Losy kościoła parafialnego pw. świętych Piotra i Pawła w Bychawie na przełomie XVI i XVII wieku w świetle źródeł kościelnych

• Authors: Włodzimierz Bielak ks.

Abstracts

EN

This article aimed to correct erroneous or imprecise information about the pa-rish in Bychawa, present in the literature on the subject so far, which is, nota bene, not very extensive. The discussions in this article, based mainly on church sources (which have not been often used so far by others), enabled the Author to shed new light, at least in part, on the time of individual stages in the history of the Bychawa church at the turn of the 16th and 17th centuries. The Calvinist movement must have begun in the last years of the fifteenth decade of the sixteenth century and is related to the activities of Mikołaj Pilecki. Andrzej Myszkowski strengthened the Protestant milieu here in the early 1650s, establishing a Calvinist school and perhaps bringing in permanent Calvinist ministers. It is incorrect, however, to link the origins of Calvinism in Bychawa only to Andrzej Myszkowski. The repossession of the church in Bychawa was related to Stanisław Myszkowski, the Lublin deputy cup-bearer, son of Andrzej. After the divisions in the Calvinist movement and the weakening of their community in Bychawa, he turned his attention to the old faith, as did other magnates of that period, and probably brought a Catholic priest around 1582. The church was also returned to the Catholics, which enabled the archdeacon of Lublin to make the first visitation after the Calvinist times in 1595. The building, however, was largely ruined. Attempts were made to maintain it until the 1620s by making the necessary repairs. The construction of a new masonry church probably began in the mid-1620s, when the parish priest, Sebastian Piątkowski, won the lawsuit over the church property with Zofia Wierzbicka. Shifting the date of the church construction to an earlier period is not well-founded. St. John the Baptist’s church has survived to our times and still serves the Catholic community of Bychawa.

PL

W artykule skorygowano błędne lub nieprecyzyjne informacje o parafii w Bychawie obecne w dotychczasowej literaturze przedmiotu, która nota bene nie jest zbyt obszerna. Na podstawie dotychczasowych rozważań opartych głównie na źródłach kościelnych, mało dotychczas wykorzystywanych, udało się przynajmniej po części rzucić nowe światło na czas poszczególnych etapów w dziejach kościoła bychawskiego na przełomie XVI i XVII wieku. Początki ruchu kalwińskiego musiały przypaść na ostatnie lata piątej dekady XVI stulecia i są związane z działalnością Mikołaja Pileckiego. Środowisko protestanckie umocnił tu Andrzej Myszkowski na początku lat 50. XVI wieku, zakładając szkołę kalwińską i być może sprowadzając stałych ministrów kalwińskich. Wiązanie początków kalwinizmu w Bychawie tylko z A. Myszkowskim jest nieprawidłowe. Rewindykacja kościoła w Bychawie była związana dziełalnością Stanisława Myszkowskiego, podczaszego lubelskiego, syna Andrzeja. Po podziałach w ruchu kalwińskim i osłabieniu ich gminy w Bychawie zwrócił swą uwagę w kierunku dawnej wiary, jak to czynili inni możnowładcy tego okresu, i wystarał się najpewniej ok. 1582 r. o duszpasterza katolickiego, a świątynia wróciła do rąk katolików, co umożliwiło archidiakonowi lubelskiemu odbycie pierwszej po czasach kalwińskich wizytacji w 1595 r. Świątynia była jednak w wielkim stopniu zrujnowana. Próbowano ją utrzymać aż do lat 20. XVII wieku, dokonując koniecznych napraw. Budowę nowego kościoła murowanego rozpoczęto najprawdopodobniej w połowie lat 20. XVII wieku, gdy proboszcz, Sebastian Piątkowski, wygrał proces o zwrot dóbr kościelnych z Zofią Wierzbicką. Przesuwanie na czasy wcześniejsze bydowy kościoła w Bychawie jest nieuprawnione. Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela przetrwał do naszych czasów i nadal służy katolickiej wspólnocie bychawskiej.

Keywords

EN

Bychawa; Myszkowski Family; Mikołaj Pilecki; Andrzej Myszkowski; Stanisław Myszkowski; Joachim of Borzęcin

PL

Bychawa; Myszkowscy; Mikołaj Pilecki; Andrzej Myszkowski; Stanisław Myszkowski; Joachim z Borzęcina

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
• Journal: Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
• Year: 2021
• Volume: 116
• Pages: 5-14

Dates

published

2021

Contributors

author

Włodzimierz Bielak ks.

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000238835615

References

• Bychawa, in: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych ziem słowiańskich, ed. F. Sulimierski i in., vol. 1, s. 487-488.
• Chachaj J., Bliżej schizmatyków niż Krakowa...: archidiakonat lubelski w XV i XVI wieku, Lublin 2012.
• Gmiterek H., Dzieje miasta w XVII-XVIII wieku, in: Dzieje Bychawy, ed. R. Szczygieł, Lublin 1994, p. 55-72.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, vol. 8: Województwo lubelskie, ed. R. Brykowski, Z. Winiarz, no. 4: Powiat bychawski, Warszawa 1960.
• Kossakowski A., Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskiem w XVI-XVII wieku, Lublin 1933.
• Myszkowski Andrzej, w: Polski słownik biograficzny, vol. 22, ed. E. Rostworowski, Wrocław 1977, p. 368-369.
• Pilecki Mikołaj, w: Polski słownik biograficzny, vol. 26, ed. E. Rostworowski, Kraków- Wrocław 1981, p. 266-267.
• Sochacka A., Bychawa i okolice w średniowieczu, in: Dzieje Bychawy, red. R. Szczygieł, Lublin 1994, p. 23-38.
• Urzędnicy województwa lubelskiego XVI-XVIII wieku, ed. W. Kłaczewski, W. Urban, Kórnik 1991.
• Ze stosunków wyznaniowych w Lubelskiem. Na podstawie notatek z arch. Kurji biskupiej w Lublinie, ed. L. Zalewski, Lublin 1931.

Identifiers

DOI

10.31743/abmk.13092

Biblioteka Nauki

2088398