Morfostaza. Resentymentalne uwarunkowania sprawstwa w polskiej sferze publicznej

• Authors: Piotr Weryński

Title variants

EN

Morphostasis. Resentmental conditioning of agency in Polish public sphere

Abstracts

EN

According to the author, the reasons for the contemporary state of the Polish public sphere should be sought in a historically shaped system of emergent structural and cultural properties. Causal analysis of that research area can be done with the help of Margaret S. Archer’s theory of morphogenetic structure and agency. The sustained interest of the intelligentsia, (and to a lesser extent the post- transformational middle class) dominates in the sphere of structural properties. On the other hand the resentments co-create, in addition to ideas and values, emergent cultural properties. They are factors supporting the socio-cultural morphostasis. Resentments of major social strata in Poland can be diagnosed by reference to their effects. Inconsistent structure, specific thought systems and their related types of interaction (Max Scheler) result in resentment that limits actions leading to structural and cultural morphogenesis. Impact of social structure and culture on social categories subjected to resentment result in: passive citizenship, lack of participation in the public sphere.

PL

Według autora tekstu przyczyn współczesnego stanu polskiej sfery publicznej należy szukać w historycznie ukształtowanym systemie emergentnych właściwości strukturalnych i kulturowych. Analizy przyczynowej wspomnianego obszaru badań można dokonać przy pomocy teorii morfogenetycznej struktury i sprawstwa Margaret S. Archer. W sferze własności strukturalnych dominuje trwały interes inteligenckiego metauniwersum oraz w mniejszym zakresie potransformacyjnej klasy średniej. Natomiast resentymenty współtworzą, obok idei i wartości, emergentne własności kulturowe. Są czynnikami podtrzymującymi morfostazę społeczno-kulturową. Resentymenty głównych polskich warstw społecznych można diagnozować poprzez odwołanie się do ich efektów. Występowanie niespójnej struktury społecznej, specyficznych systemów myślowych i pochodnych im typów interakcji (Max Scheler) skutkuje tym, że wywołany przez nie resentyment ogranicza działania prowadzące do morfogenezy strukturalnej i kulturowej. Efektem działania struktury społecznej oraz kultury na poddane resentymentom kategorie społeczne jest bierność obywatelska, brak partycypacji w sferze publicznej.

Keywords

PL

resentyment; morfostaza; sfera publiczna; struktura i sprawstwo; analiza przyczynowa

EN

resentment; morphostasis; public sphere; structure and agency; causal analysis

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne
• Year: 2017
• Volume: 19
• Issue: 2
• Pages: 27-37

Dates

published

2017

Contributors

author

Piotr Weryński

• Wydział Organizacji i Zarządzania Politechniki Śląskiej w Gliwicach

References

• Archer M.S. (1995), Realist Social Theory: the Morphogenetic Approach. Cambridge: Cambridge University Press.
• Archer M.S. (1996), Culture and Agency. The Place of Culture in Social Theory. Cambridge: Cambridge University Press.
• Archer M.S. (2003), Structure, Agency and the Internal Conversation. Cambridge: Cambridge University Press.
• Archer M.S. (2013), Człowieczeństwo. Problem sprawstwa, A. Dziuban (tłum.). Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Barbalet J. (1998), Emotion, Social Theory, and Social Structure: A Macrosociological Approach. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bourdieu P. (1985), The Forms of Capital [w:] J.G. Richardson (ed.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. New York: Greenwood Press, s. 241-258.
• CBOS (2016), Opinie o demokracji. „Komunikat z badań”, 100.
• Chałasiński J. (1946), Społeczna genealogia inteligencji polskiej. Warszawa: Czytelnik.
• Chałasiński J. (1958), Przeszłość i przyszłość inteligencji polskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Coser L.A. (2009), Funkcje konfliktu społecznego, S. Burdziej (tłum.). Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Fromm E. (2011), Ucieczka od wolności, przeł. O. i A. Ziemilscy. Warszawa: Czytelnik.
• Kapralski S. (1989), Resentyment i zmiana społeczna. „Studia Socjologiczne” 2: 71-72.
• Kemper T.D. (1984), Power, status, and emotions: A sociological approaches to the sociology of emotions [w:] K. Scherer, P. Ekman (eds.), Approaches to emotions. Hillsdale. NJ: Lawrence Erlbaum, s. 369-383.
• Kemper T. D. (1978), Toward a Sociology of Emotions. „American Sociologist” 13: 30-41.
• Nietzsche F. (2003), Z genealogii moralności, L. Staff (tłum.). Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
• Nowak S. (1979), System wartości społeczeństwa polskiego. „Studia Socjologiczne” 4(75): 155-172.
• Nowak S. (1985), Metodologia badań społecznych. Warszawa: PWN, s. 369-373.
• Sadura P. (2012), Szkoła i nierówności społeczne. Warszawa: Raport Fundacji Amicus Europae.
• Scheler M. (1997), Resentyment a moralność. Warszawa: Czytelnik.
• Stelmach J. (2016), Resentymenty jako źródło przekonań normatywnych, http://www: youtube.com/watch?v=ylmn4dZRtY8 [dostęp: 1.02.2017].
• Thompson E. (2002), Witold Gombrowicz. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Thompson E. (2007), Polski nacjonalizm jest niezwykle łagodny. „Dziennik” 31 marca 2007 r.
• Turner J.H., Stets J.E. (2009), Socjologia emocji, M. Bucholc (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Weber M. (1984), Szkice z socjologii religii, J. Prokopiuk, H. Wandowski (tłum.). Warszawa: Książka i Wiedza.
• Weryński P. (2008), Polskie wzory uczestnictwa w sferze publicznej. Próba typologizacji postaw na podstawie badań [w:] A. Kościański (red.), Społeczeństwo obywatelskie. Między teorią a praktyką. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, s. 142-149.
• Weryński P. (2010), Wzory uczestnictwa obywatelskiego Polaków. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Zarycki T., Warczok T. (2014), Hegemonia inteligencka: Kapitał kulturowy we współczesnym polskim polu władzy. „Kultura i Społeczeństwo” 58(4): 27-49.

Identifiers

Biblioteka Nauki

1367390