Przekład jako akt subwersji, czyli o pewnym polskim tłumaczeniu tragedii historycznej Theodora Körnera pt. Zriny

• Authors: Leszek Małczak

Title variants

EN

Translation as an Act of Subversion: About one of the Polish Translations of Historical Tragedy Zriny by Theodor Körner

HR

Prijevod kao cin subverzije. O jednom poljskom prijevodu povijesne tragedije Theodora Kornera pod naslovom Zriny

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem analizy jest jedno z polskich tłumaczeń tragedii historycznej Theodora Kornera pt. Zriny. Utwór niemieckiego dramatopisarza i poety został w XIX wieku co najmniej sześciokrotnie przetłumaczony na język polski i cieszył się, zwłaszcza w drugiej połowie XIX wieku, po klęsce powstania styczniowego, dużą popularnością. Jej źródłem był subwersywny potencjał dzieła, za pośrednictwem którego można było poruszać tematy objęte wówczas cenzurą — przede wszystkim problematykę walki o wolność. Dzieło historyczne obcego autora, skądinąd jednego z zaborców, mówią¬ce o walce o wolność i w obronie ojczyzny, toczonej przez kogoś innego, w innym czasie i przestrzeni, stało się medium manifestowania uczuć patriotycznych. O tym, że utwór tak był odczytywany, świadczą głosy krytyczne i przesunięcia w jednym z przekładów, który powstał w zaborze rosyjskim, autorstwa Ludwika Jenikego.

EN

The object of the analysis in this article is one of the Polish translations of historical tragedy of Theodor Körner entitled Zriny. The German author’s piece has been at least six times translated into Polish language and was - especially in the second part of the 19th century, after the collapse of January Uprising - very popular. The reason of the popularity was his subversion. Through Zriny it was possible to talk about a struggle for freedom - the theme forbidden by Russian censorship. Historical piece written by a foreign author, which talks about the struggle for freedom and for defence of the homeland, the struggle lead by someone else, in other time and place, became a medium for manifesting of patriotic feelings. This function of Polish Zriny confirms his interpretation in critics and one of the translations which was written by Ludwik Jenike in Russian occupation zone with all subversive translation shifts made by the translator.

HR

| Predmet clanka je analiza jednog prijevoda povijesne tragedije Theodora Kornera Zriny. ovo djelo njemackog dramskog pisca i pjesnika najmanje je śest puta pre- vedeno na poljski jezik u 19. stoljeću. Bilo je vrlo popularno pogotovo u drugoj polovini 19. stoljeća, nakon sijecanjskog ustanka, zahvaljujući svom subverzivnom potencijalu. Omogućivalo je pisanje o temi zabranjenoj u to vrijeme — borbi za slobodu. Povijesno djelo stranog autora, inace jednog od osvajaca Poljske, koje govori o borbi za slobodu i o obrani domovine koju vodi netko drugi, u drugom vremenu i prostoru, postalo je (ne samo) za Poljake medij iskazivanja rodoljubnih osjećaja. Svjedoci o tome nacin na koji je kriticki iśćitavano, kao i pomake u jednoj varijanti prijevoda, nastaloj u ruskoj okupacijskoj zoni, ciji je autor Ludwik Jenike.

Keywords

PL

subwersja; Theodor Korner; Ludwik Jenike; przekład, patriotyzm

EN

subversion; Theodor Körner; Ludwik Jenike; translation; patriotism

HR

subverzija, Theodor Korner, Ludwik Jenike, prijevod, rodoljublje

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
• Journal: Przekłady Literatur Słowiańskich
• Year: 2018
• Volume: 9
• Issue: 1
• Pages: 299-319

Dates

published

2018

Contributors

author

Leszek Małczak

References

• Balcerzan E., Rajewska E., red. 2007: Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440— 2005. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie.
• Bratulić J., Loncarević V., Petrac B., 2016: Nikola SubićZrinski u hrvatskom stihu. Zagreb, Drustvo hrvatskih knjiżevnika.
• Csaplaros I., 1969: Stosunek Węgrów do sąsiadujących z nimi południowych Sło¬wian w twórczości T. T. Jeża. W: J. Reychman, red. wersji polskiej, I. Csaplaros, A. Sieroszewski, współudz.: Studia z dziejów polsko-węgierskich stosunków literackich i kulturalnych. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wy¬dawnictwo PAN, s. 376—399.
• Derrida J., 1992: Pismo filozofii. B. Banasiak, wyb., przedm. Kraków, Inter Esse.
• Drzazgowska E., 2011: Humboldt:przełamanie arystotelesowskiego modelu relacji oznaczania. „Lingua ac Communitas”, t. 21, s. 53—78.
• Esposito R., 2015: Pojęcia polityczne. Wspólnota, immunizacja, biopolityka. M. Burzyk, wst. K. Burzyk et al., tłum. Kraków, Universitas.
• Franicević M., Svelec F., Bogisić R., 1974: Povijest hrvatske knjizevnosti. Sv. 3: Od renesanse do prosvjetiteljstva. Zagreb, Liber.
• Greenblatt S., 1992: Invisible Bullets. W: Idem: Shakespearean Negotiations. The Circulation of Social Energy in Renaissance England. Oxford, Clarendon Press.
• Greenblatt S., 2007: Shakespeare. Stwarzanie świata. B. Kopeć-Umiastowska, tłum. Warszawa, W.A.B.
• Heise E., 1969: Teatr polski a literatura w latach 1864—1890. W: j. Kulczycka- -Saloni, H. markiewicz, z. żabicki, red.: Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu. T. 3. Warszawa, PWN.
• Herder j.G., 1998: Wybór pism. T. namowicz, wyb., oprac. Wrocław—Warsza-wa—Kraków—Gdańsk—łódź, zakład narodowy im. ossolińskich.
• Heydel M., 2013: Gorliwość tłumacza. Przekład poetycki w twórczości Czesława Miłosza. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu jagiellońskiego.
• Ihnatowicz E., 1997: Pozytywistyczne przekłady dziewiętnastowiecznej literatury europejskiej. W: A. nowicka-Jeżowa, D. Knysz-Tomaszewska: Przekład lite¬racki. Teoria. Historia. Współczesność. Warszawa, Wydawnictwo naukowe PWN, S. 196—204.
• Internetowy polski słownik biograficzny, [online]. dostępne w internecie: www. ipsb.nina.gov.pl [dostęp: 7.11.2018].
• Kot W., 1963: Dramat serbski i chorwacki na scenach polskich do roku 1914. „Pa¬miętnik Słowiański”, t. 13, s. 164—183.
• Kulpa R., [online]: Kicz — subwersja — kamp. Szkic antropologiczny. dos¬tępne w internecie: http://www.nts.uni.wroc. pl/teksty/kulpa.html [dos¬tęp: 7.11.2018].
• Makaryk I.R., ed., comp., 1993: Encyclopedia of Contemporary Literary Theory: Approaches, Scholars, Terms. Toronto, Buffalo, London, University of Toronto Press incorporated.
• Markiewicz H., 1986: Literatura pozytywizmu. Warszawa, PWN.
• Markiewicz H., 2008: Pozytywizm. Warszawa, PWN.
• Namowicz T., 1978: Zrinyi Theodora Kornera w życiu literackim Polski XIX wieku. W: i. Csaplaros, red.: Studia z dziejów polsko-węgierskich stosunków literackich. Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 219—226.
• Nowakowski J., 2009: „A to wszystko jest frazes”. Wstęp. W: K. Latawiec, R. Sta- chura-Lupa, J. Waligóra, red., E. Łubieniewska, współprac.: Dramat w historii, historia w dramacie. Kraków, Wydawnictwo naukowe Uniwersytetu Peda¬gogicznego, s. 7—60.
• Olkusz W., 1990: Zapomniana dyskusja wokół polskich przekładów „Gulistanu” Sadiego. Z dziejów recepcji literatur Wschodu w dobie pozytywizmu. „Pamięt¬nik Literacki”, z. 3, s. 183—196.
• Śpiewak P., 2002: Słowniczek słów modnych i niemodnych w humanistyce. „Res Publica ^ya”, nr 10. Dostępne w internecie: http://niniwa22.cba.pl/spie wak_slowniczek_slow_modnych_i_niemodnych.html [dostęp: 7.11.2018].
• Robinson D., 1997: Translation and Empire. Postcolonial Theories Explained. man¬chester, St. Jerome Publishing.
• Thompson E.M., 2000: Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm. A. Sierszulska, tłum. Kraków, Uniyersitas.

Identifiers

ISSN

1899-9417