The dynamics of changes within grammatical gender of dialectal nouns – selected issues

• Authors: Justyna Kobus

Title variants

PL

Dynamika zmian w obrębie rodzaju gramatycznego rzeczowników gwarowych – wybrane zagadnienia

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Due to problems with obtaining the materials and the description thereof, dialectal inflection is an element of language which does not attract lots of dialectologists’ attention. On the other hand, the inflection of Wielkopolska dialects poses more problems in the description because there is no startingpoint in the form of previous characteristics of inflection that would create a need for a continuous description that shows the changes in the evolution of a dialect. The language spoken in rural areas in the late 20th and the early 21st centuries has entered a stage of dynamic changes on all its levels. Thisfact cannot be disregarded in selecting the appropriate research tools. Dialectal inflection cannot be unambiguously categorised, it is full of inconsistencies and deviations from (what seems to be) the adopted paradigm. As a result, it is much more interesting to show it as a flexible creation of oral language i.e. in a dynamic way, resulting from statistical analyses.The dynamics of inflection forms within grammatical gender is a part of a larger monograph dedicated to the gender-related variability of nouns and the change of gender in the course of inflection and the well-recognised opposition of masculine gender and non-masculine gender. My intention was not onlyto describe phenomena of grammatical gender of the nouns recorded in contemporary Wielkopolska as well as to show the changes against the material from the 1950s–1980s.The gender category defies attempts at restoring some normative order in it. Oral language is particularly susceptible to gender-related variations where the rules of correction are suspended. Oral language tends to be dynamic and this active nature determines the intensity of the specific features of the spokenvariety of the Polish language – the right form is created when an act of speech appears (conformity with the general Polish norm does not count – communication prevails). Despite its specificity, the spoken variety stays within the more or less flexible language norm. An analysis of the materials intended to illustrate the dynamics of changes within grammatical gender leads to drawing general conclusions. Dialects are a variety of the national language to which we would like to attribute many distinctive historical and even pre-historical features. However, this is a variety of language which evolves as do the other varieties of the national language. Speakers will always choose forms which suffice for an efficient act of communication. Dialects are at a stage of their development where researchers try to determine elements typical of a dialect and forget to examine their latest structure which results from the latest communication needs of speakers in rural areas.

PL

Fleksja gwarowa należy do tych elementów systemu językowego, które ze względu na trudności z pozyskaniem materiałów i sposobem ich opisu, nie jest częstym obiektem zainteresowania dialektologów. Natomiast fleksja gwar wielkopolskich jest dodatkowo trudna w opisie, gdyż brak tu punktu wyjścia w postaci wcześniejszej charakterystyki problemu odmiany, któryby generował potrzebę opisu kontynuującego, pokazującego zmiany na drodze ewolucji systemu gwarowego. Język mieszkańców wsi na przełomie XX i XXI w. znalazł się w fazie dynamicznych przemian na wszystkich poziomach sytemu językowego. Fakt ten nie może zostać pominięty w doborze odpowiednich narzędzi badawczych. Fleksja gwarowa wymyka się jednoznacznemu zaszeregowaniu, jest pełnaniekonsekwencji i odchyleń od (wydawałoby się) przyjętego paradygmatu. Wszystko to sprawia, że znacznie bardziej interesujące jest ukazanie jej jako plastycznego tworu języka mówionego, zatem w sposób dynamiczny, uzyskany na podstawie analiz statystycznych.Dynamika form fleksyjnych w obrębie rodzaju gramatycznego to opracowanie będące częścią większej monografii, a poświęcone zagadnieniu wariantywności rodzajowej rzeczowników oraz zjawisku zmiany rodzaju podczas odmiany, a także znanej kwestii opozycji rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego.Moim zamiarem było nie tylko opisanie ciekawszych zjawisk z zakresu rodzaju gramatycznego rzeczowników zaobserwowanych w języku współczesnych Wielkopolan, ale i wykazanie zmian w zestawieniu z materiałami lat 50.–80.Kategoria rodzaju wymyka się próbom normatywnego jej uporządkowania. Szczególnie podatny na wariancje rodzajowe jest język mówiony, gdzie niejako zasady dotyczące poprawności ulegają zawieszeniu. Język mówiony ma naturę dynamiczną i ten właśnie jego aktywny charakter determinuje stopień natężenie poszczególnych cech mówionej odmiany polszczyzny – odpowiednia forma powstaje z chwilą kreowania aktu mowy (nie liczy się zgodność z normą ogólnopolską – ważna jest przede wszystkim komunikatywność). Mimo swej specyfiki odmiana mówiona mieści się w ramach mniej lubbardziej elastycznej normy języka.Analiza materiałów, mających zilustrować dynamikę zmian w obrębie rodzaju gramatycznego, daje przesłanki do wyciągnięcia wniosków ogólnych. Gwary są tą odmianą języka narodowego, której chcielibyśmy przypisywać wiele cech dystynktywnych, historycznych, a nawet prahistorycznych. Jednakże jest to odmiana języka, która ulega ewolucji wraz z resztą odmian języka narodowego. Użytkownicy języka będą zawsze wybierać takie formy, które wystarczają dla sprawnego przeprowadzenia aktu komunikacji. Gwary znalazły się w takim momencie swojego rozwoju, w którym badacze starają się wyłuskiwać elementy typowe dla dialektu, zapominając o badaniu aktualnej ich struktury – wynikającej z bieżących potrzeb komunikacyjnych użytkowników języka wsi.

Keywords

EN

inflection; grammatical gender; dialect; language of villages; inflection; grammatical gender; dialect; language of villages

PL

fleksja; rodzaj gramatyczny; gwara; język mieszkańców wsi

• Publisher: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
• Journal: Gwary Dziś
• Year: 2020
• Volume: 13
• Pages: 65-110

Dates

published

2020-12-15

Contributors

author

Justyna Kobus

• Adam Mickiewicz University in Poznań

• https://orcid.org/0000-0002-4094-2743