Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

PL EN


2022 | 15 | 23-33

Article title

Schematyzmy Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej (1945–1951)

Content

Title variants

EN
The Schematism of the Apostolic Administration of Kamień and Lubusz and Piła Prelature (1945-1951)

Languages of publication

Abstracts

EN
According to the general definition, a schematism is a directory of an ecclesiastical institution, containing lists of offices and the clergy. The first informative document, giving a picture of the post-war structures of the Gorzów apostolic administration, is a thirty-page typescript in duplicate A4 format entitled Schematyzm Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej (The Schematism of the Apostolic Administration of Kamień and Lubusz and Piła Prelature), published in July 1946 in Gorzów Wlkp. It was written in Polish. If the Polish name of a place was not yet officially established, the German equivalent was given, e.g. Grünhof. The first and at the same time the last directory of the Gorzów apostolic administration was Schematyzm Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej (Gorzow Wlkp. 1949, p. 462) published on 10 November 1949 at Poznańskie Zakłady Graficzne – a branch in Kościan. The print run amounted to 1000 copies. It was published in 105x150 mm format in two versions of covers (soft and hard). It was compiled by a team of clergymen and edited by the chancellor of the curia, Rev. Dr Józef Michalski. As the introduction says – the schematism was of a trial nature, drawn up on the basis of the German schematism and the papers of XX parish priests and deans. The edition of both directories should be evaluated positively. Both the first one, typewritten and reproduced in 1946, which included only the names of the parishes at that time and the names of the clergy, and the other printed in 1949 are important testimonies to the reborn Church in the Recovered Territories. They reveal statistical data and the structure of the Gorzów apostolic administration, which, rising from the ruins of post-war losses, breathed life into deserted churches and awakened hope in the hearts of the faithful. Both schematisms have invaluable documentary value.
PL
Według ogólnej definicji schematyzm jest informatorem instytucji kościelnej, zawierającym wykazy urzędów oraz spisy duchowieństwa. Pierwszym informatorem, dającym obraz powojennych struktur gorzowskiej administracji apostolskiej, jest trzydziestostronicowy maszynopis w formie powielanej formatu A4 pt. Schematyzm Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej, wydany w lipcu 1946 r. w Gorzowie Wlkp. Opracowano go w języku polskim. Jedynie w przypadku, gdy nie było jeszcze ustalonej oficjalnie polskiej nazwy miejscowości, podano jej niemiecki odpowiednik, np. Grünhof. Pierwszym i zarazem ostatnim informatorem gorzowskiej administracji apostolskiej był Schematyzm Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej (Gorzów Wlkp. 1949, 462 s.) wydrukowany 10.11.1949 r. w Poznańskich Zakładach Graficznych – Oddział w Kościanie. Nakład wyniósł 1000 sztuk. Wydano go w formacie 105x150 mm w dwóch wersjach okładek (miękka i sztywna). Opracował go zespół duchownych pod redakcją kanclerza kurii ks. dra Józefa Michalskiego. Jak napisano we wstępie – schematyzm miał charakter próbny, sporządzono go na podstawie schematyzmów niemieckich i referatów XX proboszczów i dziekanów. Należy pozytywnie ocenić wydanie obu informatorów. Zarówno pierwszy, napisany na maszynie i powielony w 1946 r., który uwzględniał jedynie nazwy istniejących wówczas parafii i nazwiska duchownych, jak i ten drukowany w 1949 r. stanowią ważne świadectwo odrodzonego Kościoła na Ziemiach Odzyskanych. Ukazują stan liczebny i strukturę gorzowskiej administracji apostolskiej, która powstając na zgliszczach powojennych strat, tchnęła życie w opustoszałe świątynie i obudziła nadzieję w sercach wiernych. Oba schematyzmy mają bezcenną wartość dokumentalną.

Year

Issue

15

Pages

23-33

Physical description

Dates

published
2022

Contributors

References

  • Schematyzm Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej, Gorzów Wlkp. lipiec 1946 [maszynopis powielany].
  • Schematyzm Administracji Apostolskiej Kamieńskiej, Lubuskiej i Prałatury Pilskiej, red. J. Michalski, Gorzów Wlkp. 1949.
  • Bogdanowicz S., Nowicki Edmund, EK, red. S. Wilk, Lublin 2010, t. 14, kol. 55.
  • Chorzępa M., Rozwój organizacji kościelnej na Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1965, NP 22 (1965), s. 113-149.
  • Dzwonkowski T., Polityka lokalnych władz PRL wobec Ordynariatu Gorzowskiego w latach 1951-1972 (na przykładzie postaw wobec ordynariuszy), [w:] Stefan Kardynał Wyszyński wobec ziem zachodnich i północnych oraz stosunków polsko-niemieckich. W 100-lecie urodzin Prymasa Tysiąclecia, red. T. Dzwonkowski, C. Osękowski, Warszawa–Poznań–Zielona Góra 2001, s. 120.
  • Gigilewicz E., Schematyzm, EK, red. S. Wilk, Lublin 2012, t. 17, kol. 1217.
  • Hryciuk G., Polacy, [w:] Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939-1959. Atlas ziem Polski, red. W. Sienkiewicz, G. Hryciuk, Warszawa 2008, s. 82-87.
  • Jakubowski W., Solarczyk M., Organizacja Kościoła rzymskokatolickiego na ziemiach polskich od X do XXI wieku. Informatorium historyczne, Warszawa–Olsztyn 2011, s. 72.
  • Jedin H., Die Entwicklung des Breslauer Diözesan-Schematismus, [w:] Handbuch des Erzbistums Breslau für das Jahr 1939, Breslau 1939, s. 3-11.
  • Kądziela P., Kościół a Państwo w Polsce 1945-1965, Wrocław 1990, s. 32-37.
  • Kominek B., Na pierwsze XX-lecie polskich Ziem Zachodnich, NP 22 (1965), s. 5-9.
  • Kowalczyk K., Rozważania o działalności „księży patriotów” w województwie szczecińskim (1950-1955), [w:] Ziemie zachodnie i północne Polski w okresie stalinowskim, red. C. Osękowski, Zielona Góra 1999, s. 145-147.
  • Krucki Ł., Katalog rubrycel i schematyzmów zakonów oraz zgromadzeń zakonnych przechowywanych w księgozbiorze podręcznym Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie (1767-2008), HM 6 (2015), s. 343.
  • Marek R., Kościół rzymsko-katolicki wobec ziem zachodnich i północnych, Warszawa 1976, s. 19-29.
  • Meissner B., Ewakuacja niemieckich władz administracyjnych i niemieckiej ludności z okupowanych ziem polskich w latach 1944-1945, Warszawa 1987, s. 85-107.
  • Napierała E., Ks. dr Edmund Nowicki administrator apostolski w Gorzowie Wlkp., [w:] Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na ziemi lubuskiej, Pomorzu Zachodnim i Północnym (1945-1995), red. P. Socha, Zielona Góra–Gorzów Wlkp., s. 55-56.
  • Napierała E., Geneza Administracji Apostolskiej w Gorzowie Wlkp., „Studia Paradyskie” 1985, nr 1, s. 195-196.
  • Nitschke B., Wysiedlenie ludności niemieckiej z Polski w latach 1945-1949, Zielona Góra 1999, s. 160-163.
  • Pluta W., Kościół na Pomorzu Zachodnim, [w:] Kościół na Ziemiach Zachodnich. Ćwierćwiecze polskiej organizacji kościelnej, red. J. Krucina, Wrocław 1971, s. 25.
  • Podlasek M., Wypędzenie Niemców z terenów na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej. Relacje świadków, Warszawa 1995, s. 49-53.
  • Prejs R., Prałatura pilska w świetle schematyzmu z 1940 r., RT 55 (2008), z. 4, s. 31-48.
  • Szczegóła H., Ziemie zachodnie i północne w polityce PZRR w latach 1949-1956, [w:] Ziemie zachodnie i północne Polski w okresie stalinowskim, red. C. Osękowski, Zielona Góra 1999, s. 22-23.
  • Śmigiel K., Schematyzmy duchowieństwa niemieckiego w Wartheland, 1939-1945, ABMK 36 (1978), s. 371-385.
  • Urban U., Szkice z dziejów archidiecezji lwowskiej i jej duszpasterstwa, Rzym 1984, s. 88.
  • Wejman W., Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej w latach 1945-1972, Szczecin 2007, s. 180-195.
  • Wejman G., Kościół katolicki na ziemi lubuskiej 1124-2010. Zarys problemu, [w:] Kościół na środkowym Nadodrzu. Historia i postacie, red. G. Chojnacki, Zielona Góra 2011, s. 30-31.
  • Welzandt E., Rys historyczny Diecezji Gorzowskiej, „Gorzowskie Wiadomości Kościelne” 1970, nr 7, s. 208.
  • Zamiatała D., Polityka władz komunistycznych wobec katolickiej organizacji Caritas w latach 1945-1950, ABMK 73 (2000), s. 540-543.
  • Zimnawoda Z., Powstanie i działalność „Caritas” na terytorium diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, [w:] Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na ziemi lubuskiej, Pomorzu Zachodnim i Północnym (1945-1995), s. 160-162.

Document Type

Publication order reference

Identifiers

Biblioteka Nauki
59414632

YADDA identifier

bwmeta1.element.ojs-issn-1895-7358-year-2022-issue-15-article-b1895cc6-9417-34a9-8866-aed2eb382333
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.