Rozwój zrównoważony miast w kontekście współczesnej polskiej urbanizacji: aspekty przestrzenne

• Authors: Jerzy J. Parysek

Title variants

EN

Sustainable urban development in the context of modern polish urbanisation: spatial aspects

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Rozwój zrównoważony jest w zasadzie pewną ideą, której w konkretnej sytuacji nadaje się właściwą interpretację. W odniesieniu do miasta rozwój zrównoważony oznacza z jednej strony model rozwoju społeczno-gospodarczego, a z drugiej strony model struktury przestrzennej miasta. Należy wyraźnie podkreślić, że problematyka zrównoważonego rozwoju miasta, tak w warstwie poznawczej, jak i działań praktycznych, powinna być rozważana w kontekście toczących się procesów urbanizacji. Punktem wyjścia rozważań niniejszego artykułu jest ukazanie istoty rozwoju zrównoważonego miasta, antropogenicznej jednostki przestrzennej, a zarazem specyficznego terytorialnego systemu społecznego, który dąży do pewnego stanu równowagi cząstkowej (równowaga w podsystemach miasta) i ogólnej (miasta jako całości). Wymienione równowagi mają zresztą charakter przejściowy, bowiem perturbacje w funkcjonowaniu miasta powodują zakłócenia równowagi, a będące odpowiedzią na zakłócenia fluktuacje prowadzą do nowej równowagi, jednakże już w odniesieniu do innych struktur miejskich. Jednym z głównych czynników, który zakłóca równowagę systemu miasta (także otoczenia/środowiska tego systemu, jakim jest strefa podmiejska), jest suburbanizacja. zakłóca jednak przede wszystkim równowagę przestrzenną, czego wyrazem jest chaos w zagospodarowaniu, pasożytnicze użytkowanie terenu, partykularyzm właścicieli nieruchomości i inwestorów, a przede wszystkim wzrost kosztów społecznych funkcjonowania miasta. Czynnikami sprzyjającymi suburbanizacji są zwłaszcza niedoskonałość prawa dotyczącego gospodarki przestrzennej oraz krótkowzroczność samorządów terytorialnych gmin strefy podmiejskiej. to właśnie sprawia, że miasta, które są generatorami rozwoju i przemian cywilizacyjnych, w największym stopniu doświadczają skutków suburbanizacji, ponosząc jej koszty. zarówno kryzys gospodarczy, jak i obserwowane trendy w zagospodarowaniu przestrzennym wskazują na to, że nie zostanie zatrzymany proces suburbanizacji zakłócający rozwój zrównoważony miasta i całej aglomeracji. co więcej, wydaje się, że przyjmie on jeszcze bardziej patologiczny charakter, co oznaczać będzie sytuację, w której zrównoważony rozwój miasta i aglomeracji, czego wyrazem jest ład w zagospodarowaniu przestrzennym, pozostanie jedynie obiecująco i pięknie brzmiącym hasłem.

EN

Sustainable development is in fact an idea which is given a proper interpretation in a concrete situation. With reference to a city, sustainable development means, on the one hand, a model of its socioeconomic development, and on the other, a model of its spatial structure. It should be emphasised that the issue of sustainable urban development, both in its cognitive value and practical measures involved, should be considered in terms of the urbanisation processes in progress. The starting point of reflections presented in this paper is showing the essence of sustainable development of a city, a man-made spatial unit as well as a specific territorial social system which tends to a state of partial equilibrium (in its subsystems) and overall equilibrium (the city as a whole). Those two types of equilibrium are transitional anyway, because perturbations in the operation of the city disturb its equilibrium, and the fluctuations produced by those disturbances lead to the formation of a new equilibrium, but with reference to other city structures. one of the major factors upsetting the equilibrium of an urban system (as well as that of its surroundings /environment, i.e. its suburban zone) is suburbanisation. It disturbs primarily its spatial balance, and this shows in chaotic development, parasitic land use, the particularism of property owners and investors, and first of all in an increase in the social costs of the city’s operation. Factors favourable to suburbanisation are especially imperfections of the law concerning spatial management and the short-sightedness of the local governments of communes of the suburban zone. It is suburbanisation that makes cities, which are generators of development and civilisation-related changes, the chief units suffering the effects of suburbanisation and bearing its cost. Both the present economic crisis and the observed trends in spatial development indicate that the suburbanisation process upsetting the sustainable development of the city and the entire agglomeration will not stop. What is more, it is likely to become even more pathological in nature, which will mean a situation in which the sustainable development of the city and its agglomeration as shown in their ordered spatial development pattern will only be a promising and nice-sounding slogan.

Keywords

PL

miasto; terytorialny system społeczny; rozwój zrównoważony; urbanizacja; suburbanizacja; ład przestrzenny

EN

city; territorial social system; sustainable development; urbanisation process; suburbanisation; spatial order

• Publisher: Uniwersytet Opolski
• Journal: Studia Miejskie
• Year: 2013
• Volume: 9
• Pages: 9-24

Dates

published

2013

Contributors

author

Jerzy J. Parysek

• Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu

References

• Bergh van den J.C.J.M., Nijkamp P., 1991, Aggregate dynamic economic-ecological model for sustainable development, „Environment and Planning” A. 23, s. 1409–1428.
• Billert A., 2006, Planowanie przestrzenne a polityka. Trzecia droga do trzeciego świata, [w:] Urbanistyka w działaniu. Teoria i praktyka. Materiały II Kongresu Urbanistyki Polskiej, red. T. Ossowicz, T. Zipser, Urbanista, Warszawa. Biblioteka Urbanisty 9.
• Boulding K.E. (red.), 1985, Ponad ekonomią, PIW, Warszawa.
• Chojnicki Z., 1989, Koncepcja terytorialnego systemu społecznego, Przegląd Geografi czny 60.3, s. 491–510.
• Chojnicki Z., 1999, Podstawy metodologiczne i teoretyczne geografi i, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań.
• Domański R., 1989, Podstawy planowania przestrzennego, PWN, Poznań–Warszawa.
• Domański R., 2002, Gospodarka przestrzenna, PWN, Warszawa
• Domański R., 2006, Geografi a ekonomiczna. Ujęcie dynamiczne, PWN, Warszawa.
• Janikowski R., 2006, Zrównoważony rozwój, [w:] Edukacja dla zrównoważonego rozwoju, red. T. Borys, Wydaw. Ekonomia i Środowisko, Białystok.
• Jędraszko A., 2008, Gospodarka przestrzenna w Polsce wobec standardów europejskich, Urbanista, Warszawa. Biblioteka Urbanisty 13.
• Kassenberg A., 1988, Plan krajowy, [w:] Planowanie przestrzenne jako narzędzie ochrony środowiska przyrodniczego, Warszawa. Biuletyn KPZK PAN 139.
• Majka J., 1982, Etyka życia gospodarczego, Wydaw. Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław.
• Mierzejewska L., 2003, Rozwój zrównoważony jako kategoria ładu przestrzennego, [w:] Społeczno-gospodarcze i przyrodnicze aspekty ładu przestrzennego, red. T. Ślęzak, Z. Zioło, Warszawa. Biuletyn KPZK PAN 205, s. 127–140.
• Mierzejewska L., 2008, Smart growth jako model rozwoju miasta, [w:] Współczesne kierunki i wymiary procesów urbanizacji, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 49–64.
• Mierzejewska L., 2009, Rozwój zrównoważony miasta. Zagadnienia poznawcze i praktyczne, Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
• Mierzejewska L., 2011, W poszukiwaniu nowych modeli rozwoju miast, [w:] Procesy urbanizacji i ich uwarunkowania na początku XXI wieku, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, Opole. Studia Miejskie 4, s. 81–94.
• Mishan E.J., 1986, Spór o wzrost gospodarczy, PIW, Warszawa.
• Nicolis G., Prigogine I., 1977, Self-organization in non-equilibrium systems, New York.
• Parysek J., 1997, Podstawy gospodarki lokalnej, UAM, Poznań.
• Parysek J., 2005, Miasta polskie na przełomie XX i XXI wieku. Rozwój i przekształcenia strukturalne, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań.
• Parysek J., 2006a, Wprowadzenie do gospodarki przestrzennej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
• Parysek J., 2006B, Processes aff ecting the development and transformation of towns in Central European States: e case of Poland, „Quaestiones Geographicae” 25, s. 29–36.
• Parysek J., 2008a, Aglomeracje miejskie w Polsce oraz ich problemy funkcjonowania i rozwoju, [w:] Wybrane problemy rozwoju i  rewitalizacji miast, red. J. Parysek, A. Tölle, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań. Biuletyn Instytutu Geografi i Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna 5, s. 29–38.
• Parysek J., 2008b, Suburbanizacja i dezurbanizacja: Dwa bieguny polskiej urbanizacji, [w:] Region społeczno-ekonomiczny i rozwój regionalny, red. J. Parysek, T. Stryjakiewicz, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań, s. 261–286.
• Parysek J., 2009, Wewnątrzregionalna konkurencyjność i komplementarność obszarów, [w:] Wybrane problemy miast i aglomeracji miejskich na początku XXI wieku, red. J. Parysek, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań. Biuletyn Instytutu Geografi i Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna 6, s. 101–123.
• Parysek J., 2010a, Rola planowania w rozwoju społeczno-gospodarczym i przestrzennym miast polskich po 1989 roku, [w:] Koncepcje i instrumenty zarządzania procesami rozwoju i rewitalizacji miast, red. J. Słodczyk, E. Szafranek, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, Opole. Studia Miejskie 1, s. 13–28.
• Parysek J., 2010b, Rozwój miast a polityka miejska w Polsce po 1989 roku, [w:] Przekształcenia struktur regionalnych. Aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze, red. S. Ciok, P. Migoń, Uniwersytet Wrocławski. Instytut Geografi i i Rozwoju Regionalnego, Wrocław, s. 117–132.
• Parysek J., 2010c, Urban development policy of the European Union and the discretionary nature of Polish spatial planning, [w:] Regional development and regional policy in Poland: First experiences and new challenges of the European Union Membership, p. 1, red. P. Churski, W. Ratajczak, KPZK PAN, Warszawa. Studia Regionalia 27.1, s. 172–184.
• Parysek J., Dutkowski M., 1994a, Going Green: Sustainable development as a model of socio-economic development in European post-communist countries, „European Planning Studies” 2.4, s. 419–434.
• Parysek J., Dutkowski M., 1994b, Koncepcja ekorozwoju i jej technologiczne oraz społeczno-polityczne uwarunkowania, „Przegląd Geografi czny” 66, s. 3–18.
• Parysek J., Mierzejewska L., 2005a, Między dezurbanizacją a reurbanizacją, [w:] Współczesne procesy urbanizacji i ich skutki, red. I. Jażdżewska, Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 47–56.
• Parysek J., Mierzejewska L., 2005b, Two stages in postwar urbanisation in Poland: From socialist to postmodern urbanization, [w:] Cities in global perspective: Diversity and transition, red. Y. Murayama, G. Du, Rikkyo University with IGU Urban Commission, Tokyo, s. 72–82.
• Parysek J., Mierzejewska L., 2009, Problemy funkcjonowania i rozwoju miast polskich z perspektywy 2009 roku, [w:] Wybrane problemy miast i aglomeracji miejskich na początku XXI wieku, red. J. Parysek, Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań. Biuletyn Instytutu Geografi i Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM w Poznaniu. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna 6, s. 9–26.
• Piontek B., 2002, Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego Polski, Wydaw. Naukowe PWN, Warszawa.
• Poskrobko B., Dobrzański R. (red.), 2007, Problemy interpretacji i realizacji zrównoważonego rozwoju, Wydaw. Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, Białystok.
• Prigogine I., Stengers I., 1990, Z chaosu ku porządkowi, PIW, Warszawa. Biblioteka Myśli Współczesnej.
• Valaskakis K., Sindell P.S., Smith J.G., Fitzpatrick-Martin I., 1988, Propozycje dla przyszłości. Społeczeństwo konserwacyjne, PIW, Warszawa.

Identifiers

ISSN

2082-4793