Liberalizm i neoliberalizm ekonomiczny w perspektywie historycznej

• Authors: Ratajczak Marek

Title variants

EN

Economic Liberalism and Neoliberalism: Historical Perspective

RU

Либерализм и экономический неолиберализм в исторической перспективе

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest syntetyczna prezentacja ewolucji poglądów liberalnych i neoliberalnych w ich wymiarze gospodarczym. Podjęta została też próba odpowiedzi na pytanie o relację neoliberalizmu i liberalizmu, zwłaszcza w kontekście dyskusji o dalszym rozwoju ekonomii jako nauki. Wywód oparty jest na założeniu, że zarówno z punktu widzenia przyszłości teorii ekonomii, jak i funkcjonowania i dalszego rozwoju gospodarki rynkowej nasilony w ostatnich latach swoisty sąd nad neoliberalizmem powinien być mniej emocjonalny, a bardziej racjonalny. Krytyka ekonomii neoliberalnej nie oznacza, że nurt ten jest całkowicie błędny lub nienaukowy. Nie można także, krytykując ład gospodarczy oparty na założeniach neoliberalizmu, odrzucać samej idei wolności w sferze gospodarczej, która stanowi istotę liberalizmu. Pytanie o przyszłość liberalizmu w sferze ekonomicznej powinno więc nie tyle brzmieć, czy gospodarka powinna być liberalna, lecz na ile i jak liberalna, aby można było respektować podstawową ideę wolności, ale równocześnie chronić przed jej wykorzystywaniem przez część podmiotów do realizacji interesu własnego kosztem interesów pozostałych uczestników rynku.

EN

The aim of the article is a synthetic presentation of liberal and neoliberal views in their economic dimension. The author also tries to answer the question about the relationship between liberalism and neoliberalism, particularly in the context of the debate about the further development of economics. The reasoning is based on the assumption that, both from the point of view of future development of economic theory and from the point of view of proper functioning and further development of market economy, a kind of suit against neoliberalism, intensified in the last years, should be less emotional and more rational. The criticism of neoliberal economic views does not mean that this current of economic thought is totally false or non-scientific. When criticizing the economic order based on neoliberal premises, one should not reject the idea of economic freedom, which constitutes the essence of liberalism. The question about the future of economic liberalism is not whether or not economy should be liberal, but to what extent and in which way it should be liberal as to assure respecting the basic freedom idea while preventing its misuse by some economic agents trying to realise their individual aims at the cost of the remaining market participants.

RU

Целью статьи является синтетическая презентация эволюции либеральных и неолиберальных взглядов в их экономическом измерении. Автор пытается также ответить на вопрос об отношениях между неолиберализмом и либерализмом, особенно в контексте дискуссии о дальнейшем развитии экономики как науки. Основной вывод можно сформулировать следующим образом: с точки зрения как экономической теории, так и функционирования и дальнейшего развития рыночной экономики, критика неолиберализма должна быть менее эмоциональной, но более рациональной. Критика неолиберальной экономики не означает, что это течение является совершенно ошибочным или ненаучным. Нельзя также критикуя экономический порядок, опирающийся на предпосылки неолиберализма, отбрасывать саму идею свободы в экономической сфере, которая является сутью либерализма. Вопрос относительно будущего либерализма в экономической сфере касается не того, должна ли быть экономика либеральной, а того, насколько и как либеральной; как соблюсти основную идею свободы и одновременно не позволить использовать ее для реализации частью субъектов собственных интересов за счет интересов остальных участников рынка.

Keywords

EN

liberalism; neoliberalism; capitalism

• Publisher: Komitet Nauk Ekonomicznych PAN, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
• Journal: Ekonomista
• Year: 2017
• Issue: 1
• Pages: 7-29

Contributors

author

Ratajczak Marek

• Prof. dr hab. Marek Ratajczak, Katedra Makroekonomii i Badań nad Rozwojem, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

References

• Acemoglu D., The Crisis of 2008: Structural Lessons For and From Economics, 2008, http://econ-www.mit.edu/files/3703.
• Bastiat F., Wolność jako konkurencja, w: Teksty liberalne, Friedrich Naumann Stiftung, Warszawa 2004.
• Bałtowski M. (red,), Ekonomia przyszłości. Wokół nowego paradygmatu Grzegorza W. Kołodko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016.
• Boaz D., Libertarianizm, Zysk i S-ka, Poznań 2005.
• Bochenek M., Początki ekonomii akademickiej w Europie, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2002, Rok LXIV, Zeszyt 1.
• Boyer R., Is a Finance-led Growth Regime a Viable Alternative to Fordism? A Preliminary Analysis, „Economy and Society” 2000, nr 29(1).
• Casey T., ‘Financialisation’ and the Future of the Neoliberal Growth Model, Paper presented at the Political Studies Association Annual Conference, April 2011, http://www.academia.edu/2743106/Financialization_and_the_Future_of_the_Neo-liberal_Growth_Model.
• Chakravarty S.P., Neo-Conservative or Neo-Liberal, „Homo Oeconomicus” 2008, nr 25(3/4).
• Chodorowski J., Adam Smith (1723–1790). Życie i dzieło autora Badań nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.
• Dembinski P.H., Beretta S., Kryzys ekonomiczny i kryzys wartości, Wydawnictwo M, Kraków 2014.
• Ehrman J., Neokonserwatyzm, Zysk i S-ka, Poznań 2002.
• Foster J.B., The Financialization of Capitalizm, „Monthly Review” 2007, nr 58.
• Friedman M. i R., Wolny wybór, PANTA, Sosnowiec 1996.
• Fullbrock E., Economics and Neo-liberalism, w: After Blair: Politics after the New Labour Decade, red. G. Hassan, Lawrence & Wishart, London 2007.
• Guzek M., Przyszłość kapitalizmu – Cesjonalizm?, Oficyna Wydawnicza Uczelni Łazarskiego, Warszawa 2016.
• Hartwich O.M., Neoliberalism: The Genesis of a Political Swearword, Oliver Marc, CIS Occasional Paper 114, 2009.
• Harvey D., Neoliberalizm. Historia katastrofy, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2008.
• Hayek von F.A., Droga do zniewolenia, ARCANA, Warszawa 1998.
• Hayek von F.A., Konstytucja wolności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
• Hayek von F.A., Zgubna pycha rozumu. O błędach socjalizmu, ARCANA, Warszawa 2004.
• Höffner J., Chrześcijańska nauka społeczna, Wydawnictwo Fundacji ATK, Warszawa 1999.
• Izdebski H., Historia myśli politycznej i prawnej, C.H. Beck, Warszawa 1995.
• Kelly P., Liberalizm, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007.
• Keynes J.M., Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, PWN, Warszawa 1985.
• Kołodko G., Towards a New (Washington) Consensus, 2007, http://www.gov.si/umar/apublic/jiidt/iib0400/07-kolodko.pdf
• Kołodko G., Wędrujący Świat, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008.
• Konings M., Rethinking Neoliberalism and the Subprime Crisis: Beyond the Re-regulation Agenda, „Competition and Change” 2009, nr 13(2).
• Kotz D.M., Neoliberalism, Globalization, Financialization: Understanding Post–1980 Capitalism, 2015, https://www.umass.edu/economics/sites/default/files/Kotz.pdf.
• Kotz D.M., The Rise and Fall of Neoliberal Capitalism, Harvard University Press, Cambridge 2015.
• Kwaśnicki W., Historia myśli liberalnej, PWE, Warszawa 2000.
• Leszczyński P.A., Polski Socjaliberalizm w latach 1989–1997 – historyczne i europejskie uwarunkowania, Friedrich Naumann Stiftung, Warszawa 2004.
• Lin J.Y., New Structural Economics, A Framework for Rethinking Development and Policy, The World Bank, 2012.
• Mączyńska E., Pysz P., Liberalizm, neoliberalizm i ordoliberalizm, „Ekonomista” 2014, nr 3.
• Mandeville de B., Bajka o pszczołach, PWN, Warszawa 1957.
• Martin A., Kersley H., Greenham T., Inequality and Financialisation: A Dangerous Mix, New Economics Foundation – Friedrich-Ebert-Stiftung, London, 2015.
• Martinez E., Garcia A., What is Neoliberalism?, 2007, http://www.corpwatch.org/article
• Matysiak A., Neoliberalny system gospodarczy, w: Polityka ekonomiczna we współczesnych systemach gospodarczych, red. D. Kopycińska, Katedra Mikroekonomii Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2008.
• Mazucatto M., The Entrepreneurial State – Debunking Public vs. Private Sector Myths, Anthem Press, London 2013.
• Mączyńska E., Potencjał rozwojowy Polski w kontekście hipotezy o nowej sekularnej stagnacji, „Biuletyn Polskiego Towarzystawa Ekonomicznego” 210015, nr 2(69).
• Mill J.S., Utylitaryzm. O wolności, PWN, Warszawa 1959.
• Mirowski Ph., Science-Mart: Privatizing American Science, Harvard University Press, Cambridge 2011.
• Pach J., Kowalska K., Szyja P., Ekonomia umiaru. Realna perspektywa? Nowy paradygmat Grzegorza W. Kołodko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016.
• Palley T., From Keynesianism to Neoliberalism: Shifting Paradigms in Economics, w: Neoliberalism – A Critical Reader, red. A. Saad-Filho, D. Johnston, Pluto Press, London 2005.
• Peters Ch., A Neo-Liberal’s Manifesto, „The Washington Monthly”, May 1983.
• Petras J., The Third Way, Myth and Reality, „Monthly Review” 2000, nr 51(10) (March).
• Piątek D., Instytutcje państwa a wzrost gospodarczy w krajach postsocjalistycznych, Wydawnictwo UEP, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Poznań 2016.
• Piketty T., Kapitał w XXI wieku, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2015.
• Popper K.R., Liberalizm – tezy, w: Teksty liberalne, Friedrich Naumann Stiftung, Warszawa 2004.
• Raczkowski K., Mamy okazję, aby zbudować trwały system rozwojowy, „Dziennik Gazeta Prawna”, 24 sierpnia 2016.
• Ratajczak M., Infrastruktura w gospodarce rynkowej, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1999.
• Ratajczak M., Liberalizm gospodarczy – wczoraj i dziś w: Liberalizm ekonomiczny w dobie transformacji, integracji i globalizacji, red. W. Jarmołowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Zeszyty Naukowe nr 230, Poznań 2012.
• Ratajczak M., Nurt liberalny w ekonomii, w: Liberalizm we współczesnej gospodarce, red. W. Jarmołowicz, M. Ratajczak, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2008.
• Rist G., Urojenia ekonomii, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2015.
• Rodrik D., After Neoliberalism, What?, Harvard University, 2002, http://www.hasmendi.net/makale/Rodrik_After_Neoliberalism.pdf
• Rodrik D., Goodbye Washington Consensus, Hello Washington Confusion? A Review of World Bank’s Economic Growth in the 1990s: Learning from a Decade of Reform, „Journal of Economic Litterature” 2006, nr 44(4).Smith A., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, PWN, Warszawa 1954.
• Smith A., Teoria uczuć moralnych, PWN, Warszawa 1989.
• Stockhammer E., Financialisation and the Slowdown of Accumulation, „Cambridge Journal of Economics” 2004, nr 28/5.
• Taleb N., Czarny łabędź. O skutkach nieprzewidywalnych zdarzeń, Kurhaus Publishing, Warszawa 2015.
• Thorsen D.E., The Neoliberal Challenge: What is Neoliberalism?, Department of Political Science, University of Oslo, Working Paper, 2009.
• Treanor P., Neoliberalism: Origins, Theory, Definition, http://web.inter.nl.net/users/Paul.Treanor/neoliberalism.html
• Veblen T., Teoria klasy próżniaczej, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2008.
• Walicki A., Fryderyk Hayek – ideolog epoki postchlubnej, „Gazeta Wyborcza – Gazeta Świąteczna” 8.11 i 15.11.2003.
• Wilkin J., Instytucjonalne i kulturowe podstawy gospodarowania. Humanistyczne perspektywy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2016.
• Williamson J., From Reform Agenda to Damaged Brand Name, „Finance and Development” 2003, nr 40.
• Ząbkowicz A., Wzrost znaczenia dochodów z operacji finansowych w korporacjach nie-finansowych (financialization) – kontekst instytucjonalny, „Organizacja i Kierowanie” 2009, nr 2.
• Żyżyński J., Neoliberalizm jako strukturalna przyczyna kryzysu a poszukiwanie dróg naprawy, „Ekonomista” 2009, nr 2.