Genealogia młyna–młyn w genealogii. Z dziejów młynarskich rodzin w świetle nowożytnych wzmianek na przykładzie Rybnika i okolic

• Authors: Bogdan Kloch

Title variants

EN

The Genealogy of the Mill – the Mill in Genealogy. On the History of Milling Families in the Light of Modern Records Based on the Example of Rybnik and Its Surroundings

Abstracts

EN

The history of milling in Rybnik and the surrounding area, except for very scarce knowledge relating to the Middle Ages, is better recognized in the written sources of modern times. The 16th century was the century of rapid development of local milling. And for the seventeenth and early eighteenth centuries, on the other hand, there is already quite a large source base of accounts as for local conditions. Three areas of milling are particularly noticeable. The area of the Cistercian estate are the villages of Chwalęcice and Stodoły, where a milling activity emerged in the second half of the 16th century. The evidence is better preserved in the case of Chwalęcice and the mill called Olszany. The estate documents allow us to trace the fate of the mill and its inhabitants - milling families - in the 17th century reality. The second area is the mill in Wawok (belonging to Rybnik estate) and the castle mill in Rybnik and the millers associated with them - including the Nacyński (Naczyński) family. The third strong reference is to the milling activity in the knightly estates around Rybnik (Chwałowice, Gotartowice, Popielów, Zebrzydowice). In this case, even the names of these places associated with millers and mills - Mośnik or Gzel - have been preserved. The development of milling in the second half of the 18th century presents further objectives for investigation, as at least twelve mills were already operating in the area in question.

PL

Dzieje dawnego młynarstwa w Rybniku i okolicy, prócz mniej niż skromnej wiedzy odnoszącej się do czasów średniowiecza, lepiej są rozpoznawalne w źródłach pisanych czasów nowożytnych. XVI wiek to stulecie szybkiego rozwoju okolicznego młynarstwa. Z kolei dla XVII i początków XVIII wieku dysponujemy już dość sporą bazą źródłową przekazów, jak na lokalne warunki. W szczególny sposób ujawniają się trzy obszary funkcjonowania młynarstwa. Obszar majątku cysterskiego, to wsie Chwałęcice oraz Stodoły, gdzie od drugiej połowy XVI wieku zaistniała gospodarka młyńska. Baza źródła lepiej zachowana jest w przypadku wsi Chwałęcice i młyna zwanego Olszany. Dokumenty majątkowe pozwalają nam prześledzić losy młyna i jego mieszkańców-rodzin młynarskich w realiach XVII wieku. Drugi obszar to młyn na Wawoku (należący do rybnickiego majątku) oraz młyn zamkowy w Rybniku oraz związani z nimi młynarze – m.in. rodzina Nacyńskich (Naczyńskich). Trzeci mocny akcent pada na młynarstwo dóbr rycerskich okolic Rybnika (Chwałowice, Gotartowice, Popielów, Zebrzydowice). W tym przypadku zachowały się nawet nazwy tych miejsc związanych z młynarzami i młynami-Mośnik czy Gzel. Rozwój młynarstwa w drugiej połowie XVIII wieku stawia przed nami kolejne cele do rozpoznania, gdyż na omawianym obszarze działało już co najmniej dwanaście młynów.

Keywords

PL

Gospodarka; wieś; miasto; majątek; młyn; młynarze; klasztor; szlachta

EN

economy; village; city; estate; mill; millers; monastery; nobility

• Publisher: Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Journal: Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Year: 2023
• Volume: 11
• Issue: 11
• Pages: 118-132

Dates

published

2023

Contributors

author

Bogdan Kloch

• Muzeum im. o. Emila Drobnego w Rybniku

• https://orcid.org/000000032284096X

References

• Borek H., Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych, Opole 1988.
• Hellfaier K.-A. , Rybnik in der habsburgischen Zeit von 1526 bis 1740., [w:] Chronik von Rybnik O/S, Dorsten [b.r.].
• Huta Silesia 1753-1978, red. H. Rechowicz, Katowice 1977.
• Idzikowski F., Geschichte der Stadt und ehemaligen Herrschaft Rybnik in Oberschlesien, Breslau 1861.
• Kloch B. Rybnik w średniowieczu. Z dziejów miasta i okolic do pierwszej połowy XIV wieku, Rybnik 2002.
• Kloch B., Od wioski Łony do ulicy Łony. Przyczynek do badań nad nowożytnym osadnictwem Rybnika, [w:] Wieś miniona, lecz obecna. Ślady dawnych wsi i ich badania, red. P. Nocoń, A. Przybyła-Dumin, K. Fokt, Chorzów 2018.
• Kloch B., Chwałęcice – obraz wsi cysterskiej w czasach nowożytnych (do 1740 r.), [w:] Silesia-Polonia-Europa. Studia historyczne dedykowane Profesorowi Idziemu Panicowi, red. J. Sperka, Katowice, Bielsko-Biała 2019.
• Kloch B., Z badań wykazów daniny Missalia (Meszne) parafii rybnickiej z lat 1685-1738. Źródła poznania wspólnot wiejskich w księstwie raciborskim doby nowożytnej, [w:] Wieś zaginiona. Wspólnota, samorządność, przestrzeń, red. P. Nocuń, A. Przybyła-Dumin, K. Fokt, Chorzów 2020.
• Kuhn W., Neue Beitrëge zur schlesischen Seidluungsgeschichte. Eine Aufsatzssammlung, Sigmaringen 1984.
• Kulik E., Dzieje Popielowa I Radziejowa dzielnic Rybnika, „Zeszyty Rybnickie”, 15, Monografie, Rybnik 2013.
• Mika N., Początki klasztoru rudzkiego (do końca XIII wieku), [w:] Klasztor cystersów w Rudach. Materiały z ogólnopolskiej konferencji naukwej odbytej 7 czerwca 2008 r. w Rudach, red. N. Mika, Racibórz 2008.
• Potthast A., Geschichte der ehemaligen Cistercienserabtei Rauden in Oberschlesien, Leobschütz 1858.
• Rybnik. Dzieje miasta i jego okolic, red. Z. Hojka, B. Kloch, Rybnik 2017.
• Spacerkiem po Rybniku i okolicy. Przewodnik turystyczny po Rybniku i okolicy, opr. L. Musiolik, Rybnik 1997.
• Urbarz rybnicki z 1614 roku, Urbarze dóbr zamkowych Górnego Śląska z lat 1571-1640, opr. R. Heck, J. Leszczyński, J. Petráň, [w:] Urbarze śląskie, T. III, red. J. Gierowski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1963.
• Ziemmermann F. A., Beytrëge zur Beschreibung von Schlesien, Bd. 3, Brieg 1784.

Identifiers

Biblioteka Nauki

32083680