Gwara śląska w zbiorach pieśni Adolfa Dygacza

• Authors: Helena Synowiec

Title variants

EN

Silesian Regional Dialect in the Adolf Dygacz’s Collection of Songs

Abstracts

PL

W artykule wykazano, że zbiory pieśni Adolfa Dygacza z różnych subregionów Śląska stanowią cenny materiał dla badań dialektologicznych. Omówiono właściwości gwarowe występujące w tekstach pieśni. Zwrócono uwagę na zróżnicowanie dialektu śląskiego (zwłaszcza w warstwie fonetycznej), które się w nich ujawnia. Pokazano, jak w gwarowych słownictwie odzwierciedla się swoistość kulturowa regionu i jego przeszłość. Postulowano, by zbiory pieśni wykorzystywać w edukacji szkolnej i akademickiej. Sugerowano także, by przygotować do druku liczne teksty pieśni, które do tej pory nie zostały opublikowane. W przygotowaniu redakcyjnym pieśni powinni uczestniczyć nie tylko folkloryści i etnolodzy, ale też dialektolodzy.

EN

The idea of the following paper is to show that Adolf Dygacz’s song collections coming from different parts of Silesia provide precious data for dialectological studies. The characteristic features of the dialect that could be traced in the lyrics are discussed here. Special attention was paid to differences concerning phonetics in particular that appear in the lyrics and influence the dialect. Furthermore, the study also presents how the specific culture of the region as well as its past are described by means of the special vocabulary. It is postulated that the song collections were used in the school and academic education. It is also suggested that numerous lyrics of the songs that have not been published yet were prepared for publication. Scholars specializing not only in folklore studies and ethnology but also in dialectology should participate in the whole process.

Keywords

EN

Adolf Dygacz; folk songs; Silesian dialect; dialect features

PL

Adolf Dygacz; pieśni ludowe; gwara śląska; cechy gwarowe

• Publisher: Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Journal: Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Year: 2021
• Volume: 9
• Issue: 9
• Pages: 9-18

Dates

published

2021

Contributors

author

Helena Synowiec

• Uniwersytet Śląski w Katowicach, Instytut Językoznawstwa

References

• Bartmiński J., Folklor – język – poetyka, Wrocław – Warszawa – Kraków 1990.
• Bartmiński J., O języku folkloru, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1973.
• Bąk S., Mowa polska na Śląsku, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1974.
• Bąk S., Polszczyzna górnośląska w przedwojennej szkole średniej, Wrocław 1983.
• Cząstka-Szymon B., Ludwig J., Synowiec H., Mały słownik gwary Górnego Śląska, wyd. II, Katowice 2000.
• Cząstka-Szymon B., O gwarze śląskiej w 100-lecie I wydania „Dialektów polskich Śląska” K. Nitscha, „Konteksty Kultury” t. 5, Bielsko-Biała 2009.
• Cząstka-Szymon B., Synowiec H., Zróżnicowanie gwarowe województwa śląskiego, [w:] Ex pago Silensi. Zbiór jubileuszowy dla Alojzego Lyski, red. M. Kisiel, T. Sierny, Katowice 2011.
• Cząstka-Szymon B., Wokół badań nad gwarą śląską w perspektywie historycznej, [w:] „Śląskie Miscellanea”, t. 24, red. K. Heska-Kwaśniewicz, Katowice 2011.
• Cztery pory roku w przysłowiach ze zbiorów Adolfa Dygacza, zebrał A. Dygacz, red. A. Tarkowska, Katowice 2000.
• Dejna K., Dialekty polskie, Wrocław – Warszawa –Kraków 1993.
• Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1991.
• Folklor Górnego Śląska, red. D. Simonides, Katowice 1991.
• Gwara śląska wczoraj i dziś, red. M. Lubina, Katowice 1992.
• Kowalska A., Z badań nad dziejami języka polskiego na Górnym Śląsku, Katowice 2002.
• Krzyżyk D., Językowy obraz górnika w tekstach piosenek śląskich, [w:] Katowice w 144 rocznicę uzyskania praw miejskich. Tradycja i dziedzictwo górnicze na obszarze Katowic z perspektywy XXI wieku, red. A. Barciak, Katowice 2010.
• Mały słownik gwar polskich, red. J. Wronicz, Kraków 2010.
• Miodek J., O śląskiej ojczyźnie polszczyźnie w „Śląsku”, Katowice 2020.
• Miodek J., Śląska ojczyzna polszczyzna, Katowice 1991.
• Nitsch K., Dialekty polskie Śląska, wyd. I, Kraków 1909, wyd. II, Kraków 1939.
• Nowakowska-Kempna I., Cząstka-Szymon B., Polszczyzna śląszczyzna z perspektywy 100-lecia Niepodległej, [w:] Niepodległa wobec języka polskiego, pod red. R. Przybylskiej, B. Batko-Tokarz, S. Przęczek-Kisielak, Kraków 2019.
• Reichan J., Gwary polskie w końcu XX wieku, [w:] Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, red. W. Pisarek, Kraków 1999.
• Simonides D., Najpiękniejsze zwyczaje i obrzędy górnośląskie, Katowice 1995.
• Słownik gwar śląskich, red. B. Wyderka, t. 1–16, Opole 2000–2017.
• Synowiec H., Śląska ojczyzna polszczyzna z perspektywy edukacyjnej, Katowice 2013.
• Synowiec H., Znaczenie zbiorów pieśni Adolfa Dygacza dla badań językoznawczych, [w:] „Studia Artystyczne” 2015, nr 3, Katowice 2015.
• Urbańczyk S., Zarys dialektologii polskiej, Warszawa 1981.
• Wilkoń A., Typologia odmian współczesnej polszczyzny, Katowice 2000.
• Wronicz J., Gwara, dialekty, język regionalny, [w:] Odmiany polszczyzny w szkole, red. H. Synowiec przy współpracy M. Kubarek, Katowice 2013.
• Zaręba A., Atlas językowy Śląska, t. 1–8, Kraków – Warszawa 1969–1996.
• Zaręba A., Szkice z dialektologii śląskiej, Katowice 1988.
• Zaręba A., Śląsk w świetle geografii językowej, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1974.
• Zaręba A., Śląskie teksty gwarowe (z mapką), Kraków 1961.
• Dygacz A., Pieśni katowickie. Wybór źródeł i opracowanie, Katowice 1996.
• Dygacz A., Pieśni górnicze, Katowice 1995.
• Dygacz A., Pieśni ludowe miasta Katowic. Źródła i dokumentacja, Katowice 1987.
• Dygacz A., Pieśni powstańcze, Katowice 1997.
• Dygacz A., Pieśni znad Odry, wybór J. Dygacz, oprac. K. Kleszcz, Opole 2019.
• Dygacz A., Rozśpiewany Śląsk, Chorzów [b.r.].
• Dygacz A., Śląskie pieśni ludowe, Katowice 1995.
• Dygacz A., Śpiewnik opolski, Katowice 1956.
• Dygacz A., Śpiewnik pieśni lublinieckich. Wybór źródeł i opracowanie, Katowice 1999.
• Dygacz A., Święta Barbara w pieśniach, Ruda Śląska 2004.
• Dygacz A., Świętochłowice w pieśni ludowej, Chorzów 2002.
• Dygacz A., J. Ligęza, Pieśni ludowe Śląska Opolskiego, Kraków 1954.
• Dygacz J. (wybór), Pieśni dla dzieci ze zbiorów prof. A. Dygacza, Koszęcin 2011.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2078090