ZAMEK W JAGIELNICY – OD TWIERDZY OBRONNEJ DO ZAKŁADU PRZEMYSŁOWEGO

• Authors: Synowiec Andrzej

Title variants

EN

Jagielnica castle – from a stronghold to an industrial plant

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia dzieje i znaczenie zamku w Jagielnicy (a właściwie we wsi Nagórzanka k. Jagielnicy), przede wszystkim w okresie, kiedy służył polskiemu przemysłowi tytoniowemu. Początki twierdzy obronnej zbudowanej na wzgórzu sięgają XVI w. W ciągu wieków zamek przechodził różne koleje losu. Po odrestaurowaniu w XVIII w. był główną rezydencją Lanckorońskich. W 1817 r. zamek przeszedł w ręce rządu austriackiego. Urządzono tam fabrykę oraz magazyn tytoniu i wyrobów tytoniowych. W czasie I wojny światowej kompleks zamkowy został zniszczony. Po wojnie został on przejęty przez Polski Monopol Tytoniowy. Po odbudowie dawnych budynków i wzniesieniu nowych stał się siedzibą Zakładu Uprawy Tytoniu PMT w Jagielnicy. Po II wojnie zakład tytoniowy działał nadal, już na terenie USRR. Na początku XXI w. został sprywatyzowany. Obecnie trwają prace nad stworzeniem z zamku centrum turystyczno-wypoczynkowego przy uwzględnieniu kwestii ochrony dziedzictwa kulturowego.

EN

This paper presents the history and significance of Jagielnica Castle (more specifically, it is located in the village of Nagórzanka, near Jagielnica) mainly during the period when it served the Polish tobacco industry. The early days of the stronghold, which was built on a hill, date back to the 16th century. Throughout the centuries the fortunes of the castle changed. After restoration in the 18th century, it became the main residence of the Lanckoroński family. In 1817 the castle became a property of the Austrian government. A factory and a warehouse for tobacco and tobacco products were established there. During World War I the castle complex was destroyed. After war it was taken over by the Polish Tobacco Monopoly. After the old buildings were rebuilt and new ones were constructed, it became the seat of the Tobacco Cultivation Plant PTM in Jagielnica. After World War II the tobacco plant still operated, but it was in the Ukrainian Soviet Socialist Republic. In the early 21st century it was privatized. Today there are efforts to establish a tourist and leisure centre in the castle, taking into account the protection of cultural heritage.

Keywords

PL

Jagielnica; zamek; przemysł tytoniowy; Zakład Uprawy Tytoniu; dziedzictwo kulturowe

EN

Jagielnica; castle; tobacco industry; Tobacco Cultivation Plant; cultural heritage

• Publisher: Wyższa Szkoła Humanitas
• Journal: Roczniki Administracji i Prawa
• Year: 2019
• Volume: 2
• Issue: XIX
• Pages: 277-291

Contributors

author

Synowiec Andrzej

• Uniwersytet Jagielloński

References

• Album inżynierów i techników w Polsce, t. 1, Cz. 3. Życiorysy, Lwów 1932.
• Antoniuk D., Zabytki wydzierżawione, „Kurier Galicyjski” 2015, nr 5.
• Bernatowicz T., Na Kresach Multańskich. Kamieniec Podolski i zamki pogranicza polsko-tureckiego w świetle nieznanych planów, [w:] Studium Urbis. Księga dedykowana Teresie Zarębskiej od przyjaciół, kolegów i współpracowników, Warszawa 2003.
• Bogdanowski J., Architektura obronna w krajobrazie Polski. Od Biskupina do Westerplatte, Warszawa – Kraków 1996.
• Czarnodola J., Laboratorium chemiczne ZUT w Jagielnicy, [w:] Zakład Uprawy Tytoniu w Jagielnicy, Warszawa 1938.
• Czołowski A., Dawne zamki i twierdze na Rusi Halickiej, Odbitka z „Teki Konserwatorskiej”, Lwów 1892.
• Czołowski A., Przeszłość historyczna województwa tarnopolskiego, [s.l., s.n., 1926].
• Czołowski A., Zamki województwa tarnopolskiego, [s.l., s.n., 1926].
• Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., t. 2, red. A. Mączak, Warszawa 1981.
• Grabowski A., Ojczyste spominki w pismach do dziejów dawnej polski. Diariusze, relacje, pamiętniki itp., służyć mogące do objaśnienia dziejów krajowych: tudzież Listy historyczne do panowania królów Jana Kazimierza i Michała Korybuta oraz Listy Jana Sobieskiego marszałka i hetmana wielkiego koronnego, t. 2, Kraków 1845.
• Hrymniak J., Niezapomniane strony rodzinne. Ziemia czortowska. Cz. VII, Głosy Podolan 2009, nr 93.
• Przegląd piśmiennictwa. Sprawozdania i oceny. „Zakład Uprawy Tytoniu w Jagielnicy”, „Gazeta Rolnicza” 1938, nr 52.
• Kołodziejczyk D., Podole pod panowaniem tureckim. Ejalet Kamieniecki 1672–1699, Warszawa 1994.
• Kotarski H., Lanckoroński Stanisław z Brzezia h. Zadora (zm. 1592), Polski słownik biograficzny 1971, t. XVI.
• Kronika Marcina Bielskiego, t. II, księga 4–5, Sanok 1856.
• Latopisiec albo Kroniczka Joachima Jerlicza, t. 1, Warszawa 1853.
• Leśniak W., Fermentacja tytoniu w ZUT we Jagielnicy, [w:] Zakład Uprawy Tytoniu w Jagielnicy, Warszawa 1938.
• Library, Ягільницький замок, http://irp.te.ua/yagil-ny-ts-ky-j-zamok/ [dostęp: 30.05.2018].
• Mackiewicz W., Zakład Uprawy Tytoniu PMT w Jagielnicy pod względem organizacyjnym, [w:] Zakład Uprawy Tytoniu w Jagielnicy, Warszawa 1938.
• Mackiewicz W., Zamek w Jagielnicy – dawna twierdza obronna, [w:] Zakład Uprawy Tytoniu w Jagielnicy, Warszawa 1938.
• Masłoń T., Praca instruktora uprawy tytoniu w terenie, [w:] Zakład Uprawy Tytoniu w Jagielnicy, Warszawa 1938.
• Mierzejewski Z., Na dzień poświęcenia gmachów Zakładu Uprawy Tytoniu w Jagielnicy, [w:] Zakład Uprawy Tytoniu w Jagielnicy, Warszawa 1938.
• Monopol tytoniowy na ziemiach Rzeczpospolitej Polskiej w dawnych i obecnych czasach, „Tytoń” 1928, nr 3.
• Narodowe Archiwum Cyfrowe: sygn. 1–U–1754; sygn. 1–U–1754.
• Nowak H., ZUT w Jagielnicy jako kresowa placówka pracy społecznej i wychowania obywatelskiego, [w:] Zakład Uprawy Tytoniu w Jagielnicy, Warszawa 1938.
• Полюхович Д., Тут теж минало дитинство Провідника, https://zbruc.eu/node/41918 [dostęp: 9.06.2018].
• Przyboś A., Lanckoroński Stanisław z Brzezia na Lanckoronie h. Zadora (zm. 1657), Polski słownik biograficzny 1971, t. XVI.
• Rąkowski G., Przewodnik po Ukrainie Zachodniej, cz. II, Pruszków 2006.
• Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 10 lutego 1938 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Ministra Skarbu z dnia 19 lipca 1932 r. o uprawie tytoniu, Dz.U. 1938, nr 12, poz. 86.
• Różycka S., Podolskie gniazdo Lanckorońskich, „Kurier Galicyjski” 2012, nr 9.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 3, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1882.
• Spieralski Z., Iskrzycki Mikołaj h. Rogala (ok. 1480–1540), Polski słownik biograficzny 1963, t. X/2, z. 45.
• Synowiec A., Zakład Uprawy Tytoniu Polskiego Monopolu Tytoniowego w Krakowie-Czyżynach (Krakowska Wytwórnia Tytoniu Przemysłowego), Kraków 2016.
• Ślifirski J., Fermentacja tytoniu, „Tytoń” 1950, nr 4-6.
• Turkiewicz J., Związek Strzelecki przy ZUT w Jagielnicy, [w:] Zakład Uprawy Tytoniu w Jagielnicy, Warszawa 1938.
• Tytoń. Uprawa, hodowla, fermentacja, Warszawa 1969.
• Tytoń. Jego uprawa i wyrób, Warszawa 1919.
• Закон України. Про охорону культурної спадщини, Стаття 18. Здійснення права власності на об’єкти культурної спадщини, що є пам’ятками, http://zakon2.rada.gov.ua/laws/show/1805-14/page2 [dostęp: 30.052018].

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0014.0444