Z dziejów nazewnictwa szkół wyższych w języku polskim (akademia, uniwersytet, wszechnica)

• Authors: Walczak Bogdan

Title variants

EN

From the history of higher schools in Polish (akademia, uniwersytet, wszechnica)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W pracy autor kreŚli zarys dziejów trzech nazw: akademia, uniwersytet i wszechnica w języku polskim. Obok informacji stricte językowych, zaczerpniętych przede wszystkim ze stosownych zródeł leksykograficznych, podaje też przy poszczególnych nazwach informacje historyczno-kulturalne. Kończy passusem o terminologicznych znaczeniach wyrazów akademia i uniwersytet w ustawie o organizacji szkolnictwa wyższego w Polsce.

EN

The author outlines histories of three names of educational establishments: akademia, uniwersytet, wszechnica in the Polish language. Apart from strictly linguistic information obtained from relevant lexicographic sources, the individual names are accompanied by information on historical and cultural contexts. The paper is rounded off with a passage on the terminological connotations of the words akademia and uniwersytet as reflected in the Law on Organisation of Higher Education in Poland.

Keywords

PL

historia języka; leksykologia historyczna; dzieje wyrazów i ich znaczeń; terminologia

EN

History of language; historical lexicology; history of words and their senses; terminology

• Publisher: Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim
• Journal: Język. Religia. Tożsamość
• Year: 2018
• Issue: 1(17)2018
• Pages: 7-22

Contributors

author

Walczak Bogdan

• Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

References

• 1. Boras Z., Jezuici w Poznaniu i starania o przekształcenie ich kolegium w uniwersytet, [w:] Alma Mater Posnaniensis. W 80 rocznice utworzenia Uniwersytetu w Poznaniu, praca zbiorowa, red. P. Hauser, T. Jasinski i J. Topolski, Poznań 1999, s. 45-76.
• 2. Boras Z., Tradycje uniwersyteckie Poznania, Poznan 2003.
• 3. Czartoryski A.K., Historyja nauk wyzwolonych, przez Ims P. Juvenel de Carlancas francuskim językiem pisana, na polski przełożona ad usum Korpusu Kadetów JK Mci, Warszawa 1766.
• 4. Czubiński A., Utworzenie Uniwersytetu Poznańskiego i jego rozwój do 1922 r., [w:] Alma Mater Posnaniensis. W 80. rocznice utworzenia Uniwersytetu w Poznaniu, red. P. Hauser,
• T. Jasinski, J. Topolski, Poznań 1999, s. 123-134.
• 5. Gawrońska-Garstka M., Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie: uczelnia ziem północno-wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej (1919-1939) w świetle źródeł, Poznań 2016.
• 6. Klemensiewicz Z., Historia języka polskiego, cz. III: Doba nowopolska, Warszawa 1972.
• 7. Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1985.
• 8. „Kronika Miasta Poznania” 1989, nr 2 (Jan Lubrański i jego dzieło).
• 9. Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. I-IV, Warszawa 1807-1814; wyd. drugie poprawione, t. I-VI, Lwów 1854-1860.
• 10. Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 1-6, Warszawa 1995-1996.
• 11. Pniewski W., Akademia Poznańska. Szkic historyczny, Poznań 1919.
• 12. Przybylski J., Język polski, [w:] Wiek XIX. Sto lat myśli polskiej, t. II, Warszawa 1907.
• 13. Sienkiewicz H., Potop, t. 3, red. J. Krzyżanowski, Warszawa 1968.
• 14. Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. I-XI, Wrocław–Warszawa–Kraków 1953-2002.
• 15. Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, t. I-XXXVI, Wrocław–Warszawa– Kraków, 1966-2012.
• 16. Słownik języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, red. K. Siekierska, t. I, z. 1-4, Kraków 1999-2001 i dalej wyłącznie w wersji elektronicznej, red. W. Gruszczynski.
• 17. Słownik języka polskiego, obejmujący oprócz zbioru właściwie polskich znaczną liczbę wyrazów z obcych języków polskiemu przyswojonych: nomenklatury tak dawne jak też nowo w użycie wprowadzone różnych nauk, umiejętności, sztuk i rzemiosł, nazwania monet, miar i wag główniejszych krajów i prowincji; mitologie plemion słowiańskich i innych ważniejszych, tudzież oddzielna tablice słów polskich nieforemnych z ich odmiana. Do podręcznego użytku wypracowany przez Aleksandra Zdanowicza i in. z udziałem Bronisława Trentowskiego, cz. I-II, Wilno 1861 (tzw. Słownik wileński).
• 18. Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński i W. Niedźwiedzki, t. 1-8, Warszawa 1900-1927 (tzw. Słownik warszawski).
• 19. Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I-XI, Warszawa 1958-1969.
• 20. Topolski J., Z tradycji uniwersyteckich Poznania: Akademia Lubrańskiego, [w:] Alma Mater Posnaniensis. W 80. rocznice utworzenia Uniwersytetu w Poznaniu, red. P. Hauser, T. Jasinski, J. Topolski, Poznan 1999, s. 31-43.
• 21. Trotz M.A., Nouveau dictionnaire françois, allemand et polonois enrichi de plusieurs exemples de l’histoire polonoise, des termes ordinaires des arts et des remarques de gram- maire les plus necessaires, avec une liste alphabetique des poètes et de meilleurs livres polonois, t. 1-2, Leipzig 1744-1747.
• 22. Trotz M.A., Nowy dykcjonarz, to jest mównik polsko-francusko-niemiecki z przydat- kiem przysłów potocznych, przestróg gramatycznych i inszym naukom przyzwoitych wyrazów, t. 3, Lipsk 1964.
• 23. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r., Prawo o szkolnictwie wyższym (zbiorcze opracowa- nie ustaw o szkolnictwie wyższym – stan na dzień 24 sierpnia 2016 – przechowywane w kilku egzemplarzach w Rektoracie Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu).
• 24. Walczak B., Słownik wileński na tle dziejów polskiej leksykografii, Poznan 1991.
• 25. Walczak B., Zarys dziejów języka polskiego, Poznań 1995.
• 26. Walczak B., Gawrońska-Garstka M., Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie – miedzy kultura polska a tradycja Wielkiego Ksiestwa Litewskiego, [w:] Pogranicze wschodnie i zachodnie, red. M. Czabańska-Rosada, E. Golachowska, E. Serafin, K. Taborska i A. Zielinska, Warszawa–Gorzów Wielkopolski 2015, s. 121-131.
• 27. Zietarska J., Przybylski Jacek Idzi, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklope- dyczny, red. J. Krzyżanowski i C. Hernas, t. I-II, Warszawa 1985, s. 254.