Dzieje rodu Palarczyków z parafii cierlickiej na Śląsku Cieszyńskim od XVIII do początku XX wieku

• Authors: Michael Morys-Twarowski

Title variants

EN

The History of the Palarczyk Family from the Cierlice Parish in Cieszyn Silesia from the 18th to the Beginning of the 20th Century

Abstracts

EN

The Palarczyk family was a peasant family originating from the village of Szobiszowice (Soběšovice). The article presents the history of the first generations of the family (until the end of the 18th century) and the fate of the most famous family line, descending from Jan (1705–1765), an innkeeper in Stanisłowice (Stanislavice) and Kocobędz (Chotěbuz). The most famous representative of the family was Karol (1879–1940), a farmer in Goleszów, and a member of the National Council of the Duchy of Cieszyn. Additionally, two general issues were raised using the example of the Palarczyk family. The first is the functioning of peasant elites in the Duchy of Cieszyn, the second - language issues. The Palarczyk family in Szobiszowice spoke Czech (Moravian), whereas the Palarczyk family from the Cierlice parish spoke Polish. A detailed analysis confirms the clear Czech/Moravian-Polish linguistic border indicated, among others, by church sources and the topography of Reginald Kneifel. At the same time these findings force us to reject the theses about the supposed "linguistic transition area" to the west of the Olza River.

PL

Palarczykowie byli rodem chłopskim wywodzącym się ze wsi Szobiszowice (Soběšovice). Artykuł przedstawia dzieje pierwszych pokoleń rodziny (do końca XVIII w.) oraz losy najbardziej znanej linii rodu, wywodzącej się od Jana (1705–1765), karczmarza w Stanisłowicach (Stanislavice) i Kocobędzu (Chotěbuz). Najsłynniejszym przedstawicielem rodu był Karol (1879–1940), rolnik w Goleszowie, członek Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego. Dodatkowo na przykładzie Palarczyków poruszono dwie kwestie ogólne. Pierwszą jest funkcjonowanie elit chłopskich w Księstwie Cieszyńskim, drugą – zagadnienia językowe. Palarczykowie w Szobiszowicach mówili językiem czeskim (morawskim), Palaczykowie z parafii cierlickiej językiem polskim. Szczegółowa analiza potwierdza wyraźną granicę językową czesko/morawsko-polską wskazywaną m.in. przez źródła kościelne i topografię Reginalda Kneifela, a jednocześnie każe odrzucić tezy o rzekomo „terenie przejściowym językowym” na zachód od rzeki Olzy.

Keywords

PL

Śląsk Cieszyński; chłopi; genealogia

EN

Cieszyn Silesia; peasants; genealogy

• Publisher: Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Journal: Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"
• Year: 2023
• Volume: 11
• Issue: 11
• Pages: 133-183

Dates

published

2023

Contributors

author

Michael Morys-Twarowski

• https://orcid.org/0000000288032335

References

• Die Matrikel der Universität Wien, wyd. U. Denk, N. Knielign, T. Maisel, A. Steinl, t. 8: 1746/47–1777/78, Wien – Köln – Weimar 2014.
• Katalog duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego na podstawie ksiąg święceń biskupów wrocławskich. 1650–1810/1812 / Catalogus cleri saecularis regularisque in libris ordinationum episcoporum Wratislaviensium occurentis. 1650–1810/12, opracowali S. Jujeczka, H. Gerlic, W. Könighaus, Wrocław 2014.
• Beck P., Historie obcí: Soběšovice, Dolní Domaslavice, Horní Domaslavice, Lučina, Soběšovice 2004.
• Březina K., Památník vydaný na oslavu osmdesátiletí obecné školy „U kostela” v Něm. Lutyni na Těšínsku, Kroměříž 1927.
• Brożek L., Farnik Ernest (1871–1944), dr fil., działacz na Śląsku, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 6, 1948.
• Brożek L., Hajduk R, Targ A., H. Rechowicz H., Materiały do listy strat kultury polskiej na Śląsku w latach 1939–1945, „Zaranie Śląskie” 1960, t. 23, z. 4.
• Długajczyk E., Odznaczenia za obronę Śląska Cieszyńskiego w 1919 roku, Katowice 2007.
• Fazan M., Ernest Farnik (1871–1944). Sylwetka biograficzna, „Rocznik Cieszyński” 1976, t. 3.
• [Franek F.], Polskość parafii cierlickiej, „Nasz Kraj”, nr 17 z 27.04.1934; nr 19 z 11.05.1934; nr 22 z 1.06.1934.
• Golec J., Bojda S., Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 2, Cieszyn 1995.
• Jabłoński K.A., Budownictwo kościelne 1795–1939 na terenie archidiecezji białostockiej, Białystok 2002.
• Król S., Kawalerowie Virtuti Militari związani ze Śląskiem Cieszyńskim, t. 1, Cieszyn 2018.
• Londzin J., Kościoły drewniane na Śląsku Cieszyńskim, wyd. R. Tomanek, Cieszyn 1932.
• Łuc I., Słownik mieszkańców południowego Śląska XIX wieku, Katowice 2016.
• Macura J., Z dziejów szkolnictwa polskiego na Zaolziu, Czeski Cieszyn 1998.
• Marcoń W., Karol Palarczyk – poseł Sejmu Śląskiego, „Śląski Kwartalnik Historyczny. Sobótka” 2008, t. 63, nr 2.
• Marcoń W., Leksykon posłów Sejmu Śląskiego, Tarnowskie Góry 2019.
• Marcoń W., Rolnicy w Sejmie Śląskim, „Język. Religia Tożsamość” 2016, 1 (13).
• Milerski W., Wędrówki nazewnicze. Mosty koło Cieszyna (4), „Zwrot” 1988, r. 40, nr 4.
• Morys-Twarowski M., Czakojowie z Kocobędza – zarys dziejów chłopskiego rodu ze Śląska Cieszyńskiego od XVII do początku XX wieku, „Pamiętnik Cieszyński” 2019, t. 23.
• Morys-Twarowski M., Pszczółkowie z Krasnej koło Cieszyna od XVII do początku XX wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 2011, t. 138.
• Morys-Twarowski M., Wójtowie na Śląsku Cieszyńskim 1848–1918. Studium prozopograficzne, t. 2–3, Kraków 2018.
• Ogrodziński W., Dzieje piśmiennictwa śląskiego, Katowice 1965.
• Panic I., Język mieszkańców Śląska Cieszyńskiego od średniowiecza do połowy XIX wieku, Cieszyn 2016.
• Pindur D., Stanislavice, [w:] R. Jež, D. Pindur, H. Wawrzeczka i in., Český Těšín 1920–2020, Český Těšín – Ostrava – Třinec 2020.
• Pindur D., Zaniklý dřevény farní kostel sv. Jakuba Většího v Horních Domaslavicích, „Těšínsko” 2008, t. 51, nr 3.
• Popiołek F., Ligotka Kameralna. Jedna ze wsi podgórskich, Česky Těšín 1935.
• Rechowicz H., Palarczyk Karol (1879–1940), rolnik, działacz społeczny i narodowy, poseł do Sejmu Śląskiego, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 25, Warszawa – Kraków 1980.
• Stibor J., Šlechta v matrikách Těrlicka z let 1679–1766, „Archiwa i archiwalia górnośląskie” 2008, t. 1.
• Wrzecionko T., Historia spółdzielczości bankowej w Goleszowie – część I, „Panorama Goleszowska” 2007, nr 10.
• Wrzoł J., Tyc W., Cmentarz w Zabrzegu, Czechowice-Dziedzice – Zabrzeg 1995.
• Zawisza O., Kaplica Opatrzności Boskiej w Koniakowie, Cieszyn 1913.
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 9 z 28.02.1863
• „Opavský Týdenník”, nr 66 z 22.08.1896
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 40 z 2.10.1897
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 9 z 26.02.1898
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 10 z 8.03.1902
• „Nasz Lud”, nr 7 z 11.02.1928
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 39 z 23.05.1919
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 45 z 11.11.1893
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 4 z 26.01.1895
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 9 z 29.02.1896
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 8 z 20.02.1897
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 45 z 9.11.1895
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 37 z 8.05.1907
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 34 z 27.04.1907
• „Gwiazdka Cieszyńska” nr 70 z 29.08.1908
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 29 z 11.04.1911
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 5 z 3.02.1900
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 22 z 28.01.1920
• „Głos Ludu Śląskiego”, nr 45 z 5.11.1904
• „Dziennik Cieszyński”, nr 292 z 19.12.1908
• „Rolnik Śląski”, nr 14 z 28.07.1912
• „Ślązak”, nr 4 z 27.01.1912
• „Głos Ludu Śląskiego”, nr 37 z 13.09.1902
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 8 z 24.02.1906
• „Dziennik Cieszyński”, nr 46 z 25.02.1906
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 46 z 18.11.1905
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 70 z 29.08.1908
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 39 z 24.05.1929
• „Dziennik Białostocki”, nr 331 z 28.11.1928
• „Gwiazdka Cieszyńska”, nr 15 z 12.04.1902

Identifiers

Biblioteka Nauki

32083679