“O ty, ze szkła zrobiona, przeźroczysta szklanko!”. Biesiadne wiersze filomackie wobec przemian tradycji anakreontycznej w początkach XIX wieku

• Authors: Tomasz Jędrzejewski

Title variants

EN

“Oh you transparent glass, made of glass!” Philomath’s feast poems against the background of the transformation of anacreontic tradition at the beginning of the 19th century

Abstracts

EN

For several years the poetry of the members of Philomat’s Society was held in rather low esteem, with the exception of Mickiewicz’s poems. It should be acknowledged that the large collection of Philomats’s works requires rereading and reinterpretation. This article focuses on the anacreontics that were written and improvised by Vilnius students. It seems that this genre especially attracted young poets who eagerly experimented with old literary conventions. I shall argue that Philomath’s feast verses, although deeply rooted in the established tradition, can be read as a modernized version of anacreontic poetry. One can notice a significant shift, in terms of motifs and style of expression, towards Romantic aesthetics.

Keywords

EN

Romanticism; Enlightenment; Philomats’ Society; Anacreontics

• Publisher: Associazione Italiana Polonisti (AIP)
• Journal: pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi
• Year: 2021
• Issue: 12
• Pages: 180-200

Dates

published

2021

Contributors

author

Tomasz Jędrzejewski

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000273042901

References

• Borowy W. (1958), O poezji Mickiewicza, t. I, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Brodzińki A. (1807), Zabawki wierszem, Drukarnia Jana Maja, Kraków.
• Czubek J. (wyd.) (1913), Korespndencya filomatów, t. I-V, Akademia Umiejętności, Kraków (stąd list A. Mickiewicza do J. Czeczota z 20 kwietnia/ 2 maja 1819; list A. Mickiewicza do J. Czeczota z 25 października/ 6 listopada 1819; list A.E. Odyńca do J. Czeczota z 1/13 października 1823).
• Czubek J. (wyd.) (1922), Poezya filomatów, t. I-II, Akademia Umiejętności, Kraków (stąd J. Czeczot: Na śmierć szpaka; Precz, precz, nudy, troski!...; Tomaszowi w dniu imienin; Wierszyk do Adama; Wiersz na ozdrowienie Adama; T. Łoziński: Igraszka po pijanemu; Filarecka uczta dla Tomasza Zana; Prolog. Przymówienie się dytyrambowe do szklanki; A.E. Odyniec: Pieśń filaretów; O. Pietraszkiewicz: Dzieje zabawy 2-ej (17 maja 1820); T. Zan: Do p. Franciszka Malewskiego; Pożegnanie; kolektywne autorstwo: Adamowe; Janowe; Jeżowe; Onufrowe).
• Danielewicz J. (1986), Anacreontics as a Literary Genre, “Acta Classica Universitatis Scientiarum Debreceniensis”, 22: 41-51.
• Danielewicz J., Szastyńska-Siemion A. (red.) (1987), Anakreont i anakreontyki, Czytelnik, Warszawa.
• Dąbrowski P. (1998), Anakreontyk – problem genologiczny, “Orbis Linguarum”, 8: 169-176.
• Dunajówna M. (1933), Tomasz Zan: lata uniwersyteckie, 1815-1824, Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wilno.
• Gawalewicz M. (1911), Poeta promienisty: z filareckiej twórczości Tomasza Zana, nakładem i drukiem M. Arcta, Warszawa.
• Gawiński J. (2005), Wzorem Anakreonta, w: tegoż, Dworzanki albo epigrammata polskie, wyd. J. Głażewski, Instytut Badań Literackich, Warszawa.
• Górski O. (1995), Wybór różnych gatunków poezji z rymotwórców polskich, za: T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński (oprac.), Oświeceni o literaturze. Wypowiedzi pisarzy polskich 1801-1830, Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa: 26-34.
• Grzędowska D. (2019), Jan Czeczot. Folklorystyczna młodość romantyzmu, w: A. Rzepniewska (red.), Młody wiek XIX?, Wydział Polonistyki UW, Warszawa: 25-41.
• Jarecki K. (1910), Polskie tłumaczenia i przeróbki Anakreonta, “Pamiętnik Literacki”, 9/1/4: 75-81.
• Kallenbach J. (1909), O nieznanych utworach Adama Mickiewicza. 1817-1820, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Lwów.
• Kamiński A. (1963), Polskie związki młodzieży 1804-1831, t. 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Kamionka-Straszakowa J. (1974), Nasz naród jak lawa. Studia z literatury i obyczaju doby romantyzmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Kapełuś H. (1971), Romantyzm i folklor, w: M. Żmigrodzka i Z. Lewinówna (red.), Problemy polskiego romantyzmu. Seria pierwsza, Ossolineum, Wrocław: 303-328.
• Kiciński B., (1841), Poezye, t. V, w drukarni przy ul. Rymarskiej, Warszawa.
• Kleiner J. (1948), Mickiewicz, t. I: Dzieje Gustawa, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Kniaźnin F.D. (1779), Z Anakreonta (XXIX), w: tegoż, Erotyki, t. 1, Warszawa.
• Kochanowski J. (1982), Na swoje księgi; Z Anakreonta; O doktorze Hiszpanie; Do St[anisław]a Meglewskiego, w: tegoż, Dzieła Polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa.
• Kostkiewiczowa T. (1996), Oda w poezji polskiej. Dzieje gatunku, Leopoldinum Wydaw. Fundacji dla Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Król M. (2016), Piosnki nie tylko Zana: nawiązania i kontynuacje, “Colloquia Litteraria”, 2: 69-79.
• Kukułowicz T. (2014), Raperzy kontra filomaci, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
• Kułakowski I. (1824), Do Nikodema Ruszczyca, w: tegoż, Zabawki wierszem, druk A. Marcinowskiego, Wilno.
• Lambin G. (2002), L’anacréontisme, w: tegoż, Anacréon. Fragments et imitations, Presses universitaires, Rennes.
• Libera L. (2015), Mickiewicz, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Makarewicz J. (2019), Pieśń burszowska u progu powstania listopadowego. Wokół Guslara Gwardii Honorowej, w: Romantyzm uniwersytecki: kulturotwórcza rola ośrodków akademickich w pierwszej połowie XIX wieku, red. E. Dąbrowicz i M. Lul, Białystok: 219-242.
• Mickiewicz A. (1993), Pieśń filaretów, w: tegoż. Dzieła, t. I, oprac. C. Zgorzelski, Warszawa.
• Moore T. (1800), Remarks on Anacreon, w: tegoż, Odes of Anacreon, Printed for John Stockdale, Picadilly, London.
• Newman I. (2019), The Romantic Tavern. Literature and Conviviality in the Age of Revolution, University Press, Cambridge.
• Odyniec A.E. (1824), Anakreontyk, “Dziennik Wileński”, 1: 341.
• Onoszko J. (1828), Pod dobry humor o winie, w: tegoż, Poezye, w drukarni xx. Pijarów, Połock.
• Ostrowska S. (1927), Tomasz Zan, Samopomoc Uczniowska Gimnazjum im. Tomasza Zana, Pruszków.
• Piotrowiak D. (2019), (Nie) tylko filomackie pochwały miodu: o “walce miodowej” między Janem Czeczotem a Tomaszem Zanem, w: B. Zwolińska (red.), (Nie)smak w tekstach kultury XIX-XXI wieku: nie tylko o kulturze jedzenia i picia, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk: 129-141.
• Rabowicz E. (1965), Stanisław Trembecki w świetle nowych źródeł, Ossolineum, Wrocław.
• Rosenmeyer P.A. (1992), The Poetics of Imitation: Anacreon and the Anacreontic Tradition, University Press, Cambridge.
• Seweryn D. (1997), “…jak tam zaszedłeś?” Mickiewicz w szkole klasycznej, Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Siomkajłówna A., Komornicka A.M. (1991), Anakreontyk, w: T. Kostkiewiczowa (red.), Słownik literatury polskiego Oświecenia, Ossolineum, Wrocław: 9-13.
• Skarbek F. (1816), Pieśni Anakreonta, Drukarnia Wiktora Dąbrowskiego, Warszawa.
• Stankiewicz-Kopeć M. (2007), Między wytwornością a ludycznością. Filomacka poezja “niezaangażowana”, “Ruch Literacki”, 4-5: 433-448.
• Stankiewicz-Kopeć M. (2009), Pomiędzy klasycznością a romantycznością. Młodzi autorzy Wilna, Krzemieńca i Lwowa wobec przemian w literaturze polskiej lat 1817-1828, Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Stankiewicz-Kopeć M. (2015), Przebudzenie regionów: nieromantyczny regionalizm dum Tomasza Zana i Jana Czeczota, w: E. Dąbrowicz, M. Lul, K. Sawicka-Mierzyńska, D. Zawadzka (red.), Georomantyzm. Literatura – miejsce – środowisko, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok: 557-577.
• Sudolski Z. (1997), Zapomniane wartości prozy Tomasza Zana, “Roczniki Humanistyczne”, XLV, 1: 85-98.
• Sudolski Z. (1999), Tomasz Zan – “wygnaniec i pielgrzym”, w: tenże (red.), Listy z zesłania. Krąg Tomasza Zana, Jana Czeczota i Adama Suzina, t. 2, Ancher, Warszawa.
• Szaleska S. (1933), Poezja filomatów na tle ich korespondencji, Wiadomości Katolickie, Kraków.
• Szastyńska-Siemion A. (1987), Poezja anakreontyczna w okresie oświecenia w Polsce, “Acta Universitatis Wratislaviensis. Classica Wratislaviensia”, XI: 83-91.
• Szmyt A., Klimus E. (red.) (2020), Będziemy wzorem innym, sobie samym chlubą – w 200. rocznicę powstania Towarzystwa Filomatów, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
• Szostakowski T. (1818), Pieśni i anakreontyki, Drukarnia przy Nowolipiu, Warszawa.
• Świrko S. (1958), Filomaci a folklor, w: J. Krzyżanowski, R. Wojciechowski (red.), Ludowość u Mickiewicza, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa: 80-102.
• Świrko S. (1972), Ballady Jana Czeczota, w: tegoż, Z kręgu filomackiego preromantyzmu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Taylor A (1999), Bacchus in Romantic England. Writers and Drink, Macmillan – St. Martin’s Press, London – New York.
• Trembecki S. (1819), Przy odebraniu czaszy wina z pięknych rąk, “Tygodnik Polski i Zagraniczny”, III, 38: 283-284.
• Tretiak J. (1898), Młodość Mickiewicza. 1798-1824. Życie i poezja, K. Grendyszyński, Petersburg.
• Tymowski K. (1815), Anakreontyk, “Pamiętnik Warszawski”, 3: 324-325.
• Ujejski J. (1931), Ballady Zana, w: Księga pamiątkowa Uniwersytetu Stefana Batorego, staraniem Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa: 349-351.
• Wichrowska E.Z. (2005), Wprowadzenie do lektury, w: K. Tymowski, Poezje zebrane, wyd. taż, Instytut Badań Literackich, Warszawa: 5-28.
• Witkowska A. (1998), “Książki zbójeckie”, w: tejże, Rówieśnicy Mickiewicza. Życiorys jednego pokolenia, Rytm, Warszawa.
• Witkowska A. (2005), Wstęp, w: tejże (oprac.), Wybór pism filomatów. Konspiracje studenckie w Wilnie 1817-1823, Ossolineum, Wrocław.
• Zachmacz Z.M. (1999), O autorstwie nieznanego imieninowego powinszowania z r. 1794 Józefowi Bielawskiemu, „Pamiętnik Literacki”, 4: 129–147.
• Zawadzka D. (1996), Czytanie i pisanie w życiu filomatów, w: E. Feliksiak i A. Kieżuń (red.), Wilno i Kresy północno-wschodnie. Materiały II Międzynarodowej Konferencji w Białymstoku 14-17 IX 1994 r., t. IV, Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza, Warszawa: 23-49.
• Zgorzelski C. (1949), Duma poprzedniczka ballady, Towarzystwo Naukowe, Toruń.
• Zgorzelski C. (1976), O Sztuce poetyckiej Mickiewicza. Próby zbliżeń i uogólnień, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Żdżarski A. (1821), Anakreontyk, do przyjaciół, “Mrówka Poznańska”, 3: 281.

Identifiers

Biblioteka Nauki

28408487