Kategoria “sensualizmu” i “nierozróżnialności” na przykładzie kultu „cudotwórczej” ikony św. Menasa w bułgarskim monasterze w Obriadowci . Rewizja inspirowana prawosławną teologią ikony

• Authors: Magdalena Lubańska
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

This article focuses on religious healing practices in the monastery of St. Menas in Sofia, Bulgaria which involve the touching of a famous miracle-working icon of a saint. I use the practice as a springboard for discussing the relevance of two anthropological concepts known as “sensualism” (Polish: sensualizm) and “non-differentiation” (Polish: nierozróżnialność) for describing multi-sensory religious imageries of pilgrims. Th e concept of sensualism was fi rst proposed by Stefan Czarnowski and relates to religious practice centred primarily on sensory experience. Non-differentiation as an anthropological concept has been adapted from Gadamer by the Polish anthropologist Joanna Tokarska-Bakir. The two concepts have been applied to analyses of non-official practices in Catholic religiosity, a fact which poses certain methodological problems when the concepts are applied to Orthodox Christianity. This article relies on the Orthodox theological concept of the icon to propose a revision to our treatment of those two useful concepts.

Keywords

EN

icon; ‘sensualism’; indistinguishability; St Menas; Orthodox theology; Bulgaria

• Publisher: Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Prace Etnograficzne
• Year: 2014
• Volume: 42
• Issue: 1

Dates

published

2014

online

2014-12-02

Contributors

author

Magdalena Lubańska

References

• Asad T., 1993 The Construction of Religion as an Anthropological Category, [w:] Genealogies of Religion. Discipline and Reasons of Power in Christianity and Islam, Baltimore−London.
• Baraniecka-Olszewska K., 2013 Ukrzyżowani. Współczesne misteria męki pańskiej, Toruń.
• Belting H., 2010 Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, przeł. T. Zaorski, Gdańsk.
• Bynum C.W., 2011 Visual Matter, [w:] Christian Materiality. As Essay on Religion in Late Medieval Europe, New York, s. 37−124.
• Czarnowski S., 1958 [oryg.1938] Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego, [w:] Kultura, Warszawa.
• Evdokimov P., 1999 Sztuka ikony. Teologia piękna, Warszawa.
• 1964 Prawosławie, przeł. ks. J. Klinger, Warszawa.
• Freedberg D., 2005 Potęga wizerunków: reakcja i stłumienie. Studia z historii i teorii oddziaływania, przeł. E. Klekot, Kraków.
• Gadamer H.G., 1993 Bytowa wartość obrazu, [w:] Prawda i metoda, Warszawa, s. 148−156.
• Hanganu G., 2010 Eastern Christians and Religious Objects: Personal and Material Biographies Entangled, [w:] Eastern Christians in Anthropological Perspective, red. Ch. Hann, H. Goltz, Berkeley, s. 33−55.
• Hann Ch., 2010 Introduction. The Other Christianity, [w:] Eastern Christians in Anthropological Perspective, red. Hann Ch., Goltz H. , Berkeley, s. 1-29.
• Hann Ch., Goltz H. (red.) 2010 Eastern Christians in Anthropological Perspective, Berkeley.
• Kasprzak N., 1999 Sensualizm-próba gęstego opisu, „Etnografia Polska”, t. XLIII, z. 1, s. 37−61.
• Keane W., 2007 Christian Moderns. Freedom and Fetish in the Mission Encounter, Berkeley.
• Leśniewski K., 2006 „Nie potrzebują lekarza zdrowi…”. Hezychastyczna metoda uzdrawiania człowieka, Lublin.
• Lindquist G., Coleman S., 2008 Introduction. Against Belief, „Social Analysis”, vol. 52 (1), s. 1−18.
• Lubańska M., 2007 Problemy etnograficznych badań nad religijnością, [w:] Religijność chrześcijan obrządku wschodniego na pograniczu polsko-ukraińskim, red. M. Lubańska, Warszawa.
• Lubańska M., Ładykowska A., 2013 Prawosławie − „chrześcijaństwo peryferyjne”? O teologicznych uwikłaniach teorii antropologicznej i stronniczości perspektyw poznawczych antropologii chrześ- cijaństwa, „Lud”, t. 97, s. 195−219.
• McDanell C., 1995 Material Christianity, [w:] Material Christianity. Religion and Popular Culture in America, New Heaven−London, s. 1−16.
• Morgan D., 2010 Materiality, Social Analysis and the Study of Religion, [w:] Religion and Material Culture. The Matter of Belief, London−New York, s. 55−74.
• Needham R., 1971 Belief, Language and Experience, Chicago.
• Niedźwiedź A., 2000 O możliwości istnienia wizerunku świętego. Chrześcijańskie spory wokół kultu obrazów, [w:] Forum Europejskie, wiosna, Kraków, s. 59−76.
• Niedźwiedź A., 2005 Obraz i postać. Znaczenia wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej, Kraków . Pentcheva B.,
• Niedźwiedź A., 2010 The Sensual Icon. Space, Ritual and the Senses in Byzantium, Pennsylvania. Sulikowska A.,
• Niedźwiedź A.,, 2013 Ciała, groby i ikony. Kult świętych w ruskiej tradycji literackiej i ikonograficznej, Warszawa.
• Tokarska-Bakir J., 2000 Obraz osobliwy. Hermeneutyczna lektura źródeł etnograficznych. Wielkie opowieści, Kraków.
• Zowczak M., 2000 Biblia ludowa, Wrocław.
• Program „Goreszto” („Cudotwórcze ikony”), odc.1, http://www.youtube.com/watch?v=84Z64-2IefE [21 stycznia 2014].

Identifiers

DOI

10.4467/22999558.PE.14.001.1702