Muzeum na wolnym powietrzu w Katowicach (1929–1955). Idee, plany i realizacja

• Authors: Piotr Rygus

Title variants

EN

Open Air Museum in Katowice (1929–1955). The Idea, Plan and Realization

Abstracts

PL

Chociaż pierwsze muzeum na wolnym powietrzu udostępniono zwiedzającym pod koniec XIX wieku, w Polsce idea ta nabrała popularności dopiero po odzyskaniu niepodległość w 1918 roku. Wówczas także narodziła się myśl stworzenia skansenu wsi śląskiej. Zadania tego podjął się Tadeusz Dobrowolski, który od 1927 roku pełnił funkcję konserwatora zabytków i kierownika Oddziału Sztuki w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim. Spostrzegł on bowiem, że industrializacja regionu w zawrotnym tempie pochłania kolejne przykłady drewnianej architektury, będącej istotnym dowodem w dyskusji o polskość Górnego Śląska. Na lokalizację nowego skansenu wybrano obszar Parku Kościuszki w Katowicach, gdzie w 1933 roku odtworzono zabudowania spichlerza dworskiego z Gołkowic, a w latach 1938-1939 kościoła Michała Archanioła z Syryni. Wybuch wojny przekreślił szanse dalszej rozbudowy ekspozycji. W latach 50. tych XX weku po raz kolejny podjęto temat utworzenia skansenu wsi śląskiej w tym miejscu. Ostatecznie spośród kilku propozycji jego lokalizacji wybrano zachodnie krańce Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie.

EN

Although the first open-air museum was opened to the public at the end of the 19th century, the concept became popular in Poland only after the country had regained its independence in 1918. During that time, the idea was born to creatie a Silesian village heritage park, and the person who rose to the challenge was Tadeusz Dobrowolski, a conservator of monuments and the director of the Art Department at the Silesian Voivodeship Office since 1927. He saw that the industrialization of the region was rapidly consuming more and more examples of the old wooden architecture – a crucial argument in the discussion on the Polish identity of Upper Silesia. The area of the Kosciuszko Park in Katowice was selected as the location for the new heritage park. It is the place where in 1933 the court granary from Gołkowice and in 1938-1939 – the church of St. Michael Archangel from Syrynia were reconstructed. The outbreak of the war shattered all further opportunities to expand the display. The issue of creating the Silesian village heritage park in this spot was brought up again in the 1950s. Finally, out of the many propositions for its location, the decision was made to choose the westernmost part of the Voivodeship Park of Culture and Recreation in Chorzów.

Keywords

EN

history of museology; open-air museums; Museum “Upper Silesian Ethnographic Park in Chorzów”

PL

historia muzealnictwa; muzea na wolnym powietrzu; Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

• Publisher: Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Journal: Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Year: 2013
• Volume: 1
• Issue: 1
• Pages: 83-98

Dates

published

2013

Contributors

author

Piotr Rygus

• Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Historii

References

• Czajkowski J., Muzea na wolnym powietrzu w Europie, Rzeszów-Sanok 1984.
• Czechowiczowa N., Z dziejów skansenu w Polsce, „Muzealnictwo”. Warszawa 1957, t. 6.
• Dobrowolski T., Drewniane kościoły śląskie jako znaki zamierzchłej przeszłości, Katowice 1946.
• Dobrowolski T., Działalność Muzeum Śląskiego w Katowicach. Od chwili założenia muzeum do końca lutego 1930 roku, Katowice 1930.
• Dobrowolski T., Oddział sztuki i Muzeum Śląskie w Katowicach, Katowice 1928.
• Dobrowolski T., Sztuka na Śląsku: z 173 ilustracjami, Wrocław 1948.
• Dobrowolski T., Sztuka województwa śląskiego, Katowice 1933.
• Dobrowolski T., Wspomnienia o muzeum, którego nie ma, [w:] Muzeum Śląskie. Szkice z przeszłości, red: Z. Gorczyca, Katowice 1984.
• Dobrowolski T., Zabytki sztuki województwa śląskiego i ich znaczenie dla nauki. Referat wygłoszony na XV–tym Zjeździe Rady Konserwatorów w Katowicach w dniu 10 października 1930 r., Cieszyn 1930.
• Dobrowolski T., Życie naukowe Śląska, Warszawa 1934.
• Dobrzycki J., Kościoły drewniane na Górnym Śląsku, Kraków 1926.
• Heidenreich B., Górnośląski Park Etnograficzny, „Biuletyn Stowarzyszenia Muzeów na Wolnym Powietrzu w Polsce” 2009, t. 11.
• Informator na miasto Katowice, Katowice 1935.
• Kieszonkowy przewodnik po Wielkich Katowicach, Katowice 1935/1936.
• Katalog działu etnograficznego. Powszechna Wystawa Krajowa we Lwowie 1894 r., Lwów 1894.
• Łuka J., Z dziejów Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku” 1929, t. I.
• Matuszczak J., Kościół drewniany w Katowicach, „Rocznik Katowicki” 1983, t. 11.
• Matuszczak J., Tadeusz Dobrowolski – konserwator, muzealnik, historyk sztuki, „Ziemia Śląska” 1988, t. I.
• Matuszczak J., Z dziejów architektury drewnianej na Śląsku, Bytom 1971.
• Muzea skansenowskie w Polsce, red. F. Midura, Poznań 1979.
• Sawicka S. M., Skansen – Szwecja w miniaturze, „Arkady” 1939, nr I.
• Siebel J., Kościół świętego Michała Archanioła w Katowicach, Katowice 1998.
• Spiss A., Muzea etnograficzne na wolnym powietrzu w Europie, Warszawa 1985.
• Suboczowa M., Prace nad śląskim skansenem, „Zaranie Śląskie” 1959, z. 1.
• Szaraniec L., Tadeusz Dobrowolski 1899–1984, Katowice 1987.
• Treter B., Muzea pod gołym niebem, [w:] Muzealnictwo, red. S. Komornicki, T. Dobrowolski, Kraków 1947.
• Wróbel A., Z przeszłości czterech wsi: Syrynia, Lubomia, Grabówka, Nieboczowy, Katowice 1991.
• Z umysłowego życia Śląska. Oddział Sztuki w Urzędzie Wojewódzkim Śląskim w latach 1931-1936, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku” 1938, t. VI.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2051737