“Niewiadomość [...] nie jest obłędem”. O listach Marii Komornickiej do matki

• Authors: Urszula Kowalczuk

Title variants

EN

“Unconsciousness [...] is not a madness”. On Maria Komornicka’s letters to her mother

Abstracts

EN

This paper focuses on the letters (starting in 1907) that Maria Komornicka addressed to her mother, written from the psychiatric and mental institutions where she was confined. Notably, in these writings the first-person voice is a male subject. The important experience which this epistolary reflects is the rejection of the mental illness as a social construction which can define the author’s identity. The present article examines the narrative self, self-modalities and identity, and how the author writes the self to refuse and fight against the imposed, attributed disease. Among the key themes which will be explored are: an epistolary record documenting the conditions and contexts of the author’s opposition to clinical isolation, misunderstanding and uncertainty as essential components of anti-diagnostic discourse, linguistic strategies to invalidate the practices of exclusion and medicalization, and creativity and healing through letter-writing.

Keywords

EN

Maria Komornicka; epistolography; medicalization; creative experience; psychiatric and mental institutions

• Publisher: Associazione Italiana Polonisti (AIP)
• Journal: pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi
• Year: 2021
• Issue: 12
• Pages: 17-38

Dates

published

2021

Contributors

author

Urszula Kowalczuk

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000208673184

References

• Amenta A., Kaliściak T., Warkocki B. (2020), Literatura przewrotna, w: tychże (red.), Dezorientacje. Antologia polskiej literatury queer, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa: 19-76.
• Antoniuk M. (2006), Maria Komornicka. Niemy obłok i grad słów, w: tegoż, “Kultura małomówna”. Stanisława Lacka. W kręgu młodopolskiej świadomości mowy i milczenia (S. Lack, S. Wyspiański, M. Komornicka, T. Miciński, J. Wroczyński), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków: 85-113.
• Bolecki W. (1989), Od potworów do znaków pustych. Z dziejów groteski. Młoda Polska i dwudziestolecie międzywojenne, “Pamiętnik Literacki”, 1: 73-121.
• Boniecki E. (1998), Modernistyczny dramat ciała. Maria Komornicka, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa.
• Całek A. (2019), Nowa teoria listu, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Chmurski M. (2015), Trans/figuracje nowoczesności? Spory o twórczość Marii Komornickiej-Piotra Odmieńca Własta, “Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, 26: 131-147.
• Cieślak-Sokołowski T. (2017), Powroty do “close reading” we współczesnych lekturach literatury XX wieku, “Er(r)go. Teoria – Literatura – Kultura”, 34: 37-48.
• Dernałowicz M. (1977), Piotr Odmieniec Włast, “Twórczość”, 3: 79-95.
• Filipiak I. (2006), Obszary odmienności. Rzecz o Marii Komornickiej, Słowo/ obraz terytoria, Gdańsk.
• Filipiak I., (2000), W.+M. = M.W., w: Ritz G., Binswanger Ch., Scheide C. (red.), Nowa świadomość płci w modernizmie. Studia spod znaku gender w kulturze polskiej i rosyjskiej u schyłku stulecia, Universitas, Kraków: 111-140.
• Foucault M. (1999), Narodziny kliniki, przeł. P. Pieniążek, Wydawnictwo KR, Warszawa.
• Foucault M. (2000), Choroba umysłowa a psychologia, przeł. P. Mrówczyński, Wydawnictwo KR, Warszawa.
• Gilman S.L. (1994), Disease and Representation. Images of Illness from Madness to AIDS, Cornell University Press, Ithaca-London.
• Goffman E. (2011), Instytucje totalne. O pacjentach szpitali psychiatrycznych i mieszkańcach innych instytucji totalnych, przeł. O. Waśkiewicz, J. Łaszcz, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot.
• Helbig-Mischewski B. (2010), Strącona bogini. Rzecz o Marii Komornickiej, Universitas, Kraków.
• Helbig-Mischewski B. (2014), Maria Komornicka – spadek, dziedzictwo, szaleństwo, w: Iwasiów I., Zawiszewska A. (red.), Księgowanie. Literatura, kobiety, pieniądze, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin: 135-149.
• Helbig-Mischewski B. (2016), Kobieta i psychiatria – na podstawie biografii i twórczości Marii Komornickiej z rzutem oka na prozę Ingi Iwasiów, w: Galant A., Zawiszewska A. (red.), Kobieta, literatura, medycyna, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin: 471-480.
• Iwasiów I. (2010), Co jeszcze daje nam Komornicka?, w: B. Helbig-Mischewski, Strącona bogini. Rzecz o Marii Komornickiej, Universitas, Kraków: 7-13.
• Janion M. (1996a), “Gdzie jest Lemańska?”, w: tejże, Kobiety i duch inności, Sic!, Warszawa: 186-239.
• Janion M. (1996b), Maria Komornicka. In memoriam, w: tejże, Kobiety i duch inności, Sic!, Warszawa: 241-318.
• Kaźmierkiewicz M. (2016), W poszukiwaniu tożsamości – listy i poezja Marii Komornickiej, w: Karpowicz-Słowikowska S., Warska K. (red.), Paranoje, obsesje, natręctwa w polskiej literaturze XIX i początków XX wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk: 141-145.
• Kłosiński K. (1992), Wokół “Historii maniaków”. Stylizacja, brzydota, groteska, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Komornicka A. (2011), Maria Komornicka w swych listach i mojej pamięci, w: Komornicka M., Listy, zabrał i oprac. E. Boniecki, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, Warszawa: 11-77.
• Komornicka M. (powst. 1917-1927), W Grabowie podczas wojny. Księga poezji idyllicznej, rkps 364, Muzeum Literatury w Warszawie.
• Komornicka M. (1973), Przejściowi, w: Podraza-Kwiatkowska M. (oprac.), Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, Ossolineum, Wrocław 1973: 27-35.
• Komornicka M. (2011), Listy, zabrał i oprac. E. Boniecki, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, Warszawa.
• Krasuska K. (2012), Trans/zawłaszczenia, w: tejże, Płeć i naród: Trans/lokacje. Maria Komornicka/Piotr Odmieniec Włast, Else Lasker-Schüler, Mina Loy, Lupa obscura, Warszawa: 34-70.
• Krasuska K. (2016), Piotr Odmieniec Włast, w: Rudaś-Grodzka M. i in. (red.), …czterdzieści i cztery. Figury literackie. Nowy kanon, Lupa obscura, Warszawa: 509-519.
• Kowalczuk U. (2017), “Gramatyka” poznania. Maria Komornicka, Odnalezienie, w: Mazan B., Badawska K. (red.), Liryka Młodej Polski. Interpretacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź: 185-206.
• Kralkowska-Gątkowska K. (2002), Cień twarzy. Szkice o twórczości Marii Komornickiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Nadana-Sokołowska K. (2018), Ikona nonkonformizmu. Wokół Komornickiej, w: Hopfinger M., Ziątek Z., Żukowski T. (red.), Literatura bez fikcji. Między sztuką a codziennością. W stronę nowej syntezy 3, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa: 239-284.
• Nycz R. (2013), Język modernizmu. Doświadczenie wyobcowania i jego konsekwencje, w: tegoż, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń: 49-85.
• Paczoska E., Gdzie jest Komornicka?, w: Paczoska E., Szleszyński B. (red.), Przerabianie XIX wieku. Studia, PIW, Warszawa: 17-41.
• Perloff, M. (2011), Zróżnicowane czytanie, przeł. T. Cieślak-Sokołowski, “Wielogłos”, 1 (9): 121-142.
• Podraza-Kwiatkowska M. (1969), Tragiczna wolność (O Marii Komornickiej), w: tejże, Młodopolskie harmonie i dysonanse, PIW, Warszawa: 226-254.
• Podraza-Kwiatkowska M. (1975), Bóg, ofiara, klaun czy psychopata. O roli artysty na przełomie XIX i XX wieku, w: tejże, Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski. Teoria i praktyka, Wydawnictwo Literackie, Kraków: 384-411.
• Podraza-Kwiatkowska M. (1996), “Dałeś mi dziwną duszę i dziwne ciało…”, w: Komornicka M., Utwory poetyckie prozą i wierszem, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Wydawnictwo Literackie, Kraków: 5-41.
• Popiel M. (2004), List artysty jako gatunek narracji epistolograficznej. O listach Stanisława Wyspiańskiego, “Teksty Drugie”, 4: 115-124.
• Ritz G. (1992), Maria Komornicka: zagrożone autorstwo a kategoria “gender”, przeł. M. Łukasiewicz, “Pamiętnik Literacki”, 1: 33-51.
• Rybicka E. (2004), Antropologiczne i komunikacyjne aspekty dyskursu epistolograficznego, “Teksty Drugie”, 4: 40-55.
• Sajewska S., (2005), “Chore sztuki”. Choroba/tożsamość/dramat. Przemiany podmiotowości oraz formy dramatycznej w utworach scenicznych przełomu XIX i XX wieku, Księgarnia Akademicka, Kraków: 11-117.
• Schahadat S. (2000), Szalone kobiety, nerwowi mężczyźni. Histeria i gender na przełomie wieków, w: Ritz G., Binswanger Ch., Scheide C. (red.), Nowa świadomość płci w modernizmie. Studia spod znaku gender w kulturze polskiej i rosyjskiej u schyłku stulecia, Universitas, Kraków: 245-266.
• Sosnowski J. (1990), Cierpienie, zdziecinnienie, zbawienie, “Twórczość”, 5.
• Stelingowska B. (2014), Obraz “szalonej” Marii Komornickiej w listach, w: Kozak E., Stelingowska B. (red.), Formy czasu i szaleństwa w literaturze i sztuce, Instytut Kultury Regionalnej i Badań Literackich im. Franciszka Karpińskiego. Stowarzyszenie, Instytut Neofilologii i Badań Interdyscyplinarnych Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny, Siedlce: 9-18.
• Skwarczyńska S. (2006), Teoria listu, oprac. E. Feliksiak, M. Leś, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białystoku, Białystok.
• Zdanowicz K.E. (2004), Kto się boi Marii K.? Sztuka i wykluczenie, Gnome – Wydawnictwa Naukowe i Artystyczne, Katowice.
• Zimand R. (1984), Klucze do Marii P.O.W., w: tegoż, Wojna i spokój. Szkice trzecie, Polonia, Londyn: 124-141.

Identifiers

Biblioteka Nauki

28407910