankowanym okresie w 104 rozpatrzonych sprawach osądziły 191 osób i wydały 100 wyroków śmierci. W roli oskarżycieli publicznych wystąpiło w nich pięciu wojskowych oddelegowanych formalnie do sądownictwa powszechnego. Byli to: mjr Czesław Łapiński, kpt. Alfons Lisewski, mjr Antoni Mamroth, ppor. Jerzy Kopyciński oraz kpt. Jan Gutkowski. Choć większość z nich (czterech) legitymowała się przedwojennym wykształceniem prawniczym, żaden nie miał doświadczenia prokuratorskiego. Zanim przybyli w charakterze prokuratorów do białostockiego wydziału doraźnego, po wojnie pełnili już jednak służbę w wojskowej prokuraturze na stanowiskach podprokuratorów. Po zakończeniu delegacji wszyscy z wyjątkiem Lisewskiego pozostali w strukturach wojskowego wymiaru sprawiedliwości. Kopyciński, który jako jedyny nie miał wykształcenia prawniczego i go nie uzupełnił, do końca pracy w wojskowej prokuraturze (do 1952 r.) był tylko oficerem śledczym.

Keywords

PL

sądy doraźne; prokuratorzy wojskowi; Korpus Bezpieczeństwa Publicznego; podziemie niepodległościowe

EN

summary courts; military prosecutors; Internal Security Corps; Independence Underground

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku
• Journal: Miscellanea Historico-Iuridica
• Year: 2023
• Volume: 22
• Issue: 2
• Pages: 297-320

Dates

published

2023

Contributors

author

Diana Maksimiuk

• Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie.
• Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku.
• Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu.
• Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie.
• Borowiec J., Wojskowa Prokuratura sądów doraźnych w województwie rzeszowskim maj-czerwiec 1946, [w:] Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944-1956, red. W. Kulesza, A. Rzepliński, Warszawa 2000.
• Fiedorczyk P., Niewiński K., Wróbel W., Z dziejów Sądu Okręgowego w Białymstoku, Białystok 2019.
• Gierasimiuk U., Kobiety – funkcjonariusze Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Białymstoku w pierwszych latach działalności: zarys problematyki, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2014, t. 7.
• Łopatecki K., Powstanie i funkcjonowanie wydziałów do spraw doraźnych działających przy Sądzie Okręgowym w Białymstoku (II-VI 1946 r.), „Z Dziejów Prawa” 2019, t. 12(20).
• Turlejska M., Te pokolenia żałobami czarne… Skazani na śmierć i ich sędziowie, Warszawa 1990.
• Szwagrzyk K., Sędzia-śmierć. Działalność sędziego Włodzimierza Ostapowicza na Białostocczyźnie (1946-1947), „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2005, nr 12.
• Wasilkowski C., Postępowanie doraźne: zakres – kary – orzekanie – tryb, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1945, nr 2.
• Wąs P., Szafarze śmierci. Sędziowie sądów doraźnych Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (luty – czerwiec 1946 r.), „Biuletyn IPN” 2022, nr 1-2.
• Jakubowski G., Sądownictwo powszechne w Polsce w latach 1944-1950, Warszawa 2002.

Identifiers

Biblioteka Nauki

27310053