Да 100-годдзя “Граматыкі беларускай мовы” Браніслава Тарашкевіча

• Authors: Ларыса (Larysa) Гедзімін (Hedzimin)

Title variants

EN

Celebrating 100th anniversary of “The Belarusian Grammar” by Branislau Tarashkyevich

Abstracts

EN

Article is devoted to Branislau Tarashkyevich and “The Belarusian Grammar” which celebrates 100 years of age this year. Branislau Tarashkyevich was a highly educated citizen, a staunch patriot, a big organizer, one of the main politicians of his time, a devoted publicist and a talented translator. He is famous for writing the first book on Belarusian grammar. “The Grammar...” that was published in Vilnius covers the main language levels (phonetics, morphology, syntax, derivation, spelling) and highlights the distinctive features of Belarusian. “The Grammar...” was the first book where the spelling and grammar norms of Belarusian were formulated. It contributed to the development of publishing and school education as well as laid the groundwork for future handbooks on the Belarusian language. “The Grammar…” was banned for quite a long time that’s why it is since 1960 that its research has begun. Historically modern Belarusian has two spelling traditions, which does not contribute to the established spelling. That’s why more linguistic work is needed.

BE

У артыкуле даецца характарыстыка Браніславу Тарашкевічу і яго “Беларускай граматыцы для школ”, першаму выданнякой спаўняецца 100 гадоў. Браніслаў Тарашкевіч – чалавек высокай культуры і адукацыі, актыўнай грамадзянскай пазіцыі і шчыры патрыёт Беларусі, абаронца інтарэсаў беларусаў, выдатны арганізатар і адзін з галоўных міжваенных палітыкаў у Заходняй Беларусі, палымяны публіцыст і цудоўны перакладчык. Найбольш вядомы як стваральнік першай граматыкі беларускай мовы. У “Граматыцы…”, што выйшла ў Вільні ў 1918 г., разгледжаны асноўныя ўзроўні моўнай сістэмы (фанетыка, марфалогія, словаўтварэнне, арфаграфія, сінтаксіс), вызначаны галоўныя рысы беларускай мовы. “Граматыка…” упершыню сфармулявала правапісныя і граматычныя нормы беларускай мовы і была прызнаная на тэрыторыі як савецкай, так і Заходняй Беларусі. Яна спрыяла развіццю выдавецкай справы і школьнага навучання, а таксама стала базай для стварэння іншых навучальных дапаможнікаў па беларускай мове. “Граматыка…” праз рэпрэсіі аўтара доўгі час была забаронена, у сувязі з чым яе даследаванне пачынаецца з 1960-х гадоў. Па гістарычных прычынах у сучаснай беларускай мове склалiся дзве правапісныя традыцыі, што нe спрыяе ўстанаўленню “сталага правапісу”, пра які марыў Б. Тарашкевіч, а таму патрабуе далейшай працы філолагаў.

• Publisher: Uniwersytet Warszawski. Wydział Lingwistyki Stosowanej. Katedra Białorutenistyki
• Journal: Język Białoruski jako Obcy
• Year: 2018
• Issue: 2
• Pages: 7-12

Dates

published

2018

Contributors

author

Ларыса (Larysa) Гедзімін (Hedzimin)

• Беларусь, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт / Białoruś, Białoruski Uniwersytet Państwowy / Belarus, Belarusian State University

References

• “Беларуская граматыка” Б. Тарашкевіча і яе значэнне ў распрацоўцы граматычных норм беларускай літаратурнай мовы // Гісторыя беларускай літаратурнай мовы, 1968, Мінск, т. II, с. 160 – 181.
• Беларуская граматыка: ад Браніслава Тарашкевіча да сучаснасці, 2017: Зборнік матэрыялаў Міжнароднай навуковай канферэнцыі (Мінск, 19 – 20 студзеня 2017 г.), Мінск.
• Бергман А., 1992, Браніслаў Тарашкевіч: 100 гадоў з дня нараджэння / A. Bergman, “Sprawy białoruskie” w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1984, пер. з польск. А. Дышлевіча // Роднае слова, № 1, с. 69 – 73.
• Бергман А., 1996, Слова пра Браніслава Тарашкевіча: Гіст. жыццяпіс / пер. з польск. Я. Касцюка, Мінск.
• Бідэр Г., 2007, Мовазнаўчая тэрміналогія ў “Беларускай граматыцы для школ” Браніслава Тарашкевіча (Вільня, 1918) // Прыгодзіч М.Р., Прыгодзіч А.А. Герман, Бідэр як даследчык беларускай мовы, Мінск, с. 31 – 49.
• Браніслаў Тарашкевіч, 1994 // Беларускія пісьменнікі (1917 – 1990) : Даведнік, Мінск, с. 534 – 535.
• Булахов М., 1978, Тарашкевич Бронислав // Восточнославянские языковеды : биобиблиогр. слов., Минск, т. 3, с. 226 – 228.
• Бушлякоў Ю., Вячорка В., Санько З., Саўка З., 2005, Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя, Вільня – Менск.
• Важнік С., 2007, Станаўленне сінтаксічнай нормы беларускай мовы: “Беларуская граматыка для школ” Б. Тарашкевіча і “Сынтакс беларускай мовы” Я. Лёсіка // Мова – літаратура – культура : матэрыялы V Міжнар. навук. канф.: (да 80-годдзя прафесара Л.М. Шакуна), Мінск, с. 403 – 409.
• Валахановіч А., Міхнюк У., 1999, Споведзь у надзеі застацца жывым, Мінск (Серыя “Вернутыя з небыцця”).
• Вячорка В., 1995, Правапіс Б. Тарашкевіча // Спадчына, № 5, с. 247 – 288.
• Германовіч І., 2008, Тарашкевіч Браніслаў Адамавіч // Германовіч І. Беларускія мовазнаўцы, Мінск, т. 2, с. 155 – 167.
• Губкіна А., 2002, Бацька “Беларускай граматыкі”: да 110-годдзя з дня нараджэння Б. Тарашкевіча // Роднае слова, № 1, с. 59 – 62.
• Запрудскі С., 2013, Беларускае мовазнаўства і развіццё беларускай літаратурнай мовы: 1920 –1930-я гады, Мінск.
• Камароўскі Я., 1963, Першая беларуская граматыка // Беларусь, № 5, с. 29.
• Клейн Б., 1963, Старонкі палымянага жыцця // Полымя, № 10, с. 141–153.
• Клейн Б., 1984, Время выбора // Неман, № 9, с. 140–147;
• Клейн Б., 1987, Время выбора: кн. для учащихся, Мінск.
• Ліс А., 1962, Старонкі слаўнай біяграфіі. Да 70-годдзя з дня нараджэння Б. Тарашкевіча // Полымя, № 2, с. 152–158.
• Ліс А., 1966, Браніслаў Тарашкевіч, Мінск.
• Ліс А., 2001, Браніслаў Тарашкевіч: трагічны пошук свабоды // Назаўсёды разам: да 60-годдзя ўз’яднання Заходняй Беларусі з БССР, Мінск, с. 47–53;
• Ліс А., 2010, Браніслаў Тарашкевіч: Трагічны пошук свабоды // Ліс А. Gloria victis! : збор твораў, Мінск, с. 70 – 83.
• Міхневіч А., 2006, Першая беларуская граматыка для школ // Выбраныя працы, Мінск, с. 190 – 196.
• Плотнікаў Б., 2002, Беларускае мовазнаўства ў першай палавіне XX ст. // Кароткая гісторыя беларускай мовы і мовазнаўства, Мінск, с. 74 – 80.
• Ракіцкі В., 2010, Тарашкевіца : размова са Зьмітром Саўкам // Беларуская Атлянтыда, Кн. 2 : Міты і брэнды калянізаванай нацыі, с. 298 – 307.
• Русак В., 2017, Граматыст стагоддзя: ёсць над чым падумаць і папрацаваць // Беларуская граматыка: ад Браніслава Тарашкевіча да сучаснасці : Зборнік матэрыялаў Міжнароднай навуковай канферэнцыі, Мінск, с. 9 – 19.
• Сямешка Л., 1999, Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч (1892 – 1938) // Беларуская мова : Уводзіны у навуку аб мове. Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія, Мінск, с. 220 – 221
• Тарашкевіч Б., 1991, Выбранае : крытыка, публіцыстыка, пераклады, Мінск.
• Тарашкевіч Б., 1996, Аўтабіяграфія Браніслава Адамавіча Тарашкевіча // Спадчына, № 4, с. 92 – 132; № 5, с. 130 – 186.
• Тарашкевіч Браніслаў, 1995 // Беларускія пісьменнікі: біябліягр. слоўнік, Мінск, т. 6, с. 69 – 71.
• Тарашкевіч Браніслаў Адамавіч, 1994 // Беларуская мова : энцыклапедыя, Мінск, с. 558 – 559.
• Тарашкевіч Браніслаў Адамавіч, 2002 // Беларуская энцыклапедыя, Мінск, т. 15, с. 439.
• Шакун Л., 1981, Роля Б. Тарашкевіча ў развіцці беларускай літаратурнай мовы // Веснік Бел. ун-та. Сер. 4. Філалогія, журналістыка, педагогіка, псіхалогія, № 3, с. 29 – 33.
• Шакун Л., 1995, Гісторыя беларускага мовазнаўства, Мінск, с. 125 – 129, 132 – 138
• Яновіч А., 1982, Б.А. Тарашкевіч – мовавед: да 90-годдзя з дня нараджэння // Беларуская лінгвістыка, вып. 21, с. 11 – 17.
• Яновіч А., 1990, “Беларуская граматыка” Браніслава Тарашкевіча // Беларуская мова і літаратура ў школе, № 9, с. 16 – 19.
• Bergman A., 1977, Rzecz o Bronisławie Taraszkiewiczu, Warszawa.

Identifiers

Biblioteka Nauki

59606901