Charakterystyka dokumentów proweniencji kościelnej przechowywanych w zasobie Archiwum Państwowego w Zielonej Górze. Część 1 – Akta miast, szkół, parafii i kolekcja dokumentów

• Authors: Beata Grelewicz

Title variants

EN

The characteristics of the documents of ecclesiastical provenance held in the holdings of the State Archives in Zielona Góra. Part 1 - Town, school and parish records and the collection of documents

Abstracts

EN

The holdings of the State Archives in Zielona Góra include 102 parchment and paper documents of ecclesiastical provenance or closely connected with Church matters. This article presents 59 of these documents, produced between 1338 and 1777. They share a similar subject matter, which concerns matters of great importance to the functioning of Church institutions and relates primarily to their property. They include grants of privileges or their confirmation, purchase and sale transactions, lease and pledge agreements, legacies, endowments and burdens imposed on the local population in the form of taxes and rents or confirmations of inheritance. In many cases, the documents settled disputes between the local monastery and the bourgeoisie, e.g. in Świebodzin, Międzyrzecz or Żagań. Their issuers were usually very eminent people, including emperors from the Habsburg dynasty, Polish kings, the Duke of Prussia, the Duke of Silesia, church dignitaries, and superiors of male and female monasteries. Only in a few cases are we dealing with documents initiated locally, by local parish priests or lower-ranking officials. In addition to their content, their importance is underlined by the written material and the way in which the instructions contained in them were authenticated. The vast majority of them were written on parchment, often very impressive, and authenticated with wax seals. These documents can be found in the municipal records of Zielona Góra, Kożuchów, Żagań and Bledzewo, the Catholic Gymnasium in Głogów and the Parish of the Blessed Virgin Mary in Lubsko, as well as in the collection of municipal, court and guild documents, including those relating to Pszczew, Świebodzin and Międzyrzecz. The oldest surviving document was issued on 6 July 1338 by the convent and abbot of the monastery of Canons Regular in Żagań, while the most impressive is the document of the bishops and superiors of the Roman churches of 4 April 1498 for the parish of the Blessed Virgin Mary in Lubsko.

PL

W zasobie Archiwum Państwowego w Zielonej Górze przechowuje się 102 dokumenty pergaminowe i papierowe o proweniencji kościelnej, bądź też ściśle związane ze sprawami Kościoła. Do prezentacji w niniejszym artykule wybrano 59 z ich, wytworzone w latach 1338-1777. Łączy je podobna tematyka, która dotyczy spraw niezwykle istotnych dla funkcjonowania instytucji kościelnych i odnosi się przede wszystkim do ich stanu posiadania. Są wśród nich nadania przywilejów, bądź też ich potwierdzanie, transakcje kupna–sprzedaży, umowy dzierżawne i zastawne, zapisy testamentowe, uposażenia i nakładane na miejscową ludność obciążenia w postaci podatków i czynszów czy też potwierdzenia dziedziczenia. W wielu przypadkach dyplomy rozstrzygają spory toczone pomiędzy miejscowym klasztorem a mieszczaństwem, np. w Świebodzinie, Międzyrzeczu czy Żaganiu. Ich wystawcami były najczęściej bardzo znamienite osoby, wśród których są cesarzowie z rodu Habsburgów, królowie polscy, książę pruski, książę śląski, dostojnicy kościelni, przełożeni klasztorów męskich i żeńskich. Tylko w pojedynczych przypadkach mamy do czynienia z dokumentami inicjowanymi lokalnie, przez miejscowych proboszczów lub niższej rangi urzędników. Oprócz treści ich wagę podkreśla materiał pisarski oraz sposób uwierzytelnienia zawartych w nich dyspozycji. Zdecydowana większość z nich została zapisana na pergaminie, niejednokrotnie bardzo okazałym i uwierzytelniona pieczęciami woskowymi. Dokumenty te można znaleźć w aktach miejskich Zielonej Góry, Kożuchowa, Żagania i Bledzewa, Katolickim Gimnazjum w Głogowie i Parafii pw. Najświętszej Marii Panny w Lubsku oraz kolekcji dokumentów miejskich, podworskich i cechowych, wśród których znajdują się dokumenty dotyczące Pszczewa, Świebodzina i Międzyrzecza. Najstarszy zachowany dokument został wystawiony 6 lipca 1338 roku przez konwent i opata klasztoru kanoników regularnych w Żaganiu, natomiast najbardziej okazały jest dyplom biskupów i przełożonych kościołów rzymskich z 4 kwietnia 1498 roku dla parafii Najświętszej Marii Panny w Lubsku.

Keywords

PL

dokument; pergamin; pieczęć; Zielona Góra; Kożuchów; Lubsko; Bledzew; Pszczew; Żagań; Głogów; Świebodzin; Międzyrzecz; cesarz; król; książę; biskup; opat

EN

document; parchment; seal; Zielona Góra; Kożuchów; Lubsko; Bledzew; Pszczew; Żagań; Głogów; Świebodzin; Międzyrzecz; emperor; king; duke; bishop; abbot

• Publisher: Agencja Wydawnicza “PDN”
• Journal: Adhibenda
• Year: 2023
• Issue: 10
• Pages: 37-66

Dates

published

2023

Contributors

author

Beata Grelewicz

Identifiers

Biblioteka Nauki

58707374